Chúng ta đang có nhiều “cách” làm cho nợ công tăng lên.
Nợ từ thời làm ăn thua lỗ từ thời Vinashin sẽ khiến ngân sách có thể sẽ phải trả nợ thay cho doanh nghiệp này số tiền lên tới hơn 63.000 tỷ trong 10 năm tới. Thông tin này được Ủy ban Tài chính - Ngân sách (TCNS) của Quốc hội tiết lộ trong báo cáo thẩm tra tình hình nợ công đã thu hút sự chú ý của dư luận.
Có lẽ, ngày mà Vinashin được vay lại vốn ODA này ít ai nghĩ tới việc “con tàu” Vinashin lại đắm chìm và ngân sách phải gồng gánh trả nợ?. Nhìn thêm những dẫn chứng dự án vay vốn ODA bị đội vốn, chậm tiến độ thì càng không thể yên tâm. Đó là dự án Metro Hà Nội tăng tổng mức đầu tư từ 783 triệu EUR lên 1,17 tỷ EUR, dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến Cát Linh - Hà Đông tăng tổng mức đầu tư từ 8.769 tỷ đồng lên 18.001 tỷ đồng…
Tiền đi vay đã không “đẻ” ra tiền mà chỉ sinh thêm nợ. Theo Ủy ban TCNS của Quốc hội, kết thúc năm 2016 dư nợ công sẽ ở mức 64,98% GDP, sát ngưỡng cho phép 65% GDP; dư nợ Chính phủ ở mức 53,1% GDP, đã vượt ngưỡng 50% GDP; dư nợ nước ngoài của quốc gia ở mức 45,7% GDP.
Nợ công năm 2016 tiệm cận con số 3 triệu tỷ đồng. Đó là chưa kể khoản nợ “khổng lồ” 1,5 triệu tỷ đồng mà các DNNN đang vay. Khoản nợ ấy về nguyên tắc là “tự vay tự trả”, nhưng thực tế, như nhận định của Ủy ban TCNS, các khoản nợ đó có khả năng chuyển đổi thành nợ công (đơn giản là “mẹ” bão lãnh “con” vay), nguy cơ ảnh hưởng tới tính bền vững của nợ công.
Chúng ta dựa vào đâu để trả nợ khi dự án “đắp chiếu”? Tất cả sẽ dồn lên vai ngân sách. Nhiều năm qua, Việt Nam đã phải vay nợ mới để trả nợ cũ. Ủy ban TCNS cho biết: Năm 2013 vay đảo nợ mới chỉ 47.000 tỷ đồng, nhưng đến năm 2014 đã tăng gấp đôi lên 106.000 tỷ đồng và tới năm 2015 con số vay nợ mới trả nợ cũ đã là 125.000 tỷ đồng. Nếu tính cả nghĩa vụ trả nợ phải đảo nợ thì tổng nghĩa vụ nợ đã ở mức 27,4% tổng thu ngân sách vào năm 2015, vượt mức trần 25%. Đây là một trong những thước đo để đánh giá mức độ an toàn nợ công. Nợ công cao, áp lực trả nợ lớn sẽ khiến kế hoạch chi trả nợ sẽ tiếp tục tăng cao hơn trong năm 2017 - 2018.
Vay mới để trả nợ cũ (đảo nợ) là tất yếu phải làm của việc không có nguồn trả nợ và khiến cho quy mô nợ tích tụ ngày càng cao, tất yếu dẫn đến khủng hoảng nợ. “Quả bom” nợ công sẽ nổ.
Bao giờ tiết kiệm thực sự là quốc sách?. Bao giờ chúng ta không đi vay để “đầu tư như phá”?. Đây hẳn là câu chuyện rất lớn, phải thường trực trong đầu những người nắm vận mệnh quốc gia!
