Theo báo cáo của Bộ Tài chính tại phiên giải trình về chấp hành pháp luật về phí, lệ phí trước Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội chiều qua (11/4), tỷ lệ số thu phí, lệ phí so với tổng thu ngân sách nhà nước giảm dần từ 5,8% (năm 2011), 3,9% (năm 2012) còn 3,8% (năm 2013) nhưng thực tế mỗi năm người dân lại thấy phải nộp thêm nhiều loại phí, lệ phí mới như phản ánh của đại biểu Nguyễn Anh Sơn (Nam Định) là nghịch lý.
Cấp dưới ban hành, cấp trên mới có quyền… bãi bỏ
Đó là một trong những vấn đề bất cập trong chấp hành pháp luật về phí, lệ phí mà Bộ Tài chính cho là nguyên nhân dẫn đến tình trạng phí, lệ phí tràn lan, nhiều loại không còn phù hợp với thực tiễn.
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng, hiện có nhiều cơ quan có thẩm quyền quy định cụ thể về phí, lệ phí nên có nhiều loại phí và lệ phí mới được ban hành. Có 28 khoản phí và 11 khoản lệ phí được giao cho HĐND cấp tỉnh quyết định nhưng thẩm quyền quyết định miễn giảm phí, lệ thì chỉ Chính phủ mới có.
Điều này làm cho nhiều loại phí, lệ phí vẫn tồn tại dù không còn phù hợp để “chờ bị bãi bỏ” trong thời gian dài, gây bức xúc cho người dân và doanh nghiệp. Do đó, một số địa phương đề nghị quy định phân cấp thẩm quyền cho HĐND qui định miễn giảm phí, lệ phí trong một số trường hợp cần thiết để phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương.
Cũng theo Bộ Tài chính, từ năm 2002 đến nay, nhiều văn bản qui phạm pháp luật mới được ban hành có qui định thêm một số khoản thu phí, lệ phí so với danh mục ban hành kèm theo Pháp lệnh về phí, lệ phí; có những loại phí đã chuyển thành giá dịch vụ hoặc đang có xu hướng chuyển sang thực hiện theo cơ chế giá hoặc thành các khoản thu không thuộc ngân sách nhà nước, trùng với một số khoản thu khác…
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân chỉ ra, hiện chưa thống kê được bao nhiêu loại phí, lệ phí phải được rà soát, hủy bỏ đã tạo thành “gánh nặng cho dân”.
Đại biểu Lê Đức Thụ (Lai Châu) cho rằng, cơ chế quản lý phí, lệ phí có nhiều bất cập, chồng chéo thẩm quyền, qui định về phần tỷ lệ để lại đã phản ánh không đúng số thực thu vào ngân sách nhà nước, số thực chi.
Biện minh thêm cho Bộ Tài chính, ông Vũ Văn Họa - Phó Tổng kiểm toán Nhà nước - khẳng định, qua công tác kiểm toán, cơ chế quản lý nguồn thu từ phí, lệ phí còn rất nhiều vấn đề, có qui định nhưng khó áp dụng, nhất là qui định về tỷ lệ để lại từ nguồn thu phí, lệ phí dễ hình thành cơ chế xin - cho.
Giá dịch vụ, thu thêm “đội lốt” phí hoành hành
Phí trông xe đã được các đại biểu dẫn ra như một ví dụ điển hình của sự “nhập nhằng” giữa phí và giá dịch vụ. Trước tình trạng lộn xộn trong việc áp dụng loại phí này, đại biểu Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) nghĩ rằng có “lợi ích cục bộ địa phương” mà không ai kiểm tra, giám sát, xử lý, thậm chí bỏ lọt khoản thu khi không được đưa vào ngân sách nhà nước và đơn vị tổ chức thu “lấy tiền chia nhau”, còn người dân… phải chịu.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng phủ nhận có lợi ích nhóm trong hoạt động thu phí, lệ phí: “Việc thu phí, lệ phí đã được qui định rõ ràng về trình tự, thủ tục nên không thể tự đặt ra các loại phí, lệ phí ngoài danh mục. Khoản nào không có tên trong danh mục phí, lệ phí hoặc có tên mà chưa có hướng dẫn sẽ không được thu”.
Liệt kê ra hàng loạt các khoản thu được các cơ sở giáo dục tự đặt ra dưới tên gọi “lệ phí”, ông Phùng Quốc Hiển - Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, người dân không hiểu phí, lệ phí, giá dịch vụ nên nhầm lẫn, thậm chí bị lừa; có tình trạng một số khoản thu vô lý để thành lập Quỹ và sử dụng không đúng qui định là vấn đề thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Tài chính.
Nhưng theo giải thích của ông Phạm Mạnh Hùng - Thứ trưởng Bộ Giáo dục & đào tạo, các khoản thu này là không khuyến khích, cần nhắc nhở; tuy nhiên, việc thu của các trường cũng căn cứ vào yêu cầu thực tiễn do học phí chưa tiếp cận được chi phí đào tạo.
Theo phản ánh của ông Lê Hồng Trường- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh của Quốc hội, tình hình sai phạm về phí, lệ phí đang “rất nóng” nhưng việc xử lý lại “quá nguội” khi qua nhiều năm chỉ kiến nghị xử lý hành chính bốn người, chuyển công tác một người trong lĩnh vực này. Nên giải pháp được Bộ Tài chính đưa ra để kiểm soát tình trạng lạm thu phí, lệ phí trong thời gian tới là ban hành văn bản qui phạm pháp luật về phí, lệ phí, tổ chức thanh, kiểm tra, chấn chỉnh các tổ chức, cá nhân thu phí, lệ phí, ban hành danh mục, mức thu, nộp, để lại; ban hành các loại phí, lệ phí, quản lý các khoản thu - chi từ phí, lệ phí…
