"Giọt nước giữa đại dương" thật thà như cuộc đời Đại tướng

(PLO) - Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh năm nay đã  ở tuổi 75. Ông vừa đoạt Giải Cánh Diều Vàng cho bộ phim tài liệu “Giọt nước giữa đại dương” cùng giải cá nhân Đạo diễn xuất sắc nhất. Đó là những thước phim tư liệu đặc biệt quý giá về những cuộc trò chuyện của chính Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh với Đại tướng Võ Nguyên Giáp từ 40 năm trước.
Ảnh tư liệu: Những thước phim về Đại tướng
Ảnh tư liệu:  Những thước phim về Đại tướng 
“Anh sẽ kể cho em nghe tất cả về chiến tranh, 
về anh…”
Trước đó, đạo diễn Đào Trọng Khánh đã thực hiện bộ phim “Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Một thế kỷ - Một đời người”. 
Ông Khánh cũng đã thực hiện nhiều bộ phim tài liệu về nhiều nhân vật lớn của lịch sử Việt Nam như Chủ tịch Hồ Chí Minh, Phạm Văn Đồng, Lê Duẩn, Trường Chinh… 
Ngày đó, suốt hơn một tháng, ngày nào ông Khánh cũng tới nhà riêng của Đại tướng ở đường Hoàng Diệu (Hà Nội) để phỏng vấn, ghi hình.  
“Tôi gọi ông là Đại tướng, nhưng ông gạt đi và bảo cậu cứ gọi tớ là anh Văn”, đạo diễn Đào Trọng Khánh nhớ lại. Có lần nhìn thấy cái mũ phớt của ông, Đại tướng cầm lấy đội lên đầu mình rồi cười bảo: “Hồi làm cách mạng mình cũng có chiếc mũ giống Khánh”.
Những câu nói, cử chỉ thân mật ấy khiến ông Khánh thấy Đại tướng gần gũi hơn bao giờ hết. Từ đó, những cuộc phỏng vấn trở thành những cuộc trò chuyện, chia sẻ thân tình. 
Tướng Giáp nói giản dị: “Anh sẽ kể em nghe tất cả những chuyện về chiến tranh, chuyện của đời anh từ nhỏ đến bây giờ. Làm xong phim này, bao giờ có dịp, anh em mình sẽ làm một bộ phim về chiến tranh Việt Nam, anh sẽ làm nhân chứng”.
Đại tướng kể lại câu chuyện trong các trận đánh, về thời điểm ông đưa ra những quyết định quan trọng. Một tháng gần bên Đại tướng Võ Nguyên Giáp, với đạo diễn Đào Trọng Khánh, mỗi ngày ông lại nhìn thấy những góc khác nhau của một con người vĩ đại. Cùng với đó là 700 phút phim tư liệu quý giá đã được ghi lại. 
700 phút phim tư liệu, trước đó đã cắt dựng thành 30 phút phim “Một thế kỷ một đời người” và nay là 60 phút phim “Giọt nước giữa đại dương”. Tên phim chính là câu nói của Đại tướng khi được hỏi về công lao của ông trong hai cuộc kháng chiến.
"Nhớ lại thuở đầu tiên được gặp cố Đại tướng, quãng những năm 1978, 1979, trông cụ hồi đó rất uy nghi, đặc biệt kiểu tóc để dài rất ấn tượng. Sau này vào quay phim tư liệu cụ Giáp, lại thấy ông cụ rất bình dị, tình cảm. Ông cụ không nói nhiều về công việc của một vị tướng. Nhưng Võ Nguyên Giáp là một thiên tài quân sự. Khi vào chiến trận cụ thể, ông có trực giác rất mạnh mẽ. Nhiều tình huống chỉ có trực giác mới giải quyết được", ông Khánh kể. 
