Theo bà Thái Anh Văn, việc thu thập những tài liệu này rất quan trọng vì nó cho biết danh tính của những người liên quan, cũng như chi tiết về những biến cố khi đó.
Rất nhiều người, nhất là hậu duệ của những người bị thảm sát ở Đài Loan, đang hy vọng việc giải mật tài liệu sẽ làm sáng tỏ cái chết đầy uẩn khúc của người thân cũng như làm rõ nghi vấn về vai trò của chính quyền Tưởng Giới Thạch trong vụ việc.
70 năm chất chứa
Năm nay, “Sự kiện 28/2” được kỉ niệm rất lớn ở Đài Loan, trong khi ở Trung Quốc nó cũng được tổ chức nhưng trầm lắng hơn. Cũng như mọi năm, lãnh đạo Quốc Dân Đảng Đài Loan đều cúi đầu nhận lỗi, năm nay Đảng Dân Tiến đang cầm quyền đã nhân đây tiến hành một số hoạt động loại bỏ hình ảnh của Tưởng Giới Thạch bằng cách dẹp bỏ một số hiện vật trong Lăng Trung Chính ở Đài Bắc. Ngày 28/2, một số người cực đoan đã đến phá hoại bức tượng đồng của Tưởng Giới Thạch ở đây..
Báo chí Đài Loan gọi “Sự kiện 28/2” là “một trong những trang sử đen tối” nhất của Đài Loan khi Tưởng Giới Thạch, lúc đó là lãnh đạo Quốc Dân Đảng kiêm Chủ tịch chính phủ Quốc dân, gửi lực lượng đến hỗ trợ toàn quyền Đài Loan Trần Nghi trấn áp các cuộc nổi dậy khiến hơn 28 ngàn người chết. Đã 70 năm trôi qua, nhưng vẫn còn chất chứa nhiều điều chưa được làm sáng tỏ như: Đâu là sự thật về nguyên nhân dẫn đến vụ nổi dậy? Ai là hung thủ thực sự của vụ thảm sát?
Vai trò của Mỹ trong vụ thảm sát? Vai trò thực sự của Trần Nghi - Trưởng quan hành chính Đài Loan khi đó - được coi là đã lừa dối Tưởng Giới Thạch đưa quân đàn áp, từ chức sau vụ này; sau đó vào Đại Lục giữ chức, bị Tưởng Giới Thạch xử bắn năm 1949, nhưng được Trung Quốc Đại Lục coi là “tướng lĩnh yêu nước”…. Với quyết định giải mật tất cả các tài liệu trong kho lưu trữ, có thể tới đây chân tướng vụ thảm sát này sẽ được làm rõ…
 |
| Trần Nghi, người bị coi là thủ phạm gây ra vụ thảm sát |
Bất bình, đòi tự trị
Tháng 9/1945, sau khi Chiến tranh thế giới thứ Hai kết thúc, Nhật Bản tuyên bố đầu hành vô điều kiện các nước Đồng minh Mỹ, Trung Quốc và Liên Xô, bàn giao tất cả quyền quản lý các khu vực mà họ thống trị ở cả trong và ngoài nước.
Tướng Mc Arthur, Tư lệnh quân Đồng minh ở Thái Bình Dương là người chủ quản việc tiếp nhận sự đầu hàng của Nhật khi đó, chỉ thị chính phủ Trung Quốc (Quốc Dân Đảng) tiếp quản các đảo Đài Loan và Bành Hồ từ tay Nhật. Căn cứ Tuyên bố Cairo, chính phủ Trung Quốc khôi phục chủ quyền của mình đối với Đài Loan.
Ngày 25/10/1945, Trần Nghi thay mặt Thống soái chiến trường Trung Quốc Tưởng Giới Thạch đến Đài Loan tiếp nhận sự đầu hàng của Nhật. Cùng ngày, Viện hành chính trưởng quan Đài Loan do Trần Nghi đứng đầu chính thức vận hành.
Sau khi Trần Nghi nhận chức Trưởng quan Hành chính kiêm Tư lệnh quân Cảnh bị Đài Loan, chính quyền Quốc Dân Đảng đã thực hiện nền thống trị độc tài. Mọi quyền hành về hành chính, tư pháp, lập pháp, quân sự đều do một tay Trần Nghi thâu tóm, về hình thức rất giống dưới thời Tổng đốc Nhật Bản, gây nên sự liên tưởng cho rằng sự thống trị của Quốc Dân Đảng cũng chả khác gì người Nhật, đều là độc tài chuyên chế.
