Vướng quy định khiến thu hồi tài sản tham nhũng “gặp khó”

Đã thi hành xong 1.895 việc, tương ứng với 15.989 tỷ đồng

Trong báo cáo phục vụ phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội (QH) khóa XV vừa qua, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong khẳng định, ngăn chặn, xử lý nghiêm và thu hồi tài sản tham nhũng là một trong những giải pháp quan trọng trong hoạt động thanh tra, đã được Thanh tra Chính phủ quan tâm thực hiện theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (PCTN,TC), Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Trong 9 tháng đầu năm 2022, ngành Thanh tra tiến hành đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện 5.586 kết luận và quyết định xử lý về thanh tra, trong đó có 3.440 kết luận thanh tra đã hoàn thành 100% các nội dung phải thực hiện (chiếm 61,6% tổng số kết luận thanh tra được đôn đốc, kiểm tra trong kỳ).

Kết quả, các cơ quan chức năng đã thu hồi 1.089,0 tỷ đồng (đạt tỷ lệ 60,3%), 10,2ha đất; xử lý hành chính 1.714 tổ chức, 4.841 cá nhân; chuyển cơ quan điều tra 76 vụ, 93 đối tượng; khởi tố 5 vụ, 3 đối tượng; ban hành mới, sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ 370 văn bản về cơ chế, chính sách, pháp luật theo kiến nghị tại các kết luận thanh tra (đạt tỷ lệ 72,4%). Về công tác thi hành án liên quan đến việc thu hồi tài sản tham nhũng năm 2022, theo báo cáo, tổng số phải thi hành là 3.973 việc, tương ứng với 89.609 tỷ 972 triệu đồng. Trong đó, số có điều kiện thi hành là 2.739 việc tương ứng với 43.593 tỷ 296 triệu đồng; đã thi hành xong 1.895 việc, tương ứng với 15.989 tỷ 592 triệu đồng (tăng hơn 11.895 tỷ đồng, tương đương tăng 290,51% về tiền so với năm 2021).

Về phía Viện kiểm sát nhân dân Tối cao (KSNDTC), trong báo cáo công tác gửi QH tại Kỳ họp, Viện trưởng Viện KSNDTC Lê Minh Trí cho biết, Viện KSNDTC đã thực hiện nghiêm, hiệu quả những nhiệm vụ, yêu cầu của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN,TC; phối hợp chặt chẽ với Cơ quan điều tra trong việc áp dụng các biện pháp thu hồi tài sản trong các vụ án về tham nhũng, kinh tế. Cụ thể, đã thu hồi hơn 9.533 tỷ đồng, thu 50.000 USD, phong tỏa 32.110.71 USD, kê biên 116 bất động sản và 159,565 cổ phần, cổ phiếu, 175 lượng vàng SJC, thu hồi 393.115,3m2 đất...

Báo cáo nêu một số vụ án thu hồi tài sản cao, như vụ án lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây hậu quả nghiêm trọng, đưa hối lộ, nhận hối lộ xảy ra tại Công ty Việt Á, các bị can nhận hối lộ đã tự nguyện nộp số tiền hưởng lợi bất chính; cơ quan điều tra đã kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản, tổng tài sản thu hồi trị giá 1.400 tỷ đồng. Vụ án Nguyễn Văn Minh và đồng phạm phạm tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí” xảy ra tại Tổng Công ty Sản xuất, xuất nhập khẩu Bình Dương, Tổng Công ty đã nộp 452 tỷ đồng khắc phục hậu quả; cơ quan điều tra thu giữ 5.000 USD, 8 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Vụ Nguyễn Đức Chung và đồng phạm phạm tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” xảy ra tại Công ty TNHH một thành viên Thoát nước Hà Nội đã nộp khắc phục hậu quả ở giai đoạn xét xử phúc thẩm số tiền 25 tỷ đồng... Theo Viện trưởng Viện KSNDTC, tỷ lệ thu hồi tài sản trong các vụ án tham nhũng của Cơ quan điều tra Viện kiểm sát tối cao, đạt 82,6% (vượt 22,6% so với chỉ tiêu Nghị quyết số 96 của QH, tăng 23% so với năm 2021).

Tuy nhiên, Tổng thanh tra Chính phủ và các ý kiến đều thừa nhận, dù kết quả thu hồi tài sản tham nhũng năm sau cao hơn năm trước nhưng việc thu hồi tài sản do tham nhũng vẫn đạt tỷ lệ thấp, là một trong những hạn chế trong công tác PCTN của nước ta hiện nay.

Thu hồi tài sản trong một vụ án.

Pháp lý của tài sản chưa rõ ràng

Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến việc tỷ lệ thu hồi tài sản còn thấp, theo Tổng Thanh tra Chính phủ, là do một số quy định của pháp luật về thu hồi tài sản còn bất cập, thiếu quy định về các biện pháp cưỡng chế, chế tài xử lý sau thanh tra để bảo đảm cho việc thu hồi tiền, tài sản theo kết luận thanh tra được hiệu quả.

