Quốc hội Việt Nam bắt đầu bàn tới “Án lệ“

Ảnh minh họa.
Ảnh minh họa.
(PLO) - Một trong những nguyên tắc cơ bản được xác định trong Dự thảo Bộ luật Dân sự (sửa đổi) là áp dụng "án lệ" dân sự trong xét xử. Thực tế cũng cho thấy, việc dân sự diễn ra đa dạng trong cuộc sống, nếu không có "án lệ" thì khó có thể giúp Tòa án thực hiện trọn vẹn trọng trách bảo vệ công lý trước những yêu cầu của người dân.
Tránh tùy tiện với "án lệ"
Để bảo đảm công lý và thực hiện quyền tư pháp, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân quy định: Hội đồng Thẩm phán TANDTC có nhiệm vụ lựa chọn quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán TANDTC, bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật, có tính chuẩn mực của các Tòa án, tổng kết phát triển thành án lệ và công bố án lệ để các Tòa án nghiên cứu, áp dụng trong xét xử. 
Dự thảo Bộ luật Tố tụng Dân sự (BLTTDS - sửa đổi) cũng đề cập đến án lệ như một căn cứ quan trọng cho Tòa án giải quyết các yêu cầu đa dạng của người dân, nhất là đối với những trường hợp chưa có qui định pháp luật điều chỉnh. Theo Ủy ban Tư pháp, hiện nay chưa có văn bản pháp luật quy định cụ thể về thủ tục, trình tự công nhận án lệ. 
Trong Dự thảo BLTTDS (sửa đổi) cũng chưa làm rõ được trong quá trình giải quyết vụ án dân sự thì TAND áp dụng án lệ như thế nào; chưa có tiêu chí, điều kiện để áp dụng án lệ trong tố tụng dân sự… nên cần nghiên cứu để đưa việc áp dụng án lệ vào Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC về hướng dẫn áp dụng án lệ mà không quy định trong BLTTDS (sửa đổi). 
Nhiều ý kiến tán thành vai trò của án lệ trong nâng cao chất lượng xét xử, nhất là khi pháp luật không thể bao quát hết các vấn đề phát sinh trong lĩnh vực dân sự “mênh mông” và chuyển động từng ngày. Nhưng các chuyên gia quan tâm là phải xác định áp dụng án lệ cho rõ, làm thế nào cho bảo đảm chính xác, đúng theo công lý, tránh tùy tiện trong áp dụng án lệ.
"Án lệ" để ngăn tham nhũng
Vì thế, để trở thành một "án lệ" không phải chuyện dễ dàng, đòi hỏi cả một quá trình tổng kết, đánh giá,  cả trình độ dân trí, cần sự chu đáo, kỹ lưỡng, công tâm của Hội đồng xét xử (HĐXX).
“Cho nên không thể nói có án lệ là có án lệ ngay được, mà nó phải có quá trình từ tư duy, nhận thức về vai trò của án lệ” - ĐB Bùi Văn Phương (Ninh Bình) nhận định. ĐB Lê Nam - Phó Trưởng đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa nhận thấy, án lệ phải đảm bảo việc xét xử theo pháp luật nên án lệ phải được TANDTC tổng kết, đánh giá, ban hành dưới dạng một văn bản như pháp luật. 
Thực tế hàng năm TANDTC vẫn tổng kết công tác xét xử, Hội đồng Thẩm phán TANDTC ban hành Nghị quyết và là cơ sở để Tòa án địa phương áp dụng khi có vụ việc tương tự. Phó Chánh án TANDTC Nguyễn Sơn giải thích thêm, trên cơ sở bản án có nội dung chưa rõ ràng, mà người ta phân tích chặt chẽ, rõ ràng, Hội đồng Thẩm phán thấy chấp nhận được, có ý kiến chuyên gia, nhà khoa học, các ngành tư pháp, trên cơ sở lựa chọn, xác định được rồi thì Hội đồng Thẩm phán TANDTC thống nhất ban hành bản án đó là án lệ.
"Án lệ" được ban hành có hai hình dung. Một là, những nội dung chưa rõ ràng, thì được làm rõ. Thứ hai, bản án thống nhất đường lối, khi công bố công khai lên thì nó thể hiện sự minh bạch trong hoạt động xét xử.
Những vụ án tương tự như thế thì không thể có đường lối khác được. 
“Có "án lệ" sẽ tạo niềm tin cho người dân, khi có những vụ án tương tự như thế thì không phải đi nhờ vả ai giúp đỡ. Tránh tình trạng tham nhũng và cũng để chống tham nhũng trong ngành Tòa án vì ban hành án lệ cũng là một trong những biện pháp minh bạch trong hoạt động xét xử của tòa án” – ông Nguyễn Sơn khẳng định.
Ngoài ra, ĐB Đặng Thuần Phong (Bến Tre) lưu ý đến “án lệ của dân gian” vì thực tế nhiều vụ việc đã được giải quyết thỏa đáng nhờ những “án lệ” bất thành văn, hình thành từ phong tục, tập quán của một cộng đồng, nhất là ở những vùng dân tộc thiểu số./.

Đọc thêm

Thủ tướng: Hà Nội, Đồng bằng sông Hồng cần đột phá tăng trưởng 2 con số và cấp bách xử lý ô nhiễm

Thủ tướng: Hà Nội, Đồng bằng sông Hồng cần đột phá tăng trưởng 2 con số và cấp bách xử lý ô nhiễm
Sáng 14/1, tại Hà Nội, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị lần thứ 5 Hội đồng điều phối vùng Đồng bằng sông Hồng và công bố Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065.

Chủ tịch nước Lương Cường thăm, chúc tết các lực lượng vũ trang tại Phú Quốc

Chủ tịch nước Lương Cường thăm, chúc tết các lực lượng vũ trang tại Phú Quốc
Trong không khí cả nước chuẩn bị đón Tết Nguyên đán Ất Tỵ, chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930-3/2/2025), sáng 14/1, Chủ tịch nước Lương Cường và đoàn công tác Trung ương đã tới thăm và chúc Tết các đơn vị lực lượng vũ trang đứng chân trên địa bàn thành phố Phú Quốc, tỉnh Kiên Giang.

Thủ tướng Phạm Minh Chính: Bảo đảm nguyên tắc không bỏ chức năng, nhiệm vụ của các ngành

Quang cảnh Phiên họp lần thứ 10 Ban Chỉ đạo tinh gọn bộ máy của Chính phủ. (Ảnh: VGP)
(PLVN) -  Chiều 13/1, tại Trụ sở Chính phủ, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 6 khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” (Nghị quyết 18-NQ/TW) của Chính phủ chủ trì Phiên họp lần thứ 10 của Ban Chỉ đạo.

Hoàn thiện phương án sắp xếp của Bộ, ngành, địa phương

Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình. (Ảnh: VOV)
(PLVN) -  Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hòa Bình, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo của Chính phủ về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW vừa đề nghị các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ hoàn thiện phương án sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Bộ, ngành.

Tổng Bí thư Tô Lâm thăm và làm việc với tỉnh Bắc Ninh

Tổng Bí thư Tô Lâm thăm và làm việc với tỉnh Bắc Ninh
Chiều 13/1, tại Bắc Ninh, Tổng Bí thư Tô Lâm và Đoàn công tác Trung ương đã thăm và làm việc với Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh, đánh giá tình hình thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh khóa XX; kết quả thực hiện Nghị quyết 18 về việc sắp xếp, tinh giản tổ chức bộ máy tinh gọn đảm bảo hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và hoàn thiện các tiêu chí của đô thị loại I, trở thành thành phố trực thuộc Trung ương; phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ trong thời gian tới.

