Cần tăng nghĩa vụ giải trình của nghi can
Tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) về nhóm vấn đề thuộc lĩnh vực tòa án diễn ra mới đây, trả lời chất vấn của các đại biểu về vấn đề thu hồi tài sản tham nhũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao (TANDTC) Nguyễn Hòa Bình cho biết, trên thế giới cũng như Việt Nam, việc thu hồi tài sản tham nhũng “không bao giờ triệt để”.
Theo Chánh án, thời gian qua, các cơ quan tiến hành tố tụng đã phối hợp với nhau rất tốt nên theo tổng kết, trong 10 năm qua, chúng ta đã thu được 40% số tài sản tham nhũng. “Đây là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng”, ông Nguyễn Hòa Bình khẳng định,
 |
Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình trả lời chất vấn tại phiên họp. |
Để nâng cao hơn nữa tỷ lệ này, Chánh án Nguyễn Hòa Bình phân tích, theo quy định, chỉ thu hồi được những tài sản tham nhũng nếu quá trình tố tụng, các cơ quan tố tụng chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tội phạm tham nhũng. Do đó, trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử, các cơ quan tiến hành tố tụng cần nâng cao chất lượng điều tra, truy tố, xét xử và kịp thời phong tỏa những tài sản có dấu hiệu tham nhũng.
Bên cạnh đó, dẫn kinh nghiệm thế giới, Chánh án TANDTC cho biết, tội tham nhũng là tội đặc thù nên bên cạnh nghĩa vụ chứng minh nguồn gốc tham nhũng của tài sản, một số nước có cơ chế thu hồi tài sản của các nghi can không giải trình được nguồn gốc hợp pháp của tài sản. “Nếu làm được điều này thì tỷ lệ thu hồi tài sản trong tương lai sẽ rất cao”, ông Nguyễn Hòa Bình nhận định.
“Nếu có được cơ chế thu tài sản như nhiều nước đã áp dụng là cơ chế phi hình sự, tăng nghĩa vụ giải trình thì dù có 2, 3 ngôi nhà là tài sản vợ chồng nhưng quan chức đó không giải trình được quá trình hình thành tài sản, tính hợp lý của tài sản thì sẽ bị tịch thu”, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nói và cho biết, giải pháp căn cơ là thay đổi luật.
5 tháng đầu năm, thu hồi trên 17.000 tỷ đồng
Tham gia trả lời tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long khẳng định, thu hồi tài sản trong các vụ việc tham nhũng, kinh tế là một trong những trọng tâm, nhiệm vụ chính trị quan trọng được ngành Tư pháp nói chung và hệ thống thi hành án dân sự nói riêng đặt ra.
Khẳng định thời gian qua, nhờ tổng hợp nhiều giải pháp, kết quả công tác thu hồi tài sản khá tích cực, Bộ trưởng Lê Thành Long dẫn chứng, trong 5 tháng đầu năm 2023, đã thu được trên 17.000 tỷ đồng, xét về số lượng tuyệt đối đã tăng gần 12.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2022. Đây là số liệu rất đáng khích lệ.
 |
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long tham gia trả lời tại phiên chất vấn. |
Nêu một số khó khăn trong việc thu hồi tài sản, Bộ trưởng Lê Thành Long cho hay, về nguyên nhân khách quan, số lượng tài sản trong hầu hết các vụ án lớn, nằm rải rác ở các địa phương khác nhau trên phạm vi cả nước. Phức tạp thứ hai là nguồn gốc, tính pháp lý của nhiều tài sản được kê biên, đưa ra xử lý phức tạp và mất nhiều thời gian để làm rõ. Thứ ba, có trường hợp cần xác minh tài sản đó là tài sản chung hay tài sản riêng, làm rõ phần tài sản của người phạm tội và tài sản của người ngay tình, đặc biệt là tài sản chung như tài sản vợ chồng, tài sản của hộ gia đình, tài sản của các sở hữu khác nhau trong quá trình sản xuất, kinh doanh.
Về giải pháp, theo Bộ trưởng, thời gian tới, ngành Tư pháp tiếp tục bám sát, thực hiện tốt hơn nữa Chỉ thị số 04-CT/TW ngày 2/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế; bám sát các ý kiến kết luận của Ban chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực (PCTN,TC), trong đó có cơ chế phối hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng và các cơ quan điều phối của Đảng, tập trung vào các vụ án lớn đang được xã hội quan tâm; thường xuyên báo cáo Chính phủ hoặc đề ra các giải pháp thuộc thẩm quyền của Bộ Tư pháp để thực hiện tốt hơn nữa công tác này.
Đồng thời, Bộ Tư pháp đề nghị các cơ quan dân cử, QH, các đại biểu QH, các đoàn đại biểu QH… tăng cường quá trình giám sát để hạn chế tình trạng tẩu tán, giấu tài sản trong các vụ tham nhũng, vụ án kinh tế.
Đề xuất giảm phạt tù, tăng phạt tiền
Cũng liên quan đến các vụ án tham nhũng, kinh tế, Thanh tra Chính phủ đã có báo cáo trả lời kiến nghị của cử tri gửi sau Kỳ họp thứ 4 và kỳ họp bất thường lần thứ 2, QH khóa XV, trong đó có ý kiến của cử tri tỉnh Bình Phước liên quan đến đề xuất biện pháp khắc phục hậu quả bằng tiền mặt để giảm án hình sự trong xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế.
Về vấn đề này, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, việc khắc phục hậu quả bằng tiền để giảm án hình sự trong xét xử các vụ án tham nhũng, kinh tế được pháp luật quy định. Ví dụ, tại điểm b khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự quy định “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả” là một trong những tình tiết để giảm trách nhiệm hình sự. Tại điểm c khoản 3 và khoản 4 Điều 40 của Bộ luật Hình sự cũng quy định người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn… thì hình phạt tử hình được chuyển thành tù chung thân.
Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh, trong những năm qua, nhiều biện pháp thu hồi tài sản đã được áp dụng. Cùng với việc phát hiện, xử lý nghiêm các vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế, các cơ quan chức năng đã chú trọng xác minh, áp dụng các biện pháp kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản của các đối tượng tội phạm tham nhũng ngay từ giai đoạn điều tra, không để tẩu tán, hợp pháp hóa tài sản tham nhũng; khuyến khích người phạm tội tự nguyện giao nộp tài sản tham nhũng, khắc phục hậu quả, thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra cho Nhà nước. Luật PCTN năm 2018 quy định rõ tài sản tham nhũng phải được thu hồi, tịch thu cho Nhà nước hoặc trả lại cho chủ sở hữu, người quản lý hợp pháp. Luật coi việc thu hồi tài sản tham nhũng là một trong những tiêu chí đánh giá công tác PCTN.
