Phòng, chống oan, sai trong TTHS: Còn nhiều chuyện phải bàn

(PLO) - Oan, sai trong tố tụng hình sự nhiều khi được phát hiện là nhờ sự khiếu nại kiên trì của gia đình và bản thân người bị oan, sai, sự lên tiếng của công luận chứ không phải do các cơ quan tiến hành tố tụng.
Vì vậy, tại phiên chất vấn của UBTVQH  đối với Chánh án TANDTC về tình trạng oan, sai trong tố tụng hình sự và việc thực hiện bồi thường oan, sai theo Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước sáng qua (13/3), nhiều ý kiến quan tâm đến việc xác định trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc chống oan, sai.
Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình và Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình tại phiên chất vấn
Chánh án TANDTC Trương Hòa Bình và
Viện trưởng VKSNDTC Nguyễn Hòa Bình tại phiên chất vấn
Oan, sai vì “trọng cung hơn trọng chứng”
Những vụ án đặc biệt nghiêm trọng đang thu hút sự quan tâm của dư luận thời gian qua như vụ Hồ Duy Hải, Hàn Đức Long, Nguyễn Văn Chưởng, Ngô Bá Mai… đã được các Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) chất vấn Chánh án TANDTC Trương Hoà Bình với đề nghị làm rõ về tình trạng oan, sai và trách nhiệm của các cơ quan tiến hành tố tụng trong tố tụng hình sự.
Chánh án TANDTC cho biết mới khẳng định vụ Nguyễn Thanh Chấn là oan, các vụ còn lại đang xem xét, giải quyết. Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIII có tổng số 35 vụ án có dấu hiệu oan, sai thì đã giải quyết được 24 vụ án, trong đó có 3 vụ đang kháng nghị xem xét lại tính chất, mức độ (chiếm 28%  tổng số các vụ đã được giải quyết). 
Tình trạng oan, sai trong tố tụng hình sự là do thiếu sót chủ yếu về tố tụng trong quá trình thu thập chứng cứ, tài liệu, giám định hiện trường, xét hỏi, việc giải quyết vụ án chưa tập trung đánh giá sự thật khách quan, “trọng cung hơn trọng chứng” như vụ Hồ Duy Hải, do năng lực, phẩm chất, trách nhiệm của cán bộ điều tra, một số có tư tưởng thành tích, nôn nóng…
Thứ trưởng Bộ Công an Lê Quý Vương cũng thừa nhận có bức cung, nhục hình trong giai đoạn điều tra dẫn đến oan, sai nhưng chủ yếu ở cơ quan cảnh sát điều tra cấp huyện, mới đây nhất là vụ Nguyễn Thanh Kiều (Tuy Hòa, Phú Yên). Qua các vụ việc, Bộ Công an đều kiểm tra, xem xét, xử lý nghiêm minh để chống bức cung, nhục hình. Riêng 5 vụ án có dấu hiệu oan, sai đang được xem xét, Thứ trưởng Vương cho biết đã xảy ra khá lâu và đang được VKSNDTC chủ trì xem xét đánh giá cụ thể quá trình điều tra, thu thập chứng cứ. 
“Còn có bức cung, nhục hình khiến các đối tượng nhận tội thì phải xem xét đánh giá toàn diện” – Thứ trưởng Bộ Công an cho biết thêm.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đặt vấn đề: “Tòa án  có tự xác định được oan, sai và xử lý trách nhiệm như thế nào?”, và yêu cầu ngành Tòa án nhận rõ trách nhiệm khi có oan, sai dù từ giai đoạn nào. 
Đồng tình quan điểm này, Chánh án TANDTC khẳng định thông qua qui trình xét xử, tự kiểm tra các bản án của cấp mình để kiến nghị Chánh án kháng nghị nếu có sai và việc sửa, hủy bản án, Tòa án các cấp đã phát hiện nhiều vụ án sai. Năm vừa qua, số án hình sự bị sửa, hủy do lỗi chủ quan của thẩm phán là khoảng 3.000 vụ với 450.000 bị cáo (chiếm khoảng 0,6%).
“Tuy nhiên, do Tòa án không kiểm soát được ngay từ khi áp dụng các biện pháp ngăn chặn nên chỉ khi vụ án đã được đưa ra xét xử mà bị oan, sai thì Tòa án mới chịu trách nhiệm” – Chánh án khẳng định. 
Thêm vào đó, khi xác định bản án làm oan thì có nhiều hình thức để xử lý. Nếu để có bản án oan thì Tòa án phải tổ chức kiểm điểm Hội đồng xét xử (HĐXX) và thẩm phán, đánh giá do lỗi chủ quan hay khách quan, xem xét sai lầm nghiêm trọng thì đình chỉ xét xử, xác định trách nhiệm; cố ý vi phạm pháp luật làm oan thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự, xem xét trách nhiệm bồi thường, hoàn trả. Nếu không do lỗi chủ quan của thẩm phán thì dừng xem xét, tái bổ nhiệm.
