Trên hướng đông và đông nam, lực lượng Quân đoàn 4 đánh chiếm chi khu quân sự Trảng Bom; lực lượng Quân đoàn 2 đánh chiếm chi khu quân sự Long Thành, Trường Sĩ quan thiết giáp của địch ở Nước Trong..., phát triển về hướng Biên Hòa - Nhơn Trạch.
Tiến về Sài Gòn
Các đơn vị đặc công thọc sâu chiếm cầu Xa Lộ trên sông Đồng Nai và cầu Xa Lộ trên sông Sài Gòn. Sư đoàn 3 - Quân khu 5 đánh chiếm Bà Rịa ở phía nam, sau đó phát triển theo hướng Vũng Tàu; lực lượng địa phương và dân quân du kích Bà Rịa đánh chiếm các đồn bốt, quận lỵ, chi khu, giải phóng một phần rộng lớn tỉnh Bà Rịa. Pháo binh chiến dịch ở Hiếu Liêm khống chế, làm tê liệt sân bay Biên Hòa, buộc địch phải di tản máy bay về sân bay Tân Sơn Nhất...
Trên hướng tây nam, ta tập trung cắt đứt đường 4 từ cầu Bến Lức đến ngã ba Trung Lương về phía bắc phà Mỹ Thuận và đoạn từ Cai Lậy đến An Hữu, ngăn chặn và thu hút lực lượng các Sư đoàn 7, 9, 22 của địch, tạo điều kiện thuận lợi cho các hướng khác hoạt động. Tiếp đó, Đoàn 232 sử dụng một sư đoàn mở cửa đánh chiếm đầu cầu An Ninh, Lộc Giang trên sông Vàm Cỏ để đưa lực lượng đột kích chủ yếu là Sư đoàn 9 và các đơn vị binh khí kỹ thuật qua sông; các Trung đoàn độc lập 24 và 88 tiến về phía nam quận 8, tạo thế bao vây địch.
Trên hướng bắc, Quân đoàn 1 diệt một số trận địa, cơ bản phá vỡ tuyến phòng thủ vòng ngoài của địch, làm chủ đoạn đường 16 để đưa lực lượng triển khai thọc sâu cách Thủ Dầu Một 7km.
Hướng tiến công chủ yếu tây bắc, Quân đoàn 3 đã diệt 11/18 trận địa pháo binh của địch, cắt đứt đường 22 và đường 1, chặn các đơn vị thuộc Sư đoàn 25 quân đội Sài Gòn từ Tây Ninh co về Đồng Dù và bức hàng một tiểu đoàn thuộc Trung đoàn 50 của địch. Cùng thời gian, lực lượng đặc công và Trung đoàn Gia Định làm chủ tuyến vành đai Sài Gòn đoạn từ cầu Bình Phước đến Quán Tre, tạo cửa mở qua các vật cản phía bắc sân bay Tân Sơn Nhất, chuẩn bị cho binh đoàn chủ lực tiến công.
Kết quả đợt 1, các đơn vị trên các hướng đã hoàn thành cơ bản kế hoạch tác chiến do Bộ Tư lệnh chiến dịch đề ra, thực hiện tốt nhiệm vụ đập tan hệ thống phòng thủ và ngăn chặn chủ lực địch ở vòng ngoài, triệt để bao vây cô lập lực lượng địch ở nội đô, tạo thế tiến công đồng loạt vào trung tâm đầu não chính quyền và quân đội Sài Gòn.
Phối hợp với hoạt động tiến công của chủ lực, lực lượng vũ trang và nhân dân các địa phương trên địa bàn chiến dịch, dưới sự lãnh đạo của các tổ chức cơ sở Đảng đã kịp thời nổi dậy khởi nghĩa, giành quyền làm chủ khiến cho nội bộ chính quyền Sài Gòn lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Chiều ngày 28/4, Mỹ gây sức ép buộc Tổng thống Trần Văn Hương phải từ chức, đưa Dương Văn Minh lên thay với hy vọng kéo dài sự tồn tại của chính quyền Sài Gòn.
