Số phận suýt “chết yểu” của bản nhạc valse bất hủ

Số phận suýt “chết yểu” của bản nhạc valse bất hủ
(PLO) - Không chỉ là bản nhạc valse nổi tiếng nhất của mọi thời đại và tiêu biểu nhất cho thành Vienne, Dòng sông xanh (An der schönen blauen Donau, The Blue Danube, Le Beau Danube bleu) của nhà soạn nhạc người Áo, Johann Strauss, là biểu tượng của hy vọng và hòa bình. 
Thông điệp về niềm hy vọng 
Hơn 50 năm qua, Dòng sông xanh luôn được là đỉnh điểm buổi hòa tấu đón mừng năm mới của dàn giao hưởng philharmonic của Vienne. Chương trình được phát đúng vào ngày mồng 1 Tết dương lịch để gửi đến hơn một tỷ khán giả tại 72 quốc gia những “thông điệp về niềm hy vọng, về tình bạn và hòa bình”. 
Năm 1867 đem bản An der schönen blauen Donau đến Paris, để trình diễn lần đầu tiên, chính Johann Strauss đã nói về đứa con tinh thần của mình như vậy khi tiếp kiến Hoàng đế Pháp, Napoléon III. Từ đó trở đi bản nhạc đã trở thành di sản văn hóa của nhân loại.
Gặp bất kỳ một người Áo nào, ở bất kỳ nơi đâu, chỉ cần nói về bản valse này, cũng đủ để họ mình rưng rưng nước mắt. Dòng sông xanh ẩn chứa một chút thoáng buồn và lãng mạn của các nước Slave, nhưng cũng đậm nét vui tươi, đầy nhựa sống, nhẹ nhàng, lả lướt nhưng không hời hợt, ảnh hưởng từ những nền văn hóa của Ý, và của Đức.
Nước Áo cổ kính nằm ở giữa lòng châu Âu. Trung tâm của Áo là thành Vienne nơi có dòng Danube chảy qua. Giữa dòng, là quận Leopoldstadt, ở giữa quận có ngôi nhà của gia đình Strauss. Con sông không hiền hòa. Vào mỗi mùa nước lớn, gia đình Strauss thường phải sơ tán. Ông nội của Johann Strauss bị dòng nước cuốn trôi.
Vào thế Kỷ thứ XIX, truyền thống lễ hội hóa trang bị cấm, để tránh xảy ra những vụ ám sát. Nhưng người dân Áo, đặc biệt là người của thành Vienne, lại nổi tiếng thích hội họp, khiêu vũ. Trong bối cảnh đó, Johann Strauss cha đã trở thành một nhạc sĩ nổi tiếng nhờ sáng tác những bản valse để cho dân tình giải trí. Điệu valse vừa đơn giản, vừa cuốn hút nên đã dễ đi vào lòng người, dễ chinh phục được đủ mọi tầng lớp từ các bậc vua chúa, vương tôn công tử, đến giới bình dân.
Johann Strauss con (1825 - 1899), sinh và lớn lên bên dòng Danube. Nhịp độ của con sông như thấm vào từng hơi thở của chàng nhạc sĩ. Thân phụ của Johann là Srauss cha (1804 - 1849), một nhà soạn nhạc rất nổi tiếng của thành Vienne nhưng ông lại không muốn con cái mình phải sống với cây đàn.
Trời không chiều lòng người. Johann Strauss con sớm chứng minh mình là một nhạc sĩ vĩ cầm tài hoa. Năm 19 tuổi, Johann được mời làm giám đốc một nhà hát ở ngoại ô thủ đô nước Áo. Báo chí thành Vienna năm 1844 cho rằng Johann Strauss con có tài hơn cha. Vô hình chung, hai bố con nhà Strauss trở thành những kình địch của nhau trong lòng người hâm mộ.
Có điều Johann Strauss cha là người có đầu óc kinh doanh và thực dụng. Ông sớm hiểu ra rằng tiền tài và danh vọng đang chờ đợi họ, nếu hai bố con ông gạt sang một bên những bất đồng để cùng xây dựng một “tổ hợp” sáng tác, lưu diễn ở khắp mọi nơi.
Tiếc là Johann Strauss cha chưa bao giờ được thưởng thức bản valse nổi tiếng nhất của con trai. Dòng Sông Xanh ra đời hơn 20 năm sau khi ông mất. Năm 1866 Johann Strauss con, khi đó đã 42 tuổi, hòan tất bản valse nổi tiếng nhất mọi thời đại này. Vậy mà thiếu chút nữa Dòng sông xanh phải chết yểu.
Từ thất bại đến thành công
Tháng 2/1867, Dòng sông xanh được trình diễn lần đầu tiên tại thành Vienne. Nhưng đó cũng là lần đầu Johann Strauss soạn một bản valse có lời. Lời dựa trên một bài thơ của một quan chức trong ngành cảnh sát thời bấy giờ sáng tác. 
Khi dàn đồng ca cất lên những lời thơ ngớ ngẩn thì đã bị khán giả chê cười. Chẳng còn ai để ý đến phần âm nhạc, đến chất lãng mạn, lôi cuốn, bay bổng của Johann Strauss. Dòng Sông Xanh chìm vào quên lãng của chính tác giả.
 