Trực giác của ông Giáp thể hiện ở trận đánh Phai Khắt - Nà Ngần, trận Đông Khê và nhất là chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử… Lê Trọng Tấn là một vị tướng tâm đắc của Võ Nguyên Giáp từ hồi Điện Biên Phủ cho đến chiến dịch Hồ Chí Minh. Quyết định lập cánh quân thứ 5 tiến về Sài Gòn là một phương án ngoài kế hoạch. Những quyết định nằm ngoài kế hoạch của Võ Nguyên Giáp đều rất hay.
Đó là những câu chuyện lịch sử mà nhiều người đã biết, bên cạnh đó còn nhiều câu chuyện mà có lẽ khi đó Đại tướng mới chia sẻ. Đại tướng đã kể lại những kỷ niệm tuổi thơ, thời còn cắp sách đến trường ở làng quê Quảng Bình, tình cảm với những người thân trong gia đình  ông, rồi lần Bác Hồ đi hỏi vợ cho ông…
Đó là chuyến tàu trở về cội nguồn thăm quê hương, hình ảnh các em nhỏ quần cộc chạy vào và đón ông,… 
NSND Đào Trọng Khánh kể: “Có một đêm Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng gia đình từ Hà Nội về thăm quê hương Quảng Bình bằng tàu hỏa. Đã lâu lắm rồi, ông gọi chuyến tàu này là chuyến tàu trở về cội nguồn, đưa ông về quê, về với cánh đồng, với ba mẹ ông, các chị ông đang đợi… Nhớ thương một thời thơ ấu, được trở về bên ba mẹ, được chơi đùa trên cồn cát cùng với lũ trẻ nghèo… 
Tàu đi suốt đêm về đến Đồng Hới, không biết có ai báo mà nhiều người ra đón, lũ trẻ ở quê quần cộc, chân đất chạy qua cồn cát, chạy vào tận trong ga đón ông về làng… Ngày ấy, làng xóm còn nghèo, chưa được khang trang như bây giờ, trẻ con đi trước dẫn đường hò reo “ông về rồi, ông về rồi, ông mình về rồi”… 
Các cựu chiến binh trong làng bỏ dở việc ruộng vườn, làm hàng rào danh dự đón ông: “Báo cáo anh Văn, em cũng đã hoàn thành nhiệm vụ!”.
Ảnh tư liệu: Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Ảnh tư liệu:  Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh
và Đại tướng Võ Nguyên Giáp 
Thật thà như câu chuyện Đại tướng kể
NSND Đào Trọng Khánh bồi hồi: “Trong căn nhà 30 Hoàng Diệu, đã hơn 40 năm qua, từ khi tôi bắt đầu làm tư liệu về Đại tướng, căn buồng ấy đã trở thành thân thiết với tôi. Đến nay, được làm bộ phim này, giữ được tư liệu gì tôi làm như vậy, thật thà như câu chuyện ông kể cho tôi nghe bằng chiếc máy quay phim cũ kỹ…”. 
Còn nhớ Tết Giáp Ngọ 1954 là cái Tết nhiều kỷ niệm thương nhớ nhất với cuộc đời Đại tướng Võ Nguyên Giáp khi Đại tướng quyết định “đánh chắc, thắng chắc” thay cho “đánh nhanh, thắng nhanh” trong chiến dịch Điện Biên Phủ. 
“Suốt đêm 29 Tết, tôi vẫn còn đang tiếp tục theo dõi việc kéo pháo ra. Các đơn vị kéo pháo phải báo cáo lên từng giờ. Gần sáng, các đơn vị kéo pháo báo cáo hoàn thành nhiệm vụ. Sáng mồng 1 Tết, sương lạnh vẫn còn bao phủ khắp núi rừng. 
Một cảm giác thanh thản tràn ngập trong lòng. Tôi tin rằng, trận đánh năm nay nhất định thắng. Tôi đi sang cơ quan tác chiến chúc Tết anh em: Chúc các đồng chí năm mới mạnh khỏe, giành nhiều thắng lợi! Nhìn ra ngoài trời, hoa ban đã nở trắng trên sườn núi…”.
Và mùa xuân Ất Mão 1975, mùa xuân kỳ diệu nhất trong một thế kỷ, một đời người, mùa xuân toàn thắng của dân tộc Việt Nam. “11 giờ 30 phút, có điện của anh Lê Trọng Tấn báo cáo: Cờ đã cắm trên Dinh Độc Lập. Xúc động trào nước mắt. Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng. Lẫn vào tiếng loa phóng thanh, tiếng reo hò, hoan hô chiến thắng vang dậy khắp phố phường. 
