Tập đoàn Đèo Cả thực hiện nhiều dự án hạ tầng giao thông quan trọng trong phạm vi cả nước như hầm Đèo Cả, hầm Cổ Mã, hầm Cù Mông, mở rộng hầm Hải Vân, Quốc lộ 1 đoạn qua tỉnh Khánh Hòa, cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, Hữu Nghị - Chi Lăng, Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận.
Là một doanh nghiệp chuyên phát triển hạ tầng giao thông, lãnh đạo Tập đoàn cho biết có muôn vàn khó khăn, thách thức các nhà đầu tư trong lĩnh vực này. Đầu tiên là việc thường xuyên thay đổi chính sách đầu tư BOT theo hướng quản lý của vốn ngân sách nhà nước gây ảnh hưởng lớn đến việc quản lý dự án, đồng thời không phù hợp với thông lệ quốc tế và không hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài.
Các nhà đầu tư hiện nay chưa được đối xử bình đẳng đúng tinh thần hợp tác công – tư cũng như vai trò là một bên của hợp đồng dự án. Bên cạnh các điều khoản của hợp đồng, nhà đầu tư và dự án còn chịu sự chi phối bởi các văn bản hành chính của cơ quan Nhà nước.
Trong nhiều trường hợp, các mệnh lệnh hành chính trái ngược hoàn toàn với nội dung hợp đồng đã được các bên thương thảo và thống nhất ký kết.
Điển hình như việc Bộ GTVT ban hành Quyết định số 4255/QĐ-BGTVT ngày 01/12/2015 dưới dạng văn bản hành chính nhưng lại chứa đựng các quy định mang tính quy phạm pháp luật với phạm vi áp dụng không chỉ là một số cơ quan thuộc Bộ GTVT mà còn bao gồm cả các nhà đầu tư dự án BOT.
Ngoài ra, hợp đồng BOT trước khi ký kết luôn được bàn bạc, trao đổi, có ý kiến thống nhất của nhiều đơn vị liên quan. Tuy nhiên, khi người dân có ý kiến phản đối thì một số cơ quan đơn vị không dám lên tiếng bảo vệ dự án do mình quản lý mà đẩy hết trách nhiệm cho nhà đầu tư, thậm chí vi phạm các điều khoản của hợp đồng đã ký kết.
Trong một số trường hợp, Cơ quan Nhà nước đã đẩy dự án và nhà đầu tư vào tình trạng bất ổn. Minh chứng cụ thể là ngày 5/7/2019 Tổng cục đường bộ Việt Nam đã phát đi thông báo dừng thu phí 4 dự án BOT với lý do đưa ra là chậm triển khai thu phí không dừng. Trong khi nhà đầu chưa hiểu đầu đuôi sự việc thì mạng xã hội đã dậy sóng thông báo “từ mai đi xe miễn phí” khiến các chủ đầu tư và địa phương phải “căng mình” để giải thích cho người dân và đảm bảo an ninh trật tự sau thông báo của Tổng Cục đường bộ Việt Nam.
Về nguồn tài chính để đầu tư thì hiện nay, Ngân hàng Nhà nước chưa có chỉ đạo, định hướng các tổ chức tín dụng trong việc quan tâm hỗ trợ tín dụng đầu tư phát triển hạ tầng giao thông, cũng chưa có ngân hàng hoặc tổ chức tài chính nào làm nòng cốt để tham gia vào lĩnh vực này.
Các nhà đầu tư đang phải tự xoay xở và gặp khó khăn đặc biệt lớn khi huy động vốn cho đầu tư xây dựng các dự án hạ tầng giao thông trong thời gian tới.
Ngân hàng tài trợ vốn bản chất cũng như một nhà đầu tư kinh doanh tiền tệ, mặc dù được hưởng lợi ích từ lãi suất cho vay cao nhất khu vực nhưng khi dự án gặp phải khó khăn, vướng mắc thì bàng quan, im lặng.
 |
Các quan điểm về thẩm định cho vay lúc thì theo quy định pháp luật, lúc thì theo quan điểm rủi ro – thông lệ riêng của ngân hàng. Điển hình là dự án cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận bị chậm trễ suốt 10 năm qua. Dự án có sự quan tâm từ Quốc hội, Chính phủ và Bộ GTVT. Đặc biệt hợp đồng tín dụng đã được ký nhưng với 20 điều kiện tiên quyết vô cùng khó khăn phải hoàn thành trước khi giải ngân, trong đó có nhiều điều kiện không thuộc thẩm quyền của nhà đầu tư, việc này đã làm dự án tiếp tục đình trệ.
Khó khăn nữa đến từ giới truyền thông. “Có không ít nhà báo có định kiến BOT là móc túi dân, lợi ích nhóm”, đại diện Tập đoàn Đèo Cả nhận định.
Không ít bài báo vô tư tường thuật việc gây mất an ninh trật tự ở trạm thu phí, thông tin đậm các cuộc thanh kiểm tra đối với dự án BOT, trong khi tiếng nói của nhà đầu tư thì được đưa rất hạn chế.
“Tại Dự án cao tốc cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn, được khởi công tháng 7/2015, bị đình trệ tới 2 năm do liên danh nhà đầu tư cũ yếu kém. Khi chúng tôi tiếp nhận, đã tháo gỡ được các khó khăn vướng mắc, khơi thông nguồn vốn và tái khởi động dự án, đưa dự án về đích trước thời hạn vào tháng 10/2019 này nhưng ít được báo chí quan tâm. Trong khi đó, một số tờ báo lại hướng dư luận sang một hướng rất tiêu cực”.
Phải thừa nhận một thực tế rằng trong thời gian qua đã có một số dự án chậm tiến độ, không đạt yêu cầu về chất lượng, có những Nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm, “0” đồng, thậm chí nợ đầm đìa vẫn được làm. Từ đó, dẫn đến có những suy nghĩ quy chụp, đánh đồng tất cả các dự án BOT với nhau và luôn cho rằng việc thu phí “phục vụ cho nhà đầu tư”.
Nếu chỉ đưa lời bình luận các khó khăn, rào cản nhưng không có các giải pháp thì chắc chắn các dự án PPP sẽ đi và ngõ cụt. “Với tư cách là một nhà đầu tư cùng với các nhà đầu tư khác trên nhiều lĩnh vực chúng tôi thấu hiểu khó khăn khi tham gia xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông”, ông Hồ Minh Hoàng nói.
Doanh nghiệp BOT này cũng kiến nghị, để tháo gỡ khó khăn và những vướng mắc hiện nay, Chính phủ cần giao cho các Bộ ngành thống kê, đánh giá tổng thể việc thu hút đầu tư sử dụng vốn vay ưu đãi ODA trong thời gian 25 năm qua và so sánh về kinh tế xã hội việc sử dụng vốn nhà nước kết hợp với vốn tư nhân (PPP) trong thời gian 10 năm qua.
Từ đó định hướng phát triển và xây dựng cơ chế chính sánh đầu tư PPP kết hợp với ban hành các chính sách cho các ngân hàng trong nước khi đồng hành cho vay các dự án phát triển kết cấu hạ tầng hiện nay.
Nhà đầu tư này cũng đề nghị đánh giá lại các lợi ích về lợi nhuận đã thu từ các dự án BOT cho vay và trách nhiệm chung đối với hạ tầng giao thông đất nước để cùng nhau xác định trách nhiệm chia sẻ các rủi ro khi dự án vướng mắc và có cùng tiếng nói với các nhà đầu tư với cơ công quyền nhằm tháo gỡ các vướng mắc cơ chế bất cập hiện nay.
Bên cạnh việc thông tin các mặt tồn tại của các dự án để điều chỉnh phù hợp, các cơ quan truyền thông cần đồng hành với dự án để thông tin đầy đủ về quá trình triển khai, những khó khăn gặp phải, phản ánh tiếng nói của nhà đầu tư, biểu dương những kết quả tích cực để cộng đồng xã hội hiểu và chia sẻ với các bên liên quan để từng bước tháo gỡ vướng mắc cơ chế chính sách và thượng tôn pháp luật.
