Trong phần phát biểu của mình về tình hình kinh tế, xã hội năm 2014, Phó Chủ nhiệm UB Tư pháp - ĐB Lê Thị Nga không phủ nhận con số 78 tỉ USD từ nguồn vốn ODA trong hơn 20 năm qua đã đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội, nhiều chương trình, dự án ODA đạt chất lượng tốt.
Tuy nhiên, bà cũng cho rằng cần phải nhìn vào thực tế với nhiều bất cập đã phát sinh. Đó là câu chuyện thất thoát, lãng phí, tham nhũng, là xu hướng thích dùng ODA, gắn liền với lợi ích nhóm, tư duy nhiệm kì, bệnh thành tích ở một số nơi, đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng công trình, làm mất uy tín của VN với nhà tài trợ.
Điều đáng lo ngại theo ĐB Nga là những vụ vi phạm lớn lại chỉ được phát hiện do phía nước ngoài. Nguyên nhân của hiện tượng đáng lo ngại này, theo Phó Chủ nhiệm UB Tư pháp là do cơ chế kiểm tra, giám sát của chúng ta chưa chặt chẽ.
Bà cũng nhận định hiện nay, hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh ODA còn phức tạp, phân tán, hiệu lực pháp lý thấp, lại vừa có khả năng thực hiện tùy nghi. Và đó là lý do khiến cho tình trạng xin - cho, "cò dự án", tiêu cực, tham nhũng… vẫn có cơ hội phát triển.
Đặc biệt, trong phát biểu của mình, bà Nga nhấn mạnh: Hành lang pháp lý bộc lộ 2 điểm yếu rất cơ bản: QH nơi chịu trách nhiệm cao nhất về nợ công, và người dân - chủ thể phải đóng thuế và trả nợ cuối cùng gần như đứng ngoài quy trình ODA".
“ODA là một phần của đầu tư công và nợ công, lại tác động đến vị thế và uy tín quốc gia, nhưng trách nhiệm giám sát của QH chưa được coi trọng. 20 năm qua, mặc dù đã xảy ra không ít vụ gây chấn động dư luận, nhưng QH chưa một lần giám sát tối cao về ODA. UB Kinh tế và UB Tài chính - Ngân sách cũng chưa lần nào giám sát chuyên đề này. Các năm 1999, 2003, UB Đối ngoại có 2 lần giám sát; năm 2006 khi xảy ra vụ PMU18 UB Đối ngoại một lần nữa báo cáo lại các kiến nghị giám sát của lần trước nhằm khắc phục những sai phạm. Đáng tiếc những kiến nghị này đến nay vẫn chưa được tiếp thu đầy đủ" – bà Nga thẳng thắn phát biểu.
Thêm minh chứng cho mối lo ngại về quản lý ODA, ĐB Nga nói: “Bộ trưởng Bùi Quang Vinh đã rất bức xúc: "Tôi dám chắc có một tỉ lệ không nhỏ cán bộ và người dân, đặc biệt là lãnh đạo địa phương còn hiểu một cách rất sơ đẳng rằng: ODA là cho không, vay được càng nhiều càng tốt, bất chấp khả năng trả nợ". Thưa QH! Đây là thực tế rất đáng lo ngại".
ĐB Nga cũng cho rằng những hạn chế này không chỉ thể hiện ở một bộ phận người dân, mà còn thể hiện trong việc quản trị khu vực công, chưa kiểm soát được thất thoát, lãng phí, tham nhũng nên đã góp phần làm cho một số dự án mặc dù vay giá rẻ, nhưng đã trở nên vô cùng đắt đỏ.
"Bất cứ quốc gia nào, nếu phụ thuộc lâu dài vào ODA thì đó là thất bại của chiến lược phát triển… Có nhà kinh tế ví ODA như là "sát thủ kinh tế", là "bẫy ODA"" - bà nhấn mạnh.
Trước nhận định việc nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng ODA là hết sức cấp bách, nhất là trong tình hình nợ công và tham nhũng hiện nay, ĐB Nga đề nghị QH cần ban hành luật quản lý, sử dụng ODA.