Ban đêm, một mình tôi trong phòng làm việc, niềm vui lắng xuống, nước mắt lại trào ra. Tôi nhớ đến mùa xuân năm nào còn ở biên giới ăn cái Tết đầu tiên với Bác Hồ, khi ấy tôi mới 30 tuổi. Cho đến hôm nay”.
Tiếng nói của Đại tướng cứ văng vẳng trong sâu thẳm trái tim NSND Đào Trọng Khánh và ông nhớ một lần được nghe Đại tướng kể: “Tối 30 Tết năm 1946, dưới chân đèo Hải Vân. Xe lên đèo, trời bắt đầu mưa, xung quanh tôi là một biển sương mù, một bên đường là vực sâu, một bên là vách đá dựng đứng, gió qua đèo hun hút. Xe trôi xuống dốc như vào nơi vô tận. Tôi nhìn ra màn đêm thăm thẳm dưới chân đèo, vẫn lập lòe ẩn hiện một ánh đèn, không biết có nhà dân nào còn đang thức đợi giao thừa…”. 
Hình ảnh đó làm cho NSND Đào Trọng Khánh nhớ lại ngày Đại tướng đã về nơi đất Mẹ. Các em nhỏ thắp những ngọn đèn tiễn đưa ông với một niềm tin mà Đại tướng đã căn dặn: “Niềm tin của nhân dân như ngọn đèn không tắt. Đừng bao giờ quên cái gốc của mình từ nhân dân mà ra. Ở nơi đâu, bất cứ hoàn cảnh nào cũng đừng phụ tấm lòng trông đợi của nhân dân”. 
Đó cũng chính là những thước phim cuối cùng của bộ phim “Giọt nước giữa đại dương” mà NSND Đào Trọng Khánh đã dựng để bày tỏ lòng kính trọng với một con người vĩ đại…
Khó nhất là “ buông bỏ”
Chia sẻ về cuộc đời gắn bó với những nhân vật lịch sử, những con người vĩ đại mà vô cùng giản dị, đạo diễn của những thước phim chạm tới tận cùng trái tim công chúng ấy tâm sự: “Tôi làm phim dựa trên cuộc đời và hành xử của các cụ, nhưng như người viết chân dung, hồi ký lãnh tụ, đằng sau nhân vật lịch sử chính là tác giả. Làm phim chân dung, loanh quanh thế nào rồi cũng để trình bày suy nghĩ, tư tưởng và cảm xúc của mình. 
Đằng sau những nhân vật lớn đó, thấy thấp thoáng một tâm hồn tác giả. Người nào không cho thấy điều đó trong tác phẩm của mình thì tác phẩm đó không có cái đặc biệt và trở thành khô khan, ghi chép. 
Phim tài liệu là phim tác giả. Chính cuộc đời của người làm phim đã tạo ra nét đặc sắc của phim tài liệu. Vấn đề là anh có đủ khả năng để biểu hiện bản thân của anh không. Vạn vật đều có linh hồn. Linh hồn bản thể ở trong tác phẩm của người biểu hiện. Làm nghệ thuật phải như con chim hót, như cơn gió thổi. Nghệ thuật giống như một cuộc chơi, chơi mà nhọc thì chơi làm gì!
Tôi thấy các nhà phê bình bàn nhiều về chữ “sáng tạo”. Tôi thấy nên gọi là xử lý. Sáng tạo không phải là nghĩ ra, sáng tạo là nghĩ ra cách xử lý. Xử lý trong muôn vàn “dĩ bất biến ứng vạn biến”. Nó như một dòng chảy. Trên đời không có nghệ sĩ lớn, nghệ sĩ nhỏ. Trời cho mình làm gì mình làm cái đó. Việc to, việc nhỏ đều là công việc của mỗi người. 
Với tôi, khó nhất là hai chữ “buông bỏ”. Thường người ta buông - đặt xuống - chứ không bỏ!”  ông cười giản dị…