Nhưng vào lúc 16 giờ 25 phút ngày 28/4, một biên đội không quân ta sử dụng 5 máy bay chiến đấu A37 thu được của địch, do Biên đội trưởng Nguyễn Thành Trung chỉ huy, cất cánh từ sân bay Thành Sơn (Phan Rang) ném bom sân bay Tân Sơn Nhất, phá hủy nhiều máy bay, trong đó có một số máy bay Mỹ đang làm nhiệm vụ di tản. Trận đánh diễn ra bất ngờ làm tê liệt cầu hàng không di tản của Mỹ, khiến cho tình hình Sài Gòn càng thêm rối loạn và góp phần làm suy sụp tinh thần, đẩy nhanh quá trình tan rã của chế độ Sài Gòn.
Tổng công kích toàn mặt trận
5 giờ sáng 29/4, các cánh quân của ta được lệnh tổng công kích đồng loạt trên toàn mặt trận, tiếp tục ngăn chặn và tiêu diệt các lực lượng chủ lực chủ yếu của địch ở vòng ngoài, đồng thời phát triển thọc sâu, phối hợp với các lực lượng tại chỗ đánh chiếm những địa bàn quan trọng ở vùng ven, chuẩn bị tiến công vào nội đô.
Trên hướng đông nam, từ 4 giờ 30 phút ngày 29/4, pháo binh Quân đoàn 2 pháo kích vào sân bay Tân Sơn Nhất; đồng thời Sư đoàn 304 triển khai tiến công căn cứ Nước Trong, phát triển theo đường 15, đánh chiếm căn cứ Long Bình, phối hợp với lực lượng đặc công chuẩn bị đột phá vào nội đô. Sau khi giải quyết các mục tiêu còn lại ở Nhơn Trạch, Sư đoàn 325 tiếp tục diệt địch ở Thành Tuy Hạ, đánh chiếm căn cứ hải quân Cát Lái, phát triển tiến công vào quận 9 và Bộ Tư lệnh Hải quân địch.
Trên hướng đông, Quân đoàn 4 đập tan các ổ đề kháng của địch ở Hố Nai - Biên Hoà, đánh chiếm căn cứ không quân ở sân bay Biên Hoà, chiếm căn cứ pháo binh ở Hốc Bà Thức và căn cứ Long Bình.
Hướng tây bắc, Quân đoàn 3 sử dụng Trung đoàn đặc công 198 đánh chiếm cầu Bông, cầu Sáng; đồng thời Sư đoàn 320 tiến công căn cứ Đồng Dù, diệt Sở chỉ huy Sư đoàn 25 của địch; Sư đoàn 316 đánh chiếm Trảng Bàng; Sư đoàn 10 theo quốc lộ 1 tiến vào nội đô, đánh tan các cụm quân địch ở Hậu Nghĩa, Củ Chi, khu huấn luyện Quang Trung, phát triển đến khu vực Bà Quẹo.
Hướng bắc, Quân đoàn 1 áp sát căn cứ Phú Lợi, triển khai trận địa chốt chặn trên đường 13, diệt và bắt Sở chỉ huy Sư đoàn 5 địch, thực hiện luồn sâu, mở đường tiến về Lái Thiêu.
Hướng tây và tây nam (Đoàn 232), Sư đoàn 3 tiến công làm chủ thị xã Hậu Nghĩa, đánh chiếm các chi khu Đức Hoà, Đức Huệ và căn cứ Trà Cú; Sư đoàn 9 thọc sâu về hướng Bà Quẹo; các sư đoàn 5 và 8 phối hợp cắt đứt đường 4, đánh lui các đợt phản kích của địch, phát triển tiến công về hướng bắc Cần Giuộc.
Trong ngày 29/4, mặc dù địch chống cự quyết liệt trên các hướng, nhất là ở hướng đông và đông nam, tại các khu vực Hố Nai, Biên Hoà, căn cứ Nước Trong..., nhưng với sức mạnh áp đảo và cách đánh hiệp đồng quân binh chủng, các cánh quân ta đã hoàn thành mục tiêu quy định, thực hiện ngăn chặn, tiêu diệt và làm tan rã phần lớn lực lượng chủ yếu của địch ở vòng ngoài, mở thông cửa cho các binh đoàn chủ lực thọc sâu của ta trên hai hướng tây bắc và tây nam vào đúng nơi quy định.
Tại những khu vực không có hoạt động tiến công của chủ lực, hoặc ở những địa bàn các cánh quân lớn đánh lướt qua, lực lượng vũ trang địa phương và lực lượng an ninh cùng quần chúng cách mạng tại chỗ kịp thời nổi dậy, đập tan bộ máy kìm kẹp của địch, lập chính quyền cách mạng, giành quyền làm chủ, thực hiện truy quét tàn binh địch; đồng thời chuẩn bị người và phương tiện sẵn sàng hỗ trợ, dẫn đường cho chủ lực tiến vào thành phố.