Bên cạnh đó, số tiền thu hồi rất lớn nhưng người phải thi hành án hoặc đối tượng thanh tra không có tài sản hoặc tài sản bảo đảm có giá trị thấp. “Có những trường hợp cố ý chây ỳ hoặc trốn tránh việc thực hiện, hoặc không có khả năng nộp lại khoản tiền bị cơ quan thi hành án và cơ quan thanh tra thu hồi”, Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết. Thêm vào đó, thời gian giải quyết các vụ án, vụ việc kéo dài, thời điểm xử lý vi phạm cách xa thời điểm có hành vi vi phạm dẫn đến tài sản dễ bị tẩu tán, che giấu. Vướng mắc về cơ chế, chính sách trong việc xử lý tài sản cũng làm ảnh hưởng đến quá trình thi hành án và xử lý sau thanh tra, nhất là các quy định liên quan đến lĩnh vực đất đai, bất động sản, trái phiếu, chứng khoán...

Đặc biệt, Tổng Thanh tra Chính phủ chỉ ra rằng, có những trường hợp pháp lý của tài sản chưa rõ ràng, gây khó khăn trong việc xác định chủ sở hữu để thu hồi; trong một số vụ án, vụ việc vẫn xảy ra việc đối tượng bỏ trốn; việc phối hợp trong tương trợ tư pháp hình sự và thực hiện kết luận thanh tra gặp nhiều khó khăn.

Đề nghị ngăn chặn ngay từ khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm

Tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng chưa cao cũng là vấn đề được nhiều đại biểu đề cập tại Kỳ họp QH vừa diễn ra. Đại biểu Phạm Nam Tiến (đoàn Đắk Nông) chỉ ra rằng, hiện còn đến 40 - 50% số tài sản chưa được thu hồi lại trong các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương chỉ đạo. Theo đại biểu, đây là con số không nhỏ, vì một vụ án tham nhũng giá trị có thể lên tới hàng trăm, hàng nghìn tỷ đồng. “Bên cạnh đó, chúng ta chỉ mới kiểm soát tài sản trong hệ thống chính trị, còn tài sản do người thân của các đối tượng phạm tội tham nhũng đang đứng tên, chiếm hoặc sở hữu vẫn là một khoảng trống rất lớn, khó kiểm soát”, Đại biểu nêu vấn đề khi đề nghị Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết giải pháp căn cơ để việc thu hồi tài sản tham nhũng hiệu quả hơn.

Trả lời Đại biểu, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho rằng, trong thời gian tới, trước hết, cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt Chỉ thị số 04-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế. “Đề nghị các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung pháp luật về thu hồi tài sản đang còn bất cập, nhất là về quy định cưỡng chế xử lý sau thanh tra và cơ chế, chính sách về đất đai, bất động sản, trái phiếu chưa đồng bộ, gây khó khăn cho việc xử lý, thu hồi”, ông Phong nói.

Về giải pháp, cùng với việc tiếp tục hoàn thiện cơ chế thu hồi tài sản, Tổng Thanh tra Chính phủ đề nghị cần tăng cường xử lý sau thanh tra và thi hành án. “Trong quá trình điều tra và thanh tra, khi phát hiện có dấu hiệu tội phạm thì có thể có biện pháp ngăn chặn ngay, không để đến lúc điều tra, truy tố, xét xử mới thi hành án thì các đối tượng này thường tẩu tán, làm thất thoát tài sản đó. Trong việc giải quyết các trường hợp thu hồi tài sản liên quan đến các yếu tố nước ngoài cũng cần phải có sự hợp tác quốc tế và tương trợ tư pháp để thu hồi”, Tổng Thanh tra Chính phủ nêu rõ.

Phát biểu kết luận phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 4 đối với lĩnh vực Thanh tra, Thượng tướng Trần Quang Phương – Phó Chủ tịch QH đề nghị Chính phủ, Tổng Thanh tra Chính phủ quán triệt và thực hiện nghiêm các chủ trương, chính sách về PCTN,TC, nhất là Kết luận số 12 ngày 06/4/2022 của Bộ Chính trị về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCTN,TC. Chỉ thị số 04-CT/TW của Ban Bí thư.

Cùng với đó, khẩn trương xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập. “Hoàn thiện các quy định về tăng cường các biện pháp, chế tài để thu hồi tài sản tham nhũng. Tích cực, chủ động phối hợp trong công tác thu hồi tài sản, nhất là việc kê biên, phong tỏa, tạm giữ phục vụ cho việc tổ chức thi hành án. Thu hồi tối đa tài sản công bị chiếm đoạt, thất thoát trong các vụ án tham nhũng kinh tế. Tăng cường hợp tác quốc tế, tương trợ tư pháp về thu hồi tài sản tham nhũng có yếu tố nước ngoài”, Phó Chủ tịch QH nêu rõ.