Xung quanh chén trà, có không ít chuyện đáng nói, nhất là chuyện “lễ” của trà. Lễ hội văn hóa trà cứ hai năm một lần diễn ra ở xứ sở trà Lâm Đồng này (nay là lần thứ ba, được tổ chức chính tại thành phố trẻ Bảo Lộc trong các ngày từ 25 đến 27/12/2010), một trong những mục tiêu nhắm đến cũng là cái chuyện “lễ” này đấy. Ấy là nói một cách khiêm tốn; chứ nếu không, phải gọi đó là “đạo”. Vì, như nhiều người đang thống nhất với nhau là, bởi xứ Việt mình chưa có “trà đạo” nên bảo rằng nói chuyện “lễ” của trà cũng là một cách nói khiêm tốn vậy mà!
 |
| Cây trà được sân khấu hóa. |
UỐNG TRÀ… QUÁI CHIÊU
Ngày còn ở bộ đội, tôi có một anh bạn trung đội trưởng khá nổi tiếng bởi những chuyện… tinh quái. Sửu – tên anh ấy (sau này, tình cờ gặp lại, tôi mới biết anh ấy đã dời cả gia đình từ miền Trung vào sống ở Bảo Lộc), trung đội trưởng của tôi chả mấy khi nằm ngủ ngay ngắn như người bình thường. Mỗi khi lên giường, sau khi tắt điện và đắp chăn đúng như quân lệnh, anh chàng lẻn xuống phía cuối giường và chỉ đắp một phần nhỏ của chiếc chăn mà thôi. Cái tật này của anh ta phải đến hơn một năm sau mới bị phát hiện khi có chú binh nhì gọi thay ca trực nhầm giường. Hoặc, chuyện con ruồi đậu ở cái mụt ghẻ phía bàn chân trái, Sửu sẵn sàng “hy sinh” một viên đạn tam xông để đuổi nó thay cho một cái phẩy tay nhẹ.
Riêng chuyện uống trà của Sửu thì nổi tiếng cả trung đoàn pháo binh của chúng tôi ngày ấy. Có lẽ, trung đội trưởng Sửu của tôi là người duy nhất trong trung đoàn uống trà bằng… “bình miệng”! Có nghĩa là không cần ấm chén, bình tách gì cả, cứ thế cho trà thẳng vào mồm rồi… pha nước sôi vào. Nếu không có nước sôi, chỉ cần ngụm nước nguội hoặc nước lã cho vào rồi ngậm. Nếu bí quá, không có cả nước lã thì cứ thế lấy… nước bọt làm nước pha trà! “Trời, thật khủng khiếp!” - mấy o nuôi quân có lần thốt lên như vậy. Nhưng một lần, đơn vị chúng tôi nhận lệnh hành quân qua quãng đường khá dài. Những bi đông nước rồi cũng cạn đến giọt cuối cùng. Trời nắng chang chang. Không một khe suối nhỏ. Mọi người mệt lử mệt lả vì thiếu nước. Mấy chị nuôi “sốt” lên bởi sẽ bị kiểm điểm khi về đến điểm tập kết. Chúng tôi càng đi, đồi núi đá càng trơ khốc. Thử đào, thử khoét vài kẽ đá tìm nước, nhưng không thể. Cổ họng rát cháy. Mấy chùm rêu lơ thơ bám trên vách núi cũng khô kiệt. Đúng lúc mọi người sắp kiệt sức thì trung đội trưởng Sửu của tôi từ từ mở ba lô và lấy ra một dúm trà. Anh thả vào tay mỗi người vài đọt trà khô và bảo: “Cho vào miệng, rồi ngậm chặt!”. Vị trà đắng chát, đặc quánh trong miệng. Nhưng sau đó, thật kỳ diệu, càng ngấm nước bọt, nó thanh dần, thanh dần, rồi chuyển sang vị ngọt. Tôi nuốt từng ngụm nhỏ, thật nhỏ. Thứ nước trà “quái chiêu” này vào trong cuống họng đến đâu thì cơn khát bị đánh bạt đị đến đó. Trung đội trưởng Sửu của tôi cười: “Sửu này “quái.. quỷ” nhiều thứ, nhưng riêng kiểu uống trà này thì… không hề đâu nhá!”. Sau “tuần trà” bất đắc dĩ ấy, dĩ nhiên không có mấy người học theo kiểu uống này nhưng chắc chắn rằng không có nhiều người không thừa nhận những tác dụng “cực kỳ” của nó! Đặc biệt là mấy chị nuôi, sau đận uống trà “kỳ dị” đó, đã được.. thoát nạn (nghĩa là không có kiểm điểm). Hỏi: “Anh học kiểu uống trà này ở đâu vậy?”. Sửu lại cười: “Không nhớ! Nhưng, nghe nói là của mấy vị tu hành!”.
