Tìm giải pháp đưa Việt Nam ra khỏi 'top quốc gia' có tỷ lệ hút thuốc lá cao nhất thế giới

Các ý kiến được đưa ra tại Hội nghị báo cáo kết quả thực hiện các hoạt động phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2024, định hướng Kế hoạch năm 2025 (Hội nghị) do Quỹ Phòng, chống tác hại Thuốc lá (PCTHTL), ngày 6/12.

Tại Hội nghị, Th.S Dương Tú Anh - Quỹ PCTHTL thông tin, nhằm theo dõi, đánh giá tình trạng sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành trên toàn cầu, Tổ chức Y tế thế giới và CDC Hoa Kỳ triển khai điều tra tình trạng sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành trên toàn cầu (GATS). Việt Nam đã thực hiện 2 vòng GATS (2010, 2015).

Điều tra PGATS 2024 tại Việt Nam mô tả thực trạng sử dụng các sản phẩm thuốc lá (thuốc lá điếu, thuốc lào, shisha, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng...), hút thuốc lá thụ động ở người trưởng thành (từ 15 tuổi trở lên), mỗi tỉnh, thành phố khảo sát 2.400 người (1.200 nam, 1.200 nữ).

Nghiên cứu được tổng hợp số liệu từ 32 tỉnh, thành phố đại diện cho 6 vùng kinh tế - xã hội. Năm 2024 đã có 28/39 tỉnh, thành phố hoàn thành phân tích số liệu định lượng. Trong đó, Kon Tum là tỉnh đầu tiên hoàn thành nghiên cứu và đã có báo cáo nghiên cứu được chấp thuận. Kết quả phân tích cuối cùng của nghiên cứu PGATS năm 2024 sẽ được công bố vào cuối tháng 12/2024.

Đáng chú ý, Cần Thơ là địa phương có tỷ lệ người trưởng thành sử dụng thuốc lá cao nhất với 28,1%; sau đó là Ninh Thuận với 27.60%; Nghệ An có tỷ lệ thấp nhất là 10,6%; Hải Dương là 12,10%; Hà Nội là 15,6%.

GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, Ủy viên thường trực Hội đồng Quản lý liên ngành Quỹ PCTHTL phát biểu tại Hội nghị.

Phát biểu tại Hội nghị, GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia, Ủy viên thường trực Hội đồng Quản lý liên ngành Quỹ PCTHTL cho biết, năm 2012 Việt Nam đã ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. Sau hơn 12 năm thực hiện các biện pháp kiểm soát thuốc lá, tỉ lệ hút thuốc lá chủ động ở người trưởng thành tại Việt Nam có giảm nhưng khá chậm, với tỉ lệ chung ở hai giới là 20,8%.

Hút thuốc lá chủ động và thụ động là yếu tố nguy cơ đứng thứ hai gây tử vong và bệnh tật. Ước tính năm 2022, thiệt hại kinh tế đối với xã hội do hút thuốc lá chủ động và thụ động gồm chi phí khám chữa bệnh, tổn thất năng suất lao động do mắc bệnh và tử vong sớm bởi hút thuốc lá chiếm 1,14% GDP (tương đương 108,7 nghìn tỷ đồng). Chi phí này cao gấp 5 lần so với nguồn thu từ thuế thuốc lá mang lại.

Trong năm 2024, công tác PCTHTL đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, việc PCTHTL vẫn đối diện với những khó khăn, thách thức. "Mặc dù tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm nhưng Việt Nam vẫn nằm trong nhóm các nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Thuốc lá được bán ở khắp mọi nơi. Khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá rất dễ dàng. Giá thuốc lá tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Vì vậy, vẫn chúng ta chưa đáp ứng được mục tiêu giảm tiêu dùng các sản phẩm thuốc lá", Thứ trưởng nêu rõ.

Trao đổi về nhiệm vụ trong năm 2025, các đại biểu đề nghị Bộ Y tế cần sớm xây dựng văn bản hướng dẫn thực hiện Nghị quyết của Quốc hội cấm sử dụng, sản xuất, kinh doanh lưu hành các sản phẩm thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shiha…); Kiện toàn Ban chỉ đạo phòng, chống tác hại của thuốc lá của UBND các cấp, các cơ quan ban, ngành; Tiếp tục tăng cường năng lực thực hiện công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá cho các cơ quan, đơn vị và các tỉnh, thành phố; Tăng cường hoạt động thanh tra, giám sát việc thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và xử lý vi phạm theo Nghị định 117/2020 về quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế...

Từ những kết quả bước đầu đã đạt được, Trung tâm hướng dẫn hoạt động Thiếu nhi Trung ương Đoàn cũng kiến nghị, năm 2025 và những năm tiếp theo sẽ tiếp tục được phối hợp với Quỹ PCTHTL triển khai sâu rộng các hoạt động truyền thông, tuyên truyền, trang bị kiến thức và kỹ năng phòng chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử và các chất kích thích cho đối tượng cán bộ phụ trách thiếu nhi, thanh thiếu nhi và trẻ em để thanh thiếu nhi, cán bộ phụ trách thiếu nhi và trẻ em có đầy đủ kiến thức để phòng, chống tác hại của thuốc lá và những nguy hại do thuốc lá gây ra.

Song song với đó là tăng cường nguồn tài chính để tổ chức các diễn đàn, mít tinh, diễu hành, các cuộc thi… về phòng, chống tác hại của thuốc lá và chất kích thích. Nhất là trong môi trường học đường với nhiều hình thức phong phú, đa dạng để thanh thiếu nhi có cơ hội được thể hiện và tham gia phòng, chống tác hại của thuốc lá, xây dựng môi trường “An toàn, lành mạnh, không khói thuốc”.