Ba tháng sau, sang Pháp trình diễn trong khuôn khổ Hội chợ triển lãm toàn cầu, Strauss đã chinh phục cả Paris. Khi đã giới thiệu với công chúng tất cả những kho tàng sáng tác của mình, mà khán giả vãn đòi được thưởng thức nhạc những bản valse, ông sực nhớ tới Dòng sông xanh. Nhưng lần này ông quyết định chỉ giới thiệu phần nhạc mà cố tình bỏ hẳn dàn đồng ca.
Đêm 28/05/1867, Dòng sông xanh của ông đã được khán giả Paris đòi trình diễn lại đến 20 lần. Dàn nhạc do Johann Strauss điều khiển đã phải chơi đi chơi lại bản valse này tới 20 lần. Sự kiện chưa từng có trong lịch sử âm nhạc. 
Kể từ đêm hôm ấy, Dòng sông xanh không còn là tài sản âm nhạc và nghệ thuật riêng của người Áo. Tác phẩm đó trở thành “gia tài chung” của những người yêu âm nhạc trên thế giới.
Tiếng tăm của Strauss sau đêm trình diễn ở Paris đó vượt Đại Tây Dương. Thành phố Boston bên bờ đông nước Mỹ đã làm đủ mọi cách để mời cho được nhạc sĩ người Áo này sang trình diễn. Ngày 17/06/1872 nhân lễ hội âm nhạc, Johann Strauss điều khiển một dàn nhạc với 20.000 nhạc công với sự hỗ trợ của khoảng 100 nhạc trưởng để phục vụ cho 100.000 khán giả.
Sau này trong một lá thư, cha đẻ của Dòng Sông Xanh bằng một giọng văn khá khôi hài ông kể lại cái buổi trình diễn mà Strauss đứng trên bục cao chót vót hôm đó: 
“Tôi lo lắng không biết phải mở đầu và kết thúc buổi hòa tấu thế nào. Hôm ấy mà tôi bỏ cuộc thì chắc chắn sẽ bị đưa lên đoạn đầu đài. Thế rồi một phát đại bác là tín hiệu để dàn nhạc bắt đầu. Tôi cầu nguyện cho tất cả nhạc công kết thúc Dòng sông xanh cùng một lúc. Lạy chúa, mọi sự đều chôi trảy (…) Ngày hôm sau, tôi bị một đội quân của các ông bầu nhà hát rượt đuổi. Tôi phải chạy trốn. Họ muốn tôi lưu diễn trên toàn nước Mỹ”. 
Đâu đó, Johann Strauss là một trong những “ngôi sao” quốc tế đầu tiên trên thế giới, tương tự như những Frank Sinatra, Elvis Presley ở vào thập niên 1950 hay ban nhạc Beatles vào những năm 1960.
Với Dòng sông xanh, “tổ hợp” âm nhạc của gia đình Strauss lại càng được phát triển. Hai người em Josef và Eduard phải tiếp tay với Johann để điều khiển không biết bao nhiên dàn giao hưởng Johann Strauss chỉ riêng trên nước Áo để đáp ứng khát vọng quá lớn của khán giả.
Dòng sông xanh có xanh? 
Giải thích về sự nhiệm màu của bản Dòng sông xanh, chính tác giả viết: “Cùng một bản nhạc, nhưng biểu diễn để cho những cặp đôi khiêu vũ thì phải lôi cuốn, nhịp nhàng, réo rắt, dồn dập. Còn diễn trong một buổi nhạc hòa tấu thì phải thể hiện được chất thơ trong tác phẩm này, phải đưa được thính giả đến với dòng sông. Dung hòa được hai điểm ấy không dễ. Nhưng đó chính là chìa khóa của thành công”.
Thực ra sông Danube chưa bao giờ khoác lên mình chiếc áo màu xanh lơ như tên bản nhạc được Johann Strauss soạn vào năm 1866. Con sông dài hơn 2.800 km này, khi thì màu nâu, lúc thì váng óng như lụa, lúc ngả màu xanh lục tùy theo ánh sáng mặt trời. 
Tại sao Strauss lại gọi đấy là dòng sông xanh? Nhiều người cho rằng, bởi đó là màu của hy vọng mà những cô con gái của thủy thần ngự trị trên dòng sông đã thổi vào hồn nhạc sĩ.
Năm 1939, vào thời điểm đen tối nhất của Châu Âu, gót giày của lính Đức quốc xã rền vang trên nước Áo, thì dàn giao nhạc giao hưởng của thành Vienne đặt ra truyền thống tổ chức buổi hòa nhạc vào ngày cuối cùng trong năm với những bản valse để xua tan không khí chiến tranh.
Kể từ năm 1958 chương trình buổi hòa nhạc đầu năm của Dàn nhạc giao hưởng Vienne không bao giờ quên Dòng sông xanh. Theo truyền thống, sau điệu valse với Dòng sông xanh của Johann Strauss con thì nối tiếp chương trình bao giờ cũng là bản Marche de Radetzky của Johann Strauss cha với điệu quân hành. Đâu đó như thể người Áo muốn bày tỏ lòng biết ơn với cả hai bố con ông Strauss./.

