Góp ý về nguyên tắc đền bù, tái định cư khi thu hồi đất, đại biểu Nguyễn Quang Huân (đoàn Bình Dương) cho biết, theo Tờ trình của Chính phủ về Điều 90 trong dự thảo Luật về nguyên tắc bồi thường, tái định cư đã bỏ phần người dân sau khi được đền bù thì có điều kiện cuộc sống bằng hoặc tốt hơn trước. Theo đại biểu, quy định như vậy không bám sát Nghị quyết số 18-NQ/TW.
“Trong tờ trình nói việc bỏ vấn đề này vì còn nhiều ý kiến khác nhau. Theo tôi, giải thích như thế không thuyết phục, bởi vì chúng ta hiểu chưa đúng tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW. Trong Nghị quyết số 18-NQ/TW có nêu cuộc sống của người dân được nhận đền bù bằng hoặc tốt hơn trước không có nghĩa đen là người ta sẽ phải có nhà to hơn hoặc đường vào thênh thang hơn hoặc lương cao hơn mà cuộc sống tốt hơn thì có nhiều chỉ số đánh giá. Chính vì hiểu không đúng nên dẫn tới Điều 95 là thu hồi đất nông nghiệp thì sau đó đền bù bằng nhà ở”, đại biểu nêu ý kiến.
Đại biểu cho rằng, ở đây, chúng ta mới quan tâm đến thu nhập cụ thể của họ, còn cuộc sống, sinh kế của người dân bị ảnh hưởng thì chưa quan tâm.
"Vì nếu như người ta mất đất nông nghiệp nghĩa là người ta mất sinh kế. Chúng ta đền bù bằng nhà ở, người ta có thể mang nhà đó cho thuê để kiếm tiền, nhưng công việc hàng ngày người ta không có và đấy là ảnh hưởng đến đời sống, xã hội. Có thể tiền người ta thu nhập cao hơn nhưng cuộc sống người ta sẽ kém đi và đến một lúc nào đó người ta sẽ bán nhà đó để quy đổi thành tiền người ta tiêu, cuối cùng người ta lại trở thành vô gia cư. Cho nên, Điều 95 chúng ta cần phải hết sức lưu ý", đại biểu nói.
Đại biểu Nguyễn Quang Huân cho rằng, không thể chỉ vì một vài ý kiến không hiểu về Nghị quyết, không thống nhất về cơ chế giá đền bù mà bỏ nguyên tắc này ra khỏi đền bù.
Cũng quan tâm đến vấn đề bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Trà Vinh) cho rằng, dự thảo Luật chưa có quy định về khái niệm xác định thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất. Bên cạnh đó, khái niệm bồi thường chưa chuẩn xác, chỉ quy định khái niệm bồi thường về đất, không có quy định khái niệm bồi thường thiệt hại về tài sản khác khi Nhà nước thu hồi đất.
Vẫn theo đại biểu, nội hàm của vấn đề bồi thường và hỗ trợ đang không có sự phân định rõ ràng, theo đó những vấn đề hỗ trợ hiện nay như hỗ trợ khi di chuyển, hỗ trợ tiền thuê nhà trong thời gian tạm cư, hỗ trợ ổn định cuộc sống, hỗ trợ đào tạo nghề… thực chất là những thiệt hại mà người có đất bị thu hồi phải gánh chịu và Nhà nước buộc phải bồi thường chứ không phải là hỗ trợ.
Về nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, theo đại biểu, dự thảo Luật cần tiếp tục bổ sung việc bồi thường thiệt hại tài sản gắn liền với đất phải theo nguyên tắc bồi thường thiệt hại trong pháp luật dân sự để vừa đảm bảo quyền lợi cho người dân và vừa đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ giữa Luật Đất đai và Bộ luật Dân sự 2015.
“Bởi vì, đất đai thuộc sở hữu toàn dân do nhà nước đại diện chủ sở hữu nên nhà nước thu hồi đất thì có quyền áp dụng cơ chế bồi thường theo ý chí của nhà nước, thể hiện cụ thể trong phương án phê duyệt về bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi nhà nước thu hồi đất. Song, đối với tài sản trên đất là nhà ở, công trình xây dựng, rừng cây thuộc sở hữu của người dân thì khi nhà nước thu hồi phải thực hiện cơ chế thỏa thuận dân sự về bồi thường thiệt hại chứ không thể theo phương thức áp đặt hành chính”, đại biểu nêu quan điểm.
Đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị xem xét bổ sung nguyên tắc tại Điều 86 dự thảo Luật Đất đai về trách nhiệm giải trình đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư.
Đại biểu Tô Văn Tám (đoàn Kon Tum) nhấn mạnh, về vấn đề thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng, cần hết sức minh bạch và sòng phẳng với dân.
 |
Đại biểu Tô Văn Tám phát biểu tại phiên họp. |
Theo đại biểu, Nghị quyết số 18-NQ/TW của Đảng về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng đất có quan điểm rất quan trọng là tiếp tục thực hiện cơ chế tự thỏa thuận giữa người dân và doanh nghiệp trong chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện các dự án đô thị, nhà ở thương mại.
Trong khi đó, các quy định về thu hồi đất, bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất tại Chương VI, Chương VII chưa có quy định nào thể hiện rõ tinh thần này và Điều 127 của dự thảo Luật cũng có nhiều nội dung chưa thuận lợi cho người dân.
Vì vậy, đại biểu đề nghị cần xác định thu hồi đất hoàn toàn vì mục đích quốc gia, công cộng và thu hồi đất cho mục đích dịch vụ thương mại, dịch vụ thương mại đơn thuần lợi nhuận. Trường hợp hoàn toàn vì lợi ích quốc gia công cộng thì Nhà nước thu hồi và bồi thường, hỗ trợ theo các nguyên tắc tại Điều 90 của dự thảo Luật, đồng thời có chính sách khuyến khích, động viên để nhân dân tham gia.
“Trên thực tế đã có rất nhiều người dân là tự nguyện ủng hộ đất đai để làm đường, làm cầu, làm trường học... mà không đòi hỏi bồi thường hay hỗ trợ gì cả thì Nhà nước cần có thêm chính sách này để khuyến khích họ. Trường hợp thu hồi đất cho mục đích thương mại, dịch vụ đơn thuần lợi nhuận thì theo cơ chế thỏa thuận như quan điểm của Nghị quyết số 18-NQ/TW”, đại biểu nói.
Đại biểu đề nghị quy định về trường hợp này theo hướng người dân góp vốn bằng đất hoặc khi định giá đất thì người có đất thu hồi là một bên trong quá trình định giá, trường hợp không thỏa thuận được thì người bị thu hồi đất hoặc các bên có thể yêu cầu cơ quan tổ chức định giá độc lập; nếu không thỏa thuận được nữa thì nên yêu cầu tòa án giải quyết để tránh tình trạng giá nào cũng không chịu để đảm bảo đầy đủ.
Cùng về vấn đề thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng này, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn Hậu Giang) đồng tình theo quy định trong dự thảo Luật nhưng đề nghị xem xét, đảm bảo hài hòa về lợi ích giữa người sử dụng đất, nhà đầu tư và người quản lý, phải đảm bảo đồng thuận việc thu hồi đất và có sự tách bạch rõ ràng từ mục đích sử dụng đất.
“Nếu dự án