Sau khi Nhật đầu hàng, những người Đài Loan bản địa cho rằng họ phải có thêm nhiều quyền tự trị và cơ hội tham gia nắm quyền chính trị ở hòn đảo quê hương; nhưng chính phủ Quốc dân đã giao cho những người đến từ Đại Lục (gọi chung là “người ngoại tỉnh”) nắm giữ hết các vị trí chủ chốt:
Trong số 18 chánh phó 9 phòng thuộc Viện hành chính, chỉ có duy nhất 1 người là dân bản địa; trong số 17 huyện trưởng, thị trưởng chỉ có 4 người quê Đài Loan, còn lại đều do “người ngoại tỉnh” nắm giữ…Chính những sự phân biệt vùng miền và kiểu đãi ngộ “cùng làm không cùng hưởng” đã khiến người Đài Loan bất bình, tư tưởng đòi tự trị dần dần xuất hiện trong một bộ phận và dần lan rộng…
 |
| Ảnh trên Thời báo New York thời đó đưa tin về vụ 28/2 |
“Đám cháy” từ một vụ …bắt thuốc lá lậu
Chiều ngày 27/2/1947, vào lúc hoàng hôn sắp buông, bà Lâm Giang Mại - một góa phụ vất vả mưu sinh nuôi 2 con nhỏ bằng cách bán thuốc lá lẻ ở cạnh phòng trà Thiên Mã, đường Tây Nam Kinh, thành phố Đài Bắc - đang chào mời khách vào mua thì thấy đoàn người trên phố xôn xao.
Bà còn chưa kịp bỏ chạy như mọi khi thì toán 10 người gồm 6 nhân viên đội bắt buôn lậu và 4 cảnh sát do chuyên viên Phân cục Đài Bắc của Cục chống buôn lậu Diệp Đắc Căn dẫn đầu đã ập tới vây chặt. Bà Lâm cố giãi bày, quỳ xuống van xin họ nhưng vô hiệu.
Trong lúc giằng co, Diệp Đắc Căn đã dùng báng súng ngắn đánh khiến đầu bà Lâm tóe máu, ngã lăn ra ngất xỉu. Những người dân đang đứng vây quanh lập tức xông vào ẩu đả với toán nhân viên công vụ, đánh bị thương 2 người, nhân viên cảnh sát Phó Học Thông đã nổ súng vào đám dân chúng, bắn chết tại chỗ một thanh niên 20 tuổi tên là Trần Văn Khê.
Ngay tối hôm đó, đám đông dân chúng kéo đến Cục cảnh sát và Đoàn hiến binh đòi giao nộp hung thủ giết người để trừng trị, nhưng không được đáp ứng. Sáng 28, rất đông người kéo đến bao vây tấn công Cục Chống buôn lậu Đài Loan đánh chết 2 người, bị thương 4 người và đốt phá xe hơi, rượu, thuốc, diêm trong kho.
Đến 13 giờ chiều, khoảng 1000 người dân bản địa kéo đến trụ sở Viện hành chính đưa đơn thỉnh nguyện lên Trưởng quan hành chính Trần Nghi thì bị lính gác nổ súng bắn chết một số người khiến đám đông bị kích động đến tột độ. Toàn thành phố Đài Bắc trở nên hỗn loạn, các trường học phải đóng cửa, nhân viên các công sở đều bỏ trốn.
 |
| Binh lính tàn sát những người nổi dậy |
Sự việc nhanh chóng lan rộng, trở nên mất kiểm soát, người dân bản địa gặp người ngoại tỉnh là đánh, một số cửa hiệu bị đốt phá. Các cuộc biểu tình, tuần hành, thỉnh nguyện nhanh chóng phát triển thành xung đột vũ trang quy mô lớn. Một phong trào chống độc tài chuyên chế, đòi dân chủ, tự trị lan khắp Đài Bắc.
Khoảng 14h chiều, dân chúng tập trung tại Công viên Trung Sơn (Tân Công viên Đài Bắc ngày nay) mít tinh và xông vào chiếm Đài phát thanh Đài Loan để đưa tin về vụ việc, phê phán những khuyết điểm, yếu kém của chính quyền, kêu gọi người dân Đài Loan nổi dậy, đuổi cổ bọn quan tham ô lại. Từ ngày hôm sau, các cuộc nổi dậy lan khắp các huyện, thị của Đài Loan.
Vào lúc 15h, Trần Nghi ra lệnh cho Bộ tư lệnh Cảnh bị ra tuyên bố thực hiện lệnh giới nghiêm, đưa một lực lượng lớn quân cảnh tiến hành tuần tra trên khắp các đường phố Đài Bắc, gặp người nào mặc quần áo kiểu bản địa Đài Loan là bắn. Dân chúng lại kéo đến bao vây Cục chống buôn lậu, Tổng cục Đường sắt, Cục Giao thông. Xung đột nổ ra, nhiều người bắn chết, một số sinh viên đến hỏi tìm cách về nhà cũng bị sát hại.
Đến 17h chiều, Công ty Bách hóa Tân Đài lớn nhất Đài Bắc bị phá hủy, một số người thừa cơ cướp phá hàng hóa đã bị dân chúng bắt đánh; hơn chục xe bus, xe hơi tư nhân bị đốt; người “ngoại tỉnh” bị đánh khắp nơi.
Tại Bản Đĩnh, ga Đài Bắc, công viên Đài Bắc, Vinh Đĩnh, Vĩnh Lạc Đĩnh, Thái Bình Đĩnh, Vạn Hoa đều có nhiều người ngoại tỉnh bị đánh bằng côn, gậy gộc. Tổng số có ít nhất 15 người bị đánh chết, một số bị đánh đến tàn phế…/.
(Mời xem tiếp trên Pháp luật 4 phương số 95, ngày 13/3/2017)
