Căn bệnh đe dọa tính mạng trẻ trong mùa đông

Dễ nhầm với các bệnh hô hấp khác 

Tại Hà Nội, lũy tích tính đến hết năm 2017 là 123 trường hợp mắc ho gà với 1 trường hợp tử vong. Mới đây nhất, tại Quảng Ninh, ngày 27/12/2017, Khoa Hồi sức cấp cứu, Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Quảng Ninh tiếp nhận bé trai Triệu Thị L. (45 ngày tuổi), dân tộc Dao, thường trú tại xã Đồng Lâm huyện Hoành Bồ tỉnh Quảng Ninh. Trẻ nhập viện trong tình trạng bệnh nhiều ngày, ho cơn dài kèm theo khó thở, tím mặt được gia đình đưa đi cấp cứu tại Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Quảng Ninh. Kết quả xét nghiệm và chụp Xquang sau đó cho thấy bạch cầu của bệnh nhi tăng cao bất thường, phản ứng dương tính với trực khuẩn ho gà…

Kết quả chụp Xquang phổi cho thấy dải mờ thùy trên phổi trái, đậm rốn phải. Qua hội chẩn chuyên khoa các bác sĩ chẩn đoán trẻ bị suy hô hấp, viêm phổi và ho gà, tiên lượng bệnh nhân rất nặng, nguy cơ tử vong cao... 

Cháu Nguyễn Linh Chi mới hơn 2 tháng tuổi đã phải điều trị ở bệnh viện gần 3 tuần. Những cơn ho kéo dài, khiến con mệt lả, mặt ửng đỏ rồi tím tái. Trước đó, khi mới được hơn 1 tháng tuổi, cháu đã mắc ho gà. “Mới đầu tôi thấy cháu khò khè nên đưa đến bệnh viện huyện, điều trị 7 ngày thấy đỡ. Sau đó vài ngày, tôi thấy cháu ho nhiều hơn nên đưa lên Bệnh viện đa khoa tỉnh điều trị tiếp 5 ngày. Thấy cháu vẫn ho nhiều, gia đình cho chuyển lên Bệnh viện Nhi Trung ương. Cháu được làm xét nghiệm dịch mũi họng, kết quả dương tính với vi khuẩn ho gà. Ngoài ra, cháu còn có biểu hiện viêm phổi và tiêu chảy, khiến việc điều trị khó khăn hơn”, mẹ cháu bé chia sẻ.

Còn trường hợp bé Nguyễn Minh ở Hà Nam mắc ho gà khi vừa mới chuẩn bị đi tiêm phòng mũi vắc - xin Quinvaxem đầu tiên. Chị Nguyễn Thị Liên, mẹ cháu bé cho biết: “Tôi thấy con vài ngày, ban đầu cũng nghĩ con bị viêm phế quản. Sau đó, con xuất hiện cơn ho kéo dài, nước mũi giàn giụa nên đã cho lên bệnh viện tuyến trung ương, mặc dù đã nhập viện điều trị được hơn một tuần nhưng cháu vẫn còn những cơn ho dài”.

Một điều đáng lưu tâm là hầu hết các trẻ đều được đưa vào viện trong tình trạng bệnh đã chuyển biến nặng, và phụ huynh rất ít người biết trẻ mắc ho gà. Theo các bác sĩ, đa số bệnh nhi mắc ho gà phải nhập viện vì thời gian đầu thường được chẩn đoán là viêm đường hô hấp hoặc viêm phế quản, viêm phổi. Đến khi uống thuốc mãi không khỏi, trẻ bị suy hô hấp mới được đưa đến bệnh viện. Tùy vào mức độ nặng nhẹ mà có bệnh nhi chỉ điều trị 1 - 2 tuần, nhưng cũng có trường hợp phải điều trị hàng tháng.

Dựa vào cơn ho của trẻ để phân biệt bệnh

Theo PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng nguyên Trưởng khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết: “Ho gà là bệnh diễn ra quanh năm và cách thức lây truyền rất dễ dàng chỉ qua đường hô hấp vì vậy rất nguy hiểm đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bởi sức đề kháng của các bé còn yếu, chưa được tiêm phòng vắc xin”.

