Tội phạm chưa thành niên gia tăng
Từ thực trạng báo động của người chưa thành niên (NCTN) vi phạm pháp luật, Hội thảo như nóng lên bởi các bài tham luận, ý kiến của các đại biểu đến từ Ủy ban Pháp luật của Quốc hội; Bộ Tư pháp; Đại học Luật Hà Nội, Học viện Cảnh sát nhân dân; Đại diện Cục Cảnh sát trại giam…
Theo tham luận của Đại diện Học viện Cảnh sát nhân dân, tình trạng NCTN phạm tội thời gian qua diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng: Từ năm 2007 đến tháng 6/2013 phát hiện 63.590 vụ, gồm 94.309 đối tượng vi phạm pháp luật hình sự trong toàn quốc thì số NCTN chiếm gần 20%. Số đối tượng vi phạm pháp luật hình sự tập trung nhiều ở thành phố, thị xã, nhất là các đô thị lớn như TP.Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai, Khánh Hòa, Đắk Lắk… Trung bình mỗi năm xảy ra gần 10.000 vụ vi phạm pháp luật hình sự với gần 15.000 đối tượng.
Tội phạm do NCTN gây ra chủ yếu là các tội: Trộm cắp tài sản (21.812 vụ/33.010 đối tượng, chiếm 34,30%); Cố ý gây thương tích (5.692 vụ/9.588 đối tượng, chiếm 8,95%); Gây rối trật tự nơi công cộng (4.870 vụ/8.768 đối tượng, chiếm 7,65%); Cướp giật tài sản (3,76%); Cướp tài sản (1,43%); Đánh bạc; Hiếp dâm, cưỡng dâm; Cưỡng đoạt tài sản; Giết người và một số tội danh khác.
Trong đó, số NCTN phạm tội là các em nam chiếm 96,87%; nữ chiếm 3,13%; Đối tượng dưới 14 tuổi chiếm 13%; đối tượng từ 14 - 16 chiếm 34,7%, từ 16-18 tuổi chiếm 52%. Về trình độ văn hóa, số đối tượng không biết chữ chiếm 9,7%; tiểu học chiếm 2,8%; trung học cơ sở chiếm 41%; trung học phổ thông chiếm 21%; số đã bỏ học chiếm 45%; học lực yếu, kém 60,7%...
Nhà tù bị “trẻ hóa”
Ông Nguyễn Công Hồng – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội - khẳng định, mục đích của việc xử lý NCTN có hành vi nguy hiểm cho xã hội là nhằm mục đích giáo dục, giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh để trở thành công dân có ích cho xã hội… Việc xử lý và áp dụng các biện pháp hình sự đối với họ phải được cân nhắc để đảm bảo được mục đích giáo dục, uốn nắn, răn đe những hành vi lệch lạc làm cho họ thấy rõ được sai phạm của mình và tự giác sửa chữa với sự giúp đỡ của gia đình, nhà trường, bạn bè và xã hội.
Việc xử lý NCTN phạm tội phải được tiến hành theo những nguyên tắc đặc biệt, trên tinh thần lấy giáo dục, phòng ngừa là chính, chỉ đưa ra xét xử và áp dụng hình phạt với những người này trong những trường hợp cần thiết và phải căn cứ vào tính chất của hành vi phạm tội, cũng như những đặc điểm về nhân thân và yêu cầu của việc phòng ngừa tội phạm.
Còn ông Nguyễn Đình Quyền – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp - chia sẻ, chính sách hình sự không thể đặt ra ngoài những chính sách vĩ mô chung, nó có liên quan mật thiết đến những vấn đề xã hội, những chủ trương, đường lối… của Nhà nước. Hội thảo lần này là một chủ đề vừa nóng về mặt pháp lý nhưng đồng thời lại cũng nóng về mặt xã hội. Hiện có một xu hướng rất đáng buồn là “trẻ hóa” phạm nhân trong nhà tù và các đối tượng phạm tội, điều này cho thấy dư luận quần chúng nhân dân đang hết sức bức xúc với đối tượng phạm tội là NCTN này và phải nghiêm trị những đối tượng này.
Trong khi đó, Nhà nước đang tham gia rất nhiều Công ước quốc tế, trong đó có Công ước về quyền con người; Công ước bảo vệ trẻ em, bảo vệ thiếu nhi... đòi hỏi chúng ta phải dân chủ hóa và tìm các biện pháp tối đa trong việc tránh trừng trị đối với NCTN… Khi nghiên cứu xem xét chính sách hình sự thì phải đặt trong một tổng thể những thiết chế khác, xu hướng của chúng ta đang giảm mức hình phạt, kể cả đối với NCTN.
Dưới góc độ là người trực tiếp thực hiện, Đại tá Nguyễn Duy Tỵ - Trưởng phòng Cảnh sát Thi hành án hình sự và Hỗ trợ tư pháp Nghệ An - cho rằng, khi nghiên cứu chính sách hình sự này thì phải đặt trong mối quan hệ với các chính sách khác, chúng ta tách ra thì hiệu quả mang lại không như mong muốn. Khi có một quan điểm nhân đạo, giảm thiểu mức án, xử phạt nhẹ và có một hình thức giáo dục phù hợp thì phải tính đến các trình tự, thủ tục để mở phiên tòa đối với đối tượng này. Các thành phần tham gia xét xử phiên tòa này như thế nào, các thành phần tham dự phiên tòa gồm những ai… cũng cần phải nghiên cứu.
Ông Phan Trung Lý - Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội
Tìm ra nguyên nhân mới sửa được các chính sách hình sự
Người chưa thành niên là đối tượng rất nhạy cảm, quy định chính sách đối với đối tượng này rất khó, cần đưa ra nghiên cứu kỹ lưỡng hơn. Nội dung của cuộc hội thảo đặt ra rất nóng, được nhiều người quan tâm; nhiều báo cáo tại Hội thảo ấn tượng, nhưng theo tôi còn thiếu một điều đó là kết quả, hiệu quả thực sự từ tác động của các biện pháp này như thế nào.
Phải phân tích xem hai biện pháp giáo dục pháp luật và đưa vào trại giáo dưỡng có kết quả như thế nào; sau khi thi hành xong bản án thì những người vi phạm mức độ hoàn lương, vi phạm, tái phạm như thế nào? Tổng kết xem thử cái nào làm được, cái nào không để tìm ra nguyên nhân mới sửa được các chính sách hình sự.