Tin cùng chuyên mục

Đại biểu Triệu Quang Huy phát biểu tại phiên họp.

Nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị, trách nhiệm của người đứng đầu trong triển khai các dự án

(PLVN) - Đại biểu Quốc hội nhấn mạnh, việc nâng cao chất lượng công tác chuẩn bị đầu tư; nâng cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu khi phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án sẽ góp phần thúc đẩy tiến độ triển khai thực hiện dự án, giải ngân vốn đầu tư công, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn đầu tư công.

Đọc thêm

'Doanh nghiệp cần có hoài bão lớn và khát vọng phát triển'

'Doanh nghiệp cần có hoài bão lớn và khát vọng phát triển'
(PLVN) - Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn, doanh nghiệp có hoài bão lớn và khát vọng phát triển, trở thành hình mẫu của tinh thần doanh nghiệp, kinh doanh liêm chính, nhân văn và có trách nhiệm. Đồng thời, tăng cường hơn nữa công tác thông tin truyền thông; bảo vệ bản quyền, giá trị thương hiệu...

Cần các biện pháp mạnh mẽ ứng phó với thiên tai

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Hà phát biểu tại phiên họp.
(PLVN) - Chiều 4/11, tại phiên thảo luận ở hội trường của Quốc hội về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025…, một số ý kiến đại biểu đề cập đến những hậu quả nặng nề do thiên tai thời gian qua và đề nghị cần có các giải pháp mạnh mẽ để ứng phó.

Đại biểu Quốc hội đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng văn bản pháp luật

Quang cảnh phiên họp.
(PLVN) - Để hạn chế tối đa tình trạng ban hành các thủ tục hành chính rồi lại rà soát để cắt giảm, Đại biểu Quốc hội cho rằng, giải pháp hiệu quả nhất là cần tập trung rà soát ngay từ khâu xây dựng ban hành quy phạm pháp luật, trong đó cần đặc biệt chú trọng vào việc xin ý kiến của các tầng lớp Nhân dân, các cơ quan, tổ chức vào các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật và tổng hợp ý kiến góp ý.

Bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên: Cần rà soát, đánh giá thêm về tính hiệu quả

Đại biểu Phạm Thị Kiều – Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông. (Ảnh trong bài: quochoi.vn)
(PLVN) -  Tại phiên thảo luận tại hội trường của Quốc hội về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) vừa qua, một số đại biểu đề nghị rà soát, đánh giá thêm về chi phí bỏ ra và tính hiệu quả xã hội của việc mua bảo hiểm trách nhiệm nghề nghiệp của công chứng viên để có quy định cho phù hợp.

Để pháp luật là 'điểm tựa' cho phát triển

Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội sẽ thảo luận, thông qua nhiều dự án luật. (Ảnh: Quochoi.vn).
(PLVN) - Nhiều Đại biểu Quốc hội cho rằng, những chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại phiên khai mạc Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV về chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật là hoàn toàn đúng đắn, là “điểm mốc” rất quan trọng, định hướng thay đổi cơ bản công tác xây dựng pháp luật trong thời gian tới; bảo đảm các văn bản luật khi được ban hành vừa đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, vừa giúp khơi thông nguồn lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội.

Thủ tướng dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5-8/11 tại Trung Quốc

Thủ tướng dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5-8/11 tại Trung Quốc
Nhận lời mời của Thủ tướng Quốc vụ viện nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Lý Cường, Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Phạm Minh Chính sẽ dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự Hội nghị Thượng đỉnh hợp tác Tiểu vùng Mekong mở rộng lần thứ 8, từ ngày 5 đến ngày 8/11/2024.

Thủ tướng: Phát triển giáo dục, đào tạo phục vụ kỷ nguyên vươn mình của dân tộc

Thủ tướng: Phát triển giáo dục, đào tạo phục vụ kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
Chiều 2/11, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính - Chủ tịch Ủy ban quốc gia Đổi mới giáo dục và đào tạo chủ trì Phiên họp năm 2024 của Ủy ban để thảo luận về dự thảo Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận số 91-KL/TW ngày 12/8/2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế”.