Với lý do chưa có đủ số liệu, Chánh án Trương Hoà Bình đã không trả lời được câu hỏi của ĐB Nguyễn Văn Phúc (Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế) về số việc TANDTC đã chủ động giám đốc, kiểm tra được bao nhiêu phần trăm trong số các vụ án oan, sai được phát hiện, và cấp nào, khâu nào, cơ quan tố tụng nào để oan, sai nhiều nhất.
Không được lấy tiền thuế của dân bồi thường oan sai
Vấn đề được ĐB Lê Thị Nga – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp - đặt ra là “nhiều trường hợp bồi thường oan, sai dây dưa, kéo dài, đùn đẩy trách nhiệm, không đúng nguyên tắc kịp thời, làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người bị oan, sai”. 
Giải trình về vấn đề này, lãnh đạo TANDTC cho biết, một số trường hợp có tranh chấp trách nhiệm bồi thường giữa các cơ quan tố tụng. Tuy nhiên, Chánh án TANDTC cũng thừa nhận: “Nếu chưa rõ trách nhiệm, đùn đẩy trách nhiệm bồi thường giữa Tòa án, cơ quan điều tra và VKS nghĩa là cả 3 cơ quan đều có lỗi với dân”. 
Nhưng ông cũng chỉ ra “lỗi” của qui định pháp luật dẫn đến tình trạng này và kiến nghị cần sửa Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, trong đó xác định một cơ quan trọng tài phán quyết cơ quan nào chịu trách nhiệm trong trường hợp có tranh chấp pháp lý về trách nhiệm bồi thường hoặc theo hướng một cơ quan độc lập như Bộ Tư pháp đứng ra bồi thường, rồi xác định trách nhiệm của từng cơ quan để đảm bảo tính kịp thời của việc bồi thường.
Gửi đến Chánh án mối quan tâm của cử tri về việc thực hiện trách nhiệm bồi hoàn trong bồi thường nhà nước đối với oan, sai trong  tố tụng hình sự, ĐB Nguyễn Mạnh Cường (Quảng Bình) nhấn mạnh: “Đây là vấn đề cử tri quan tâm vì cho rằng không được lấy tiền thuế của dân để bồi trường oan, sai”.
Ông Trương Hòa Bình cho biết, trách nhiệm này chỉ đặt ra nếu người thi hành công vụ gây oan, sai do lỗi cố ý nhưng thực tế chưa xác định vụ nào là lỗi cố ý mà chủ yếu là lỗi nhận thức, vô ý nên Tòa án chưa xem xét trách nhiệm bồi hoàn. 
Từ năm 2012-2014, các Tòa án cũng đã thụ lý 19 đơn khởi kiện các cơ quan tiến hành tố tụng yêu cầu bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự; đã giải quyết xong 14 vụ. Theo đó, Tòa án đã tuyên các cơ quan tiến hành tố tụng phải bồi thường với tổng số tiền là 6.513.607.241 đồng (cơ quan công an 03 trường hợp với số tiền bồi thường là 481.746.705 đồng; 
VKSND 06 trường hợp với số tiền bồi thường là 1.387.841.630 đồng;  TAND 05 trường hợp với số tiền bồi thường là 4.644.018.906 đồng). 
Trước mối quan tâm của một số ĐBQH đến trách nhiệm bồi hoàn của thẩm phán trong những vụ án oan, sai, Chánh án TANDTC lưu ý, phán quyết của Tòa án là quyết định tập thể của HĐXX, bản thân Thẩm phán chủ tọa phiên tòa không thể yêu cầu gì trong việc quyết định của các thành viên khác. Từ đó, ĐB Huỳnh Ngọc Ánh (TP.HCM) kiến nghị: “Cần qui định rõ vấn đề này để những người thi hành công vụ yên tâm, không nơm nớp lo”… 
Chánh án cũng khẳng định vụ án Nguyễn Văn Chưởng (Hải Phòng) bị tử hình không phải là vụ án oan, nhưng có ý kiến của Quốc hội nên sẽ được xem xét thận trọng. Còn sự khác nhau về mức án của Hàn Đức Long và Nguyễn Bá Mai là do HĐXX căn cứ vào tình tiết của từng vụ án để kết án. Riêng vụ Hàn Đức Long, Hội đồng Giám đốc thẩm TANDTC đã chấp nhận kháng nghị của Chánh án TANDTC, hủy án để điều tra lại.
Việc bồi thường cho ông Nguyễn Thanh Chấn, Chánh án TANDTC cho biết các cơ quan đã quyết liệt, có trách nhiệm để tiến hành các thủ tục. Tuy nhiên, do gia đình chưa cung cấp được tài liệu chứng minh thiệt hại theo yêu cầu của luật nên chưa thực hiện được việc bồi thường.