Tin cùng chuyên mục

Ca sĩ Ngọc Châm hy vọng hát bằng trái tim thì sẽ được mọi người yêu mến. (Ảnh: Bình Quách)

Ca sĩ Ngọc Châm cháy bỏng khi được hát ca khúc mình mê đắm

(PLVN) - Trong chặng đường hoạt động nghệ thuật rất phong phú của mình, Ngọc Châm ở rất nhiều vai trò, nhưng với "Giai nhân 2", cô sẽ chỉ là ca sĩ để được sống trọn vẹn trong tình yêu âm nhạc của một người ca sĩ, để thỏa nỗi khao khát hát của cô bấy lâu nay, để được hát những gì mình thích, mình yêu, mình say đắm.

Đọc thêm

'Tiếng hát Hà Nội 2024' lan tỏa thanh âm của tình yêu Hà Nội

Cuộc thi còn tạo điều kiện phát triển cho những tài năng âm nhạc trẻ. (Ảnh: BTC)
(PLVN) - Cuộc thi “Tiếng hát Hà Nội năm 2024” sẽ tạo cơ hội cho các nghệ sĩ sáng tạo, thể hiện những tác phẩm âm nhạc truyền thống và đương đại với chủ đề về ca ngợi Tổ Quốc, Đảng, Bác Hồ, tình yêu với Thủ đô, quê hương – đất nước góp phần thúc đẩy sự sáng tạo và phát triển nghệ thuật.

MC Cát Tường đề nghị xử lý một số trang tin lấy tên mình 'giật tít câu view' để lừa tiền

Diễn viên - MC Cát Tường
(PLVN) - MC Cát Tường và nhà sản xuất “Bạn muốn hẹn hò” mời luật sư và Thừa phát lại lập vi bằng một số trang tin điện tử, fanpage, facebook, youtube… có hành vi “giật tít câu view”, làm sai lệch thông tin, gây hoang mang dư luận liên quan vụ MC cảnh báo có kẻ gian sử dụng hình ảnh của mình để lừa đảo số tiền lớn.

