Tỷ lệ đuối nước ở trẻ em tăng cao: Trách nhiệm thuộc về ai?

Quan tâm “không chỉ bằng lời nói”

Ngày 15/9/2020, Ủy ban Quốc gia về trẻ em đã phát văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ, một số Bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố về việc tăng cường các biện pháp phòng, chống tai nạn, thương tích và phòng, chống đuối nước trẻ em. 

Theo đó, trong thời gian vừa qua, tại một số địa phương liên tiếp xảy ra các vụ đuối nước gây tử vong cho trẻ em. Đặc biệt, ngày 13/9, một vụ đuối nước thương tâm xảy ra tại xã Văn Giáo, huyện Tịnh Biên, An Giang làm tử vong 5 trẻ em từ 2 - 13 tuổi.

Trước tình hình trên, Bộ LĐ - TB&XH, cơ quan thường trực Ủy ban Quốc gia về trẻ em đề nghị các Bộ, ngành, đoàn thể, UBND các tỉnh, thành phố quan tâm, chỉ đạo các đơn vị chức năng triển khai thực hiện các biện pháp phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em nói chung đặc biệt là phòng, chống đuối nước trẻ em.

Văn bản đề nghị rà soát, phát hiện kịp thời các đồ dùng, công trình chứa nước, các khu vực hố nước, hồ ao, sông ngòi, vùng nước sâu, nguy hiểm thường xảy ra tai nạn đuối nước hoặc có nguy cơ xảy ra tai nạn đuối nước để có biện pháp chủ đồng phòng ngừa, bảo đảm an toàn cho trẻ em, cụ thể như làm nắp đậy, rào chắn, đặt biển cảnh báo, phân công lực lượng cảnh giới; tiếp tục hướng dẫn triển khai, kiểm tra việc thực hiện xây dựng Ngôi nhà an toàn, Trường học an toàn và Cộng đồng an toàn, phòng chống tai nạn, thương tích trẻ em. 

Đây không phải văn bản đầu tiên về vấn đề này. Trước đó, do đuối nước là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em với con số mỗi năm lên đến hơn 2.000 nên công tác phòng, chống tai nạn thương tích, phòng, chống đuối nước trẻ em tại Việt Nam luôn là vấn đề được Quốc hội, Chính phủ, các cấp, các ngành quan tâm.

Thủ tướng Chính phủ đã có Chỉ thị 17/CT-TTg ngày 16/5/2016 về việc tăng cường chỉ đạo thực hiện phòng, chống tai nạn thương tích và đuối nước cho học sinh, trẻ em; tiếp tục được nhắc lại tại Chỉ thị 23/CT-TTg ngày 26/5/2020 về việc tăng cường các giải pháp đảm bảo thực hiện quyền trẻ em và bảo vệ trẻ em, ngoài ra còn một hệ thống quy định pháp luật cũng như nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Ủy ban Quốc gia về trẻ em, Bộ LĐ-TB&XH...

Tuy nhiên, trao đổi với truyền thông, ông Đặng Hoa Nam - Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ LĐ-TB&XH nhận định việc phòng chống đuối nước ở trẻ em vẫn chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Theo Cục trưởng Cục Trẻ em, tai nạn thương tích ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của trẻ em, do đó sự quan tâm của chính quyền địa phương là rất quan trọng.

Quan tâm không chỉ bằng lời nói mà phải hành động bằng việc tăng cường truyền thông giáo dục đến từng gia đình, trường lớp, cộng đồng. Đồng thời, đầu tư bằng ngân sách địa phương để sửa chữa, nâng cấp hạ tầng giao thông, đặc biệt là khu vực cổng trường, khu vui chơi công cộng mà có trẻ em, rồi đầu tư cho các hệ thống thiết bị bể bơi, dạy kỹ năng an toàn dưới nước cho trẻ em.