Nguyên nhân chính gây bệnh ho gà là do sự xâm nhập của vi khuẩn Bordetella pertussis đi vào đường hô hấp trên, sau đó khu trú và phát triển ở lông mao biểu mô trụ của đường thanh quản, khí quản, ở đó vi khuẩn sẽ tiết ra một loại độc tố có tên là Pertussis toxin – đây là loại protein độc lực chính đóng vai trò gây bệnh. Vào mùa thời tiết thường xuyên ẩm ướt, không khí không nóng cũng không lạnh là điều kiện lý tưởng để vi khuẩn Bordetella pertussis sinh sôi và phát triển nhanh chóng. Thời gian đầu mắc bệnh, trẻ thường xuất hiện những cơn ho nhẹ.Thời gian ủ bệnh của vi khuẩn ho gà là từ 7-10 ngày, sau đó trẻ bắt đầu ho nhiều hơn, chảy nước mũi. Khi hít thở sẽ xuất hiện tiếng rít như tiếng rít cổ ở gà.

Theo bác sĩ, để phân biệt được ho thường và ho gà theo thông thường sẽ dựa vào cơn ho của trẻ: “Đối với trẻ từ 5 tuổi trở lên, khi xuất hiện ho gà, trẻ sẽ ho một tràng dài, sau đó hít một hơi tiếp tục lại ho một tràng như vậy.Thậm chí, sau cơn ho thì nôn ọe, có nước dãi chảy ra, đôi khi còn có xuất huyết ở củng mạc mắt. Đó là biểu hiện bệnh đối với những trẻ có đủ sức khỏe. Tuy nhiên ở những trẻ sơ sinh, khi sức khỏe còn yếu, cơn ho không giống người lớn như có thể biểu hiện cơn ho bằng những cơn ngừng thở, cả người trẻ sẽ tím tái do thiếu oxy nặng. Các đợt ho ở trẻ sẽ liên tiếp, thậm chí kéo dài vài phút đến nửa tiếng.

Các biến chứng nguy hiểm có thể là viêm não và viêm phổi. Ngoài ra, trẻ có thể bị xuất huyết võng mạc và suy hô hấp hay một số biến chứng như rối loạn nước điện giải, bội nhiễm các vi khuẩn khác, lồng ruột, thoát vị, sa trực tràng. Trường hợp nặng có thể gặp vỡ phế nang, tràn khí trung thất hoặc tràn khí màng phổi”, bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng chia sẻ.

Cách tốt nhất để dự phòng ho gà ở trẻ sơ sinh, trẻ em, thiếu niên và người lớn là tiêm chủng vắc xin phòng bệnh đầy đủ, đúng lịch (loại vắc xin phối hợp phòng bệnh Bạch hầu, ho gà, uốn ván - DTP hoặc vắc xin phối hợp phòng bệnh bạch hầu, uốn ván, ho gà, virut viêm gan B và Haemophilus influenzae type b - Quinvaxem). Tuy nhiên, hiện nhiều trẻ bị ho gà chưa được tiêm phòng vắc-xin hoặc tiêm chưa đủ mũi, thậm chí có trẻ còn chưa đến tuổi tiêm phòng.

Để phòng tránh bệnh, khi bà mẹ mang thai trên 20 tuần nên chủ động đến các điểm tiêm chủng để được tư vấn tiêm vắc xin phòng bệnh trước khi trẻ chào đời để có hệ miễn dịch cho các bé từ sớm. Ngoài ra, để phòng bệnh ho gà, phụ huynh cần hướng dẫn cho trẻ thường xuyên rửa tay bằng xà phòng; che miệng khi ho hoặc hắt hơi; giữ vệ sinh thân thể, mũi, họng cho trẻ hàng ngày. Cần đảm bảo nhà ở, nhà trẻ, lớp học thông thoáng, sạch sẽ. Khi thấy trẻ nghi ngờ mắc bệnh, cần cách ly trẻ với những trẻ khác (kể cả trẻ đã được tiêm phòng) và đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ khám và điều trị càng sớm càng tốt, tránh nguy cơ bị biến chứng.