Tin cùng chuyên mục

Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Quang Vinh.

Quyết tâm đưa Tây Bắc ra khỏi tình trạng 'lõi nghèo'

(PLVN) - Chiều 28/3, tại tỉnh Điện Biên, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với tỉnh Điện Biên tổ chức Hội nghị tổng kết thực hiện Đề án vận động, hỗ trợ làm nhà đại đoàn kết cho hộ nghèo tỉnh Điện Biên, hướng tới kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2024).

Đọc thêm

Đề nghị kéo dài thời gian thực hiện Đề án “Tuyên truyền, phổ biến Luật Cảnh sát biển Việt Nam giai đoạn 2019-2023”

Đề nghị kéo dài thời gian thực hiện Đề án “Tuyên truyền, phổ biến Luật Cảnh sát biển Việt Nam giai đoạn 2019-2023”
(PLVN) -Chiều 26-3, Bộ Quốc phòng tổ chức Hội nghị tổng kết thực hiện Đề án “Tuyên truyền, phổ biến Luật Cảnh sát biển Việt Nam, giai đoạn 2019-2023”. Thượng tướng Võ Minh Lương, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ Quân ủy Trung ương, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng chủ trì hội nghị.

Băn khoăn quy định về rút bảo hiểm xã hội 1 lần

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn điều hành nội dung thảo luận.
(PLVN) - Hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) 1 lần là vấn đề khó, phức tạp. Cả 2 phương án được nêu trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) trình tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5 vẫn còn ý kiến khác nhau.

Cần thiết bổ sung quy định về tổ hợp công nghiệp quốc phòng

Toàn cảnh hội nghị.
(PLVN) - Sáng 27/3, tiếp tục chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, thảo luận về dự án Luật Công nghiệp quốc phòng, an ninh và động viên công nghiệp, các đại biểu cho rằng việc dự thảo Luật bổ sung quy định về tổ hợp công nghiệp quốc phòng là cần thiết, với mục tiêu là bảo vệ Tổ quốc, giữ vững an ninh gắn với phòng thủ quốc gia.

Đại biểu Quốc hội ủng hộ cấm tuyệt đối nồng độ cồn khi tham gia giao thông

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng phát biểu tại phiên họp.
(PLVN) - Sáng 27/3, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, thảo luận về dự án Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ (TTATGTĐB), các đại biểu bày tỏ ủng hộ quy định cấm hành vi điều khiển phương tiện tham gia GTĐB mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn nhưng đề nghị Chính phủ cần tiếp tục đánh giá tác động sâu hơn, toàn diện hơn đối với chính sách này để tăng tính thuyết phục.