'Thư gửi mẹ' - sản phẩm truyền thông thực hiện bình đẳng giới lọt vào top 7 đề cử cho Giải thưởng Silvana S Film

'Thư gửi mẹ' - sản phẩm truyền thông thực hiện bình đẳng giới lọt vào top 7 đề cử cho Giải thưởng Silvana S Film
(PLVN) - Giải thưởng Silvana S Film là giải thưởng tôn vinh những bộ phim tài liệu xuất sắc về môi trường và giới trẻ, thuộc khuôn khổ chương trình LENScape: Documentary Shorts from Southeast Asia. Năm nay, Việt Nam tham gia Giải thưởng Silvana S Film với bộ phim tài liệu ngắn “Thư gửi mẹ” do Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam đồng sản xuất với đạo diễn Hà Lệ Diễm.

Vẻ đẹp từ những thước phim

Vẻ đẹp từ những thước phim
(PLVN) - Thời gian đã phủ lớp bụi lên những thước phim cổ, tấm ảnh cũ, tuy nhiên giá trị của chúng không mất đi. Ngày nay, dù cuộc sống hiện đại hối hả, sôi động với nhiều âm thanh, màu sắc đa dạng trên truyền hình, nhưng nhiều người trẻ vẫn dành tình cảm cho các bức ảnh cũ, thước phim xưa.

Đắm say với “Tình ta Hà Tĩnh”

Cảnh đẹp Hà Tĩnh được nhạc sĩ Ngọc Lê Ninh đưa vào trong ca khúc "Tình ta Hà Tĩnh) (ảnh trong MV).
(PLVN) -  Sau 12 năm ấp ủ, nhà khoa học, nhà thơ, nhạc sỹ Ngọc Lê Ninh cho ra đời ca khúc mang tên “Tình ta Hà Tĩnh”. Với âm hưởng dân ca xứ Nghệ, ca khúc tôn vinh đời sống văn hóa, chính trị, phong tục tập quán, các địa danh nổi tiếng, các đặc sản biển rừng, văn hóa phi vật thể (Ví Dặm, Ca trù Cổ Đạm)... và một tình yêu nồng nàn với mảnh đất nơi đây.

Trao giải Cuộc thi 'Tiếng vang lịch sử: Diễn giải Văn Miếu - Quốc Tử Giám qua hội họa'

Các tác phẩm hội họa đạt giải thưởng cao (ảnh P.V)
(PLVN) - Cuộc thi “Tiếng vang lịch sử: Diễn giải Văn Miếu-Quốc Tử Giám qua hội họa” là “sân chơi” lành mạnh nơi các bạn trẻ cùng nhau sáng tạo, cùng nhau tranh tài, thể hiện cảm xúc, quan điểm của mình qua các tác phẩm hội họa về các công trình kiến trúc, hiện vật, tượng thờ,… tại di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu tiên được tổ chức

Cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu tiên được tổ chức. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Với mục đích tìm kiếm người đẹp có đủ “sắc, tâm, tài” để quảng bá hình ảnh của tà áo dài Việt Nam, cuộc thi Hoa hậu Di sản áo dài Việt Nam 2024 lần đầu được tổ chức nhằm phát huy vai trò, năng lực của phụ nữ Việt Nam trong tiến trình hội nhập phát triển, quảng bá đất nước, con người Việt Nam với bạn bè quốc tế.

Liên hoan các ban nhạc toàn quốc năm 2024

BTC thông tin về Liên hoan các Ban nhạc toàn quốc năm 2024. (Ảnh: Thùy Dương)
(PLVN) - Liên hoan các ban nhạc toàn quốc năm 2024 là dịp để các nghệ sĩ đến từ mọi miền cả nước quy tụ gặp gỡ, giao lưu học hỏi, chia sẻ và trao đổi những kinh nghiệm trong hoạt động nghệ thuật, nhằm nâng cao kỹ năng nghiệp vụ, tiếp tục tạo ra những sản phẩm nghệ thuật có chất lượng phục vụ xã hội.