Đến giờ, trong những ngày lễ hội văn hóa trà lần thứ ba của tỉnh Lâm Đồng này đang diễn ra (25 - 27/12/2010), chuyện uống trà “quái chiêu” của trung đội trưởng Sửu của tôi đã trôi qua vài mươi năm, nhưng bỗng dưng nhớ lại, nên chép ra đây.
UỐNG TRÀ CHÂN ĐẤT
Cũng tại xứ trà Blao (Bảo Lộc), tôi còn may mắn được quen với một “thực trà” nhà văn tên là Nguyễn Thành Trung. Trung có dáng người nhỏ như… không thể nhỏ hơn được nữa. Ai đã đọc qua tiểu thuyết “Đất đình Gừng” của anh (tác phẩm được trao giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam), hẳn không quá khó để nhận ra một “khách làng trà” Nguyễn Thành Trung trong những trang kể về ẩm thực trà của các cụ già xưa. Để viết được những dòng ấy, hẳn cái nền về văn hóa trà Việt của Nguyễn Thành Trung vững lắm.
Nhưng, chuyện trước tiên mà tôi muốn chép ra đây là chuyện về một Nguyễn Thành Trung ngày còn rất nghèo khó. “Sống ở xứ trà, phải bám vào trà để mà… sống chứ!”. Mỗi lần nghe kiểu “biện minh” này của anh, tôi bỗng cảm thấy thật thú vị khi so sánh hai hình ảnh: Một Nguyễn Thành Trung ngồi bó gối mặc quần soọc cho cả hai chân lên ghế để viết tiểu thuyết, và một Nguyễn Thành Trung tất tả cong người khuất trong mấy bao tải trà cao ngất ngưởng trên chiếc xe hai bánh cà tàng chở trà cho mấy đại lý thu mua ở thị xã Bảo Lộc (ngày ấy, Bảo Lộc còn là thị xã). Buổi sáng, cứ sau mấy “cuốc” xe như thế, anh lại về nhà ngồi bó gối viết, viết và viết. Và, bên bàn viết của anh, không và không bao giờ thiếu một bình trà “chân đất” đúng điệu! “Mình uống trà “chân đất” thôi, ông ạ! Không quý phái, không cao sang, nhưng phải đúng cách!” - mỗi lần ghé thăm anh, tôi đều được ông “nhà văn chân đất” này… lưu ý như thế. Cái “chân đất” mà Trung nói ở đây chính là: Trà nhà tự trồng (trồng ở bên góc rào) và tự pha theo gu của riêng mình. Rồi nữa, cái đẹp, cái văn hóa, cái hồn.. trong uống trà không chỉ là uống trà mà còn tận hưởng sự bảng lảng của khói sương kết tinh trong chén trà, sự mặn mòi của hương đất tích tụ trong chén trà, sự thật tâm của người pha trà gửi gắm trong chén trà… Chén trà của Trung đơn sơ là vậy nhưng có cả hương đất, hương trời và tình người nên mỗi khi nhớ lại là tôi muốn bay ngay về xứ trà Blao để ngồi với bạn.
Chép những chuyện đã qua đến đây, tôi đọc lại mấy trang giấy nói về kế hoạch tổ chức Lễ hội Văn hóa Trà Lâm Đồng lần III 2010 được tổ chức trong các ngày từ 25 – 27/12. Lại nhớ thêm mấy con số: Lâm Đồng có cả thảy gần 25.000ha chè, trong đó có gần 25% chè cao cấp. Rồi nữa, cứ hai năm một lần, Lâm Đồng tổ chức lễ hội văn hóa trà nhằm tôn vinh nghề trà, đặc biệt là những người trồng trà. Chưa hết, ở lần tổ chức lễ hội văn hóa trà thứ ba này, địa phương sẽ chính thức công bố nhãn hiệu chứng nhận “Trà Blao” để mọi người cùng hành động với cây chè trong thời gian sắp đến. Dĩ nhiên, những điều nhớ lại ấy hoàn toàn là những thông tin vui. Mong là những Sửu, Vân, Trung… của tôi cũng sẽ cùng quan tâm đến sự kiện này với tôi, đặc biệt là quan tâm đến vấn đề trà lễ!
Khắc Dũng