Trước tình hình nguy cấp, Tổng thống Mỹ Giêrôn Pho buộc phải ra lệnh thực hiện chiến dịch di tản gấp bằng máy bay trực thăng (mang tên chiến dịch Gió Lớn), từ trưa 29 đến sáng 30/4, địch sử dụng 81 chiếc máy bay trực thăng liên tục di chuyển được gần 7.000 người (trong đó có hơn 1.000 người Mỹ, kể cả đại sứ G.Martin) ở Sài Gòn ra các tàu sân bay Mỹ đang đậu ở ngoài khơi.
Nắm chắc tình hình địch đang hoảng loạn và tan rã, Bộ Tư lệnh chiến dịch quyết định chớp thời cơ, tiếp tục phát triển tiến công vào nội đô theo đúng kế hoạch, tập trung lực lượng đánh chiếm các cơ quan đầu não của chính quyền và quân đội Sài Gòn.
 |
| 11 giờ 30 phút ngày 30/4/1975, lá cờ cách mạng được cắm trên nóc Dinh Độc Lập, đánh dấu sự toàn thắng của chiến dịch Hồ Chí Minh |
Sáng 30/4, toàn bộ các cánh quân lớn của ta đồng loạt tổng công kích vào nội đô Sài Gòn, bỏ qua các vị trí không quan trọng, đồng thời sử dụng sức mạnh pháo binh, xe tăng đập tan các cụm phòng ngự của địch trên đường tiến quân, phối hợp với các lực lượng biệt động nhanh chóng đánh chiếm các mục tiêu then chốt như Dinh Độc Lập, Bộ Tổng tham mưu, Biệt khu Thủ đô, sân bay Tân Sơn Nhất, Đài Phát thanh Sài Gòn...
Trước sức tiến công mạnh mẽ của ta, vào lúc 9 giờ 30 phút ngày 30/4, Tổng thống Dương Văn Minh tuyên bố trên Đài Phát thanh Sài Gòn kêu gọi đơn phương ngừng bắn để bàn giao chính quyền, nhưng không được chấp nhận. Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, các cánh quân ta tiếp tục tiến công theo kế hoạch nhằm giải tán chính quyền và đập tan triệt để mọi sự chống cự của địch.
10 giờ 45 phút ngày 30/4, đại đội xe tăng thuộc lực lượng thọc sâu của Quân đoàn 2 do đại đội trưởng Bùi Quang Thận chỉ huy dẫn đầu đội hình đánh chiếm Dinh Độc Lập, bắt toàn bộ nội các chính quyền Sài Gòn, buộc Tổng thống Dương Văn Minh phải tuyên bố đầu hàng không điều kiện. 11 giờ 30 phút cùng ngày, lá cờ cách mạng được cắm trên nóc Dinh Độc Lập, đánh dấu sự toàn thắng của chiến dịch Hồ Chí Minh.
Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng, quân và dân ta đã tiêu diệt và làm tan rã toàn bộ lực lượng chủ lực và địa phương của địch tại Vùng 3 chiến thuật cùng các đơn vị dự bị chiến lược còn lại và tàn quân của Vùng 1, Vùng 2 chạy về; đập tan hệ thống chính quyền địch từ trung ương đến cơ sở, giải phóng hoàn toàn thành phố Sài Gòn - Gia Định và các tỉnh Tây Ninh, Long An, Bình Dương, Biên Hoà, Bà Rịa - Vũng Tàu thuộc miền Đông Nam bộ...
Thắng lợi của chiến dịch Hồ Chí Minh mang ý nghĩa to lớn. Đây là thắng lợi vĩ đại nhất, trọn vẹn nhất kết thúc 21 năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đồng thời kết thúc vẻ vang quá trình 30 năm tiến hành chiến tranh cách mạng lâu dài và gian khổ của dân tộc ta chống lại chủ nghĩa thực dân cũ (Pháp) và chủ nghĩa thực dân mới (Mỹ); góp phần hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân, thực hiện thống nhất đất nước, đồng thời mở ra kỉ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam: kỉ nguyên độc lập, tự do, thống nhất và xây dựng CNXH trên phạm vi cả nước.
Cùng với các chiến thắng Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa, Điện Biên Phủ..., chiến dịch Hồ Chí Minh đã cắm mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.