“Tai nạn đuối nước cùng với tai nạn giao thông là hai nguyên nhân gây thương vong lớn nhất cho trẻ em. Do đó địa phương cần quan tâm đầu tư về hạ tầng, xây dựng các bể bơi, kể cả bể bơi thông minh, đầu tư huấn luyện viên, giáo viên triển khai các lớp dạy bơi, hướng dẫn an toàn trong môi trường nước cho các đối tượng trẻ em.

Thực chất khoản đầu tư này không quá tốn kém nhưng địa phương có đầu tư hay không. Ví dụ, hiện nay chương trình phòng chống đuối nước cho trẻ em mà Cục Trẻ em đang phối hợp các tổ chức quốc tế triển khai đã tính toán toàn bộ chi phí để dạy kỹ năng an toàn và dạy bơi trung bình là 30 USD/trẻ. Đầu tư không quá tốn kém mà cứu được sinh mạng, bảo vệ sức khỏe cho rất nhiều trẻ em là việc phải làm”, ông Nam nêu quan điểm.

Ai chịu trách nhiệm?

Một nội dung đặc biệt quan trọng trong văn bản ngày 15/9/2020 của Ủy ban Quốc gia về trẻ em là nhấn mạnh làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương đối với các vụ việc gây tử vong trẻ em do tai nạn thương tích, tai nạn đuối nước. Tuy nhiên, cho đến nay, đã có rất nhiều vụ đuối nước ở trẻ em xảy ra ở các tỉnh, thành trên cả nước, nhưng mọi sự lại chìm vào im lặng vì chưa có cá nhân nào phải chịu xử lý trách nhiệm.

Có thể thấy, mỗi khi có tai nạn xảy ra, Cục Trẻ em đều có văn bản yêu cầu Sở LĐ - TB&XH phối hợp với chính quyền, cơ quan có thẩm quyền để tiến hành điều tra, làm rõ. Hoạt động này được yêu cầu không chỉ đơn thuần là đến thăm hỏi động viên, hỗ trợ gia đình kinh phí để làm ma chay lo hậu sự cho trẻ, địa phương phải nắm bắt ngay nguyên nhân để có những biện pháp phòng ngừa, không để tai nạn thương tích cho trẻ em tái diễn.

Ví dụ: điều tra trẻ đó có được học bơi hay không, có được học kỹ năng an toàn dưới nước không; khu vực sông, hồ nước đó đã được chính quyền sở tại cắm biển cảnh báo chưa; gia đình có thường xuyên giám sát, nhắc nhở trẻ về các nguy cơ đuối nước không?... Tất cả những vụ việc phải được đánh giá và đưa ra nguyên nhân, sau đó địa phương lập tức khắc phục ngay để làm sao giảm thiểu những tai nạn thương tích cho trẻ em.

Nhưng thông tin từ Cục trưởng Cục Trẻ em cho thấy, phần lớn vẫn còn rất chung chung, chỉ đưa tên, tuổi, thời gian, địa điểm xảy ra vụ việc; thông tin là lãnh đạo địa phương đã xuống thăm hỏi động viên... “Điều này cũng cần nhưng chưa thể hiện đầy đủ trách nhiệm” - ông Nam chỉ rõ - “Có thể do chưa có một vụ việc nào được xử lý đến cùng, thể hiện tính răn đe nên người ta vẫn tỏ ra thờ ơ trong khi công cụ pháp lý phải được sử dụng một cách tối đa.

Chỉ thị 23 của Thủ tướng Chính phủ đặc biệt nhấn mạnh là phải xử lý nghiêm tất cả những hành vi vi phạm quyền trẻ em, hành vi xâm hại trẻ em dẫn đến thương vong, tai nạn thương tích cho trẻ em đều phải truy cứu trách nhiệm. Các vụ liên quan đến tử vong của trẻ em đều có dấu hiệu hình sự, cần phải điều tra xác minh xem mức độ chịu trách nhiệm của cá nhân, tập thể đến đâu. Nếu vi phạm hành chính thì xử lý hành chính, còn nếu vi phạm hình sự thì phải xử lý hình sự”.