Cân nhắc quy định mở rộng đấu giá biển số xe

Toàn cảnh Hội nghị.
(PLVN) - Sáng 27/3, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội (QH) hoạt động chuyên trách lần thứ 5, QH khóa XV, thảo luận về dự án Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, các đại biểu còn có ý kiến khác nhau về việc mở rộng đấu giá biển số xe.

Phổ biến quy định liên quan đến kiều bào tại các Luật mới được Quốc hội thông qua

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng phát biểu tại hội nghị.
(PLVN) - Ngày 26/3, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài (NVNONN), Bộ Ngoại giao phối hợp với Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, Bộ Xây dựng và Bộ Tài nguyên và Môi trường đồng chủ trì tổ chức Hội nghị tuyên truyền, phổ biến nội dung liên quan đến người Việt Nam định cư ở nước ngoài trong Luật Đất đai (sửa đổi), Luật Nhà ở (sửa đổi) và Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) (Hội nghị).

Tránh “bình mới rượu cũ” khi đổi mới tổ chức Tòa án

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga phát biểu tại hội nghị.
(PLVN) - Ngày 26/3, tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, nhiệm kỳ khóa XV cho ý kiến về dự án Luật Toà án nhân dân (TAND) (sửa đổi), các đại biểu còn có ý kiến khác nhau về quy định về đổi mới TAND cấp huyện theo thẩm quyền xét xử.

Bộ trưởng Bộ Quốc phòng làm việc với Ban Cơ yếu Chính phủ

Đại tướng Phan Văn Giang phát biểu tại buổi làm việc. (Ảnh: Tuấn Nam).
(PLVN) - Thực hiện chức năng tham mưu giúp Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về cơ yếu, thời gian qua, Ban Cơ yếu Chính phủ (Ban CYCP) đã lãnh đạo, chỉ đạo ngành Cơ yếu Việt Nam triển khai thống nhất, đồng bộ, toàn diện các mặt công tác; bảo đảm tuyệt đối bí mật, an toàn, chính xác, kịp thời thông tin phục vụ lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và lực lượng vũ trang (LLVT) trong mọi tình huống.

Bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: Thể hiện tinh thần dân chủ và bản chất vì dân, vì nước của Đảng ta

Đại đoàn kết toàn dân tộc là sức mạnh vô địch của dân tộc Việt Nam. (Ảnh minh họa - Tạp chí Tuyên giáo).
(PLVN) - Những vấn đề được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đề cập trong bài viết vừa mang tính thời sự, vừa mang tính chiến lược, thể hiện rất rõ tinh thần dân chủ và bản chất vì dân, vì nước của Đảng ta. Đây cũng là lời nhắc nhở đối với một số cán bộ, đảng viên tránh xa chủ nghĩa cá nhân, làm việc vì lợi ích cá nhân, tiêu cực, tham nhũng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng, hoàn thiện pháp luật để phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển đất nước

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Xây dựng, hoàn thiện pháp luật để phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển đất nước - Ảnh: VGP/Nhật Bắc
(PLVN) -  Ngày 25/3, chủ trì Phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 3/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu các thành viên Chính phủ không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật gắn với nâng cao hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững; đặc biệt, các luật, nghị quyết phải khai thác, phát huy tối đa mọi nguồn lực phát triển của đất nước, tránh lãng phí, tiêu cực, tham nhũng, tránh "xin – cho".

Phát huy vai trò giám sát của các cơ quan dân cử tại địa phương

Các đại biểu tham dự Hội nghị. (Ảnh: PV)
(PLVN) - Tham luận của một số đại biểu trình bày tại Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác HĐND các tỉnh, TP trực thuộc Trung ương năm 2023 và triển khai kế hoạch công tác năm 2024 ngày 25/3 đã cho thấy vai trò quan trọng của các cơ quan dân cử trong hoạt động giám sát, góp phần không nhỏ vào những thành quả về phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Tổ chức diễu binh, diễu hành kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước

Thượng tướng Nguyễn Văn Nghĩa chủ trì hội nghị.
(PLVN) -  Sáng 25/3, Thượng tướng Nguyễn Văn Nghĩa, Phó tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam chủ trì Hội nghị làm việc với các cơ quan, đơn vị về xây dựng Đề án tổ chức diễu binh, diễu hành trong Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).