Tổng Bí thư Tô Lâm: Nghị quyết 57 sẽ tạo bước đột phá, góp phần phát triển KT-XH và đảm bảo quốc phòng, an ninh

Tổng Bí thư Tô Lâm: Nghị quyết 57 sẽ tạo bước đột phá, góp phần phát triển KT-XH và đảm bảo quốc phòng, an ninh
Sáng 13/1, tại Thủ đô Hà Nội, Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương Đảng tổ chức Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia kết hợp trực tuyến đến 15.345 điểm cầu trên cả nước và truyền hình trực tiếp trên kênh VTV1 Đài Truyền hình Việt Nam.

Chủ tịch Quốc hội: Tổ chức hoàn thiện pháp luật phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Đồng chí Trần Thanh Mẫn, Uỷ viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội quán triệt chủ trương, giải pháp về thể chế pháp luật để đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Ảnh: Phương Hoa/TTXVN
Sáng 13/1, tại Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã trình bày báo cáo chuyên đề “Chủ trương, giải pháp về thể chế, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”.

Hơn 978.500 đại biểu tham dự Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo

Các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước; nguyên lãnh đạo Đảng và Nhà nước tham dự Hội nghị - (Ảnh: VGP/Nhật Bắc).
Hội nghị toàn quốc về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia diễn ra sáng nay (13/1). Hội nghị được kết nối trực tuyến từ điểm cầu Hội trường Diên Hồng – Nhà Quốc hội tới 15.345 điểm cầu trên toàn quốc với sự tham dự của hơn 978.500 đại biểu tham dự Hội nghị.

Việt Nam - Lào: Tăng cường trụ cột hợp tác an ninh

Bộ trưởng Lương Tam Quang và Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Vilay Lakhamphong ký kế hoạch hợp tác năm 2025 giữa Bộ Công an hai nước. (Ảnh: Khổng Hà/CAND)
(PLVN) -  Ngày 12/1, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an và Đại tướng Vilay Lakhamphong, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Công an Lào đã đồng chủ trì Hội nghị Tổng kết công tác triển khai kế hoạch hợp tác năm 2024 giữa Bộ Công an Việt Nam và Bộ Công an Lào.

Thủ tướng: Làm với tất cả trái tim, khối óc vì người nghèo đang phải ở nhà tạm, dột nát

Thủ tướng: Làm với tất cả trái tim, khối óc vì người nghèo đang phải ở nhà tạm, dột nát
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh, việc xóa nhà tạm, nhà dột nát là nhiệm vụ hết sức quan trọng và ý nghĩa nhân văn cao cả nên khó mấy cũng phải làm, vướng mắc mấy cũng phải tháo gỡ, thách thức mấy cũng phải vượt qua; làm với tất cả trái tim, khối óc vì những người nghèo còn đang phải ở nhà tạm, dột nát...

Chủ tịch Quốc hội tặng quà Tết gia đình chính sách, người nghèo, công nhân khó khăn tỉnh Hậu Giang

Chủ tịch Quốc hội tặng quà Tết gia đình chính sách, người nghèo, công nhân khó khăn tỉnh Hậu Giang
Nhân dịp đón Tết cổ truyền của dân tộc Xuân Ất Tỵ, sáng 12/1, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và Đoàn công tác của Trung ương đã thăm, tặng quà Tết gia đình chính sách, người nghèo, đồng bào dân tộc thiểu số, chiến sĩ lực lượng vũ trang, công nhân, người lao động có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn tỉnh Hậu Giang.

Năm 2025: Kỳ vọng đất nước vươn mình trong kỷ nguyên mới

Các chuyên gia quốc tế đã có nhiều dự báo tươi sáng về tình hình phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam năm 2025. (Nguồn: QT)
(PLVN) - Năm 2025 đánh dấu cột mốc đặc biệt trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Đây là năm kỷ niệm 80 năm thành lập nước và 50 năm ngày thống nhất đất nước, đồng thời là thời điểm bản lề để cả nước nhìn lại hành trình xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, đồng thời định hướng cho một tương lai đầy khát vọng.