Quy định tại nhiều văn bản luật cổ
Quốc triều hình luật (hay còn gọi Bộ luật Hồng Đức, Lê triều hình luật) được xây dựng, bổ sung, hoàn chỉnh trong các triều đại phong kiến Việt Nam thời Lê sơ. Bộ luật này được Vua Lê Thánh Tông ban hành vào năm 1483 trong thời gian ông lấy niên hiệu là Hồng Đức (1470-1497) nên trong dân gian và trong sử sách vẫn thường gọi bộ luật này là Luật Hồng Đức. Tất nhiên, cho đến nay vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau về thời điểm khởi thảo và thời điểm hoàn chỉnh Bộ luật này.
Thậm chí có điều luật còn nêu ra tình huống tương tự như trong khái niệm về tội cưỡng dâm của luật hình sự hiện đại. Ví dụ tại Điều 408 của Bộ Quốc triều hình luật nói trên quy định như sau: “Ngục quan và ngục lại, ngục tốt gian dâm với những đàn bà, con gái có việc kiện tụng thì xử tội nặng hơn tội gian dâm thường một bậc. Đàn bà con gái mà thuận tình thì giảm tội ba bậc, bị hiếp thì không xử tội”.
Trong sách “Thiên Nam dư hạ tập”, một văn bản luật đương thời cho biết vào năm Ất Dậu, niên hiệu Quang Thuận thứ 6 (1465), Vua Lê Thánh Tông ban bố nhiều điều lệ, trong đó cũng có quy định tương tự tại Điều 408 Quốc triều hình luật. Đó là quy định: “Ngục quan, ngục tốt thông dâm với nữ phạm nhân thì bị xử nặng tăng thêm 1 bậc so với tội thông dâm thông thường. Nữ phạm nhân nếu là thông dâm thì được giảm 3 bậc, nếu bị cưỡng dâm thì không bị bắt tội”.
Sử sách chép rằng, trong số các lệ được ban bố ngày 20/4/1476 (niên hiệu Hồng Đức thứ 7) có quy định về tội cưỡng dâm vợ người khác như sau: “Đạo trời có sinh có tử, chỉ biết thọ yểu, đạo lý của con người có nam có nữ phải có hôn nhân, đó là lẽ thường của vợ chồng lưu truyền mãi cho đời sau. Nguyễn Mỗ bất chấp điều luật, coi thường phép nước, phạm tội cưỡng dâm vợ người, bị xử tội lưu, thích chữ vào mặt, đánh 80 trượng”.
Về sau, mức hình phạt áp dụng cho kẻ phạm tội cưỡng dâm được tăng lên khi bộ Quốc triều hình luật (Bộ luật Hồng Đức) được chính thức ban hành vào năm 1483, niên hiệu Hồng Đức 14. Đây là bộ luật nổi bật nhất, quan trọng nhất và có vai trò đặc biệt trong lịch sử pháp quyền phong kiến Việt Nam gồm 16 chương, 722 điều chứa đựng nhiều nội dung tiến bộ được xem là chuẩn mực của nền cổ luật nước ta tồn tại qua nhiều triều đại.
Về tội cưỡng dâm, Điều 403 thuộc chương Thông gian của Quốc triều hình luật có quy định mức hình phạt như sau: “Cưỡng dâm thì xử tội lưu đày hay tội chết và phải nộp tiền hơn tiền tạ về tội gian dâm thường một bậc. Nếu làm người đàn bà bị chết thì thì điền sản kẻ phạm tội phải trả cho người nhà người chết”.
Như vậy với tội cưỡng dâm, hình phạt nhẹ nhất là lưu đày, cao nhất là tử hình.Cụ thể, tội lưu có 3 mức: Lưu châu gần như đi đày vào Nghệ An, phải đeo xiềng kèm theo bị đánh 90 trượng, bị thích 6 chữ vào mặt. Lưu châu ngoài như đày vào vùng Quảng Bình, phải đeo xiềng 2 vòng, bị đánh 90 trượng, thích 8 chữ vào mặt. Và lưu châu xa đến các vùng biên cương như Cao Bằng, phải đeo xiềng 3 vòng, bị đánh 100 trượng và thích 10 chữ vào mặt. Đối với án tử hình cũng được chia làm 3 bậc, theo đó, thắt cổ, chém đầu là một bậc; kế đến chém bêu đầu và lăng trì (tùng xẻo) là mức nặng nhất. Tùy theo tội mà tăng giảm”. Lăng trì trong tiếng Hán có nghĩa là “lấn lên một cách chậm chạp”, hay còn gọi là “tùng xẻo” tượng trưng cho hành động có một tiếng trống đánh “tùng” thì xẻo một miếng thịt.
Phạt nặng hành vi cưỡng dâm trẻ em dưới 12 tuổi
Pháp luật thời phong kiến cũng quy định rõ, tùy vào hành vi cưỡng dâm, đối tượng bị cưỡng dâm khác nhau thì trong một số điều luật, luật lệ cụ thể, mức xử lý cũng được quy định cụ thể từng trường hợp. Theo sử chép, năm 1476, Lê Thánh Tông ban bố các quy định về hộ thôn với nhiều điều răn cấm, trong đó có quy định chỉ xử kẻ phạm tội, còn trường hợp bị cưỡng dâm thì đàn bà, con gái không bị xử tội.
Sách Quốc triều Hồng Đức niên gian chư cung thể thức thì ghi nhận các quy phạm như sau: Nếu quan lại cưỡng bức gái tân, bị đánh 80 gậy, xử tội đồ, giáng một chức; nếu cưỡng dâm dân nữ, quả phụ, bị đánh 100 gậy, thích 80 chữ vào mặt, xử tội đồ làm lính chăn voi.
Riêng với trường hợp giao cấu với trẻ em gái từ 12 tuổi trở xuống, Bộ Quốc triều hình luật quy định: “Gian dâm với con gái nhỏ 12 tuổi trở xuống, dù nó thuận tình thì vẫn xử như tội hiếp dâm” (Điều 404). Hay như trong bộ “Thiên Nam dư hạ tập” cũng có quy định tương tự “Gian dâm với trẻ nhỏ dưới 12 tuổi, tuy là thuận tình nhưng cũng bị xử tội cưỡng dâm”.
Ngoài ra, Vua Lê Thánh Tông còn ban hành những mẫu đơn từ giúp người thực thi pháp luật và người dân nắm được nội dung, cách thức làm các dạng văn bản khác nhau như đơn kiện, đơn xin bồi thường, giấy cam đoan, tờ trình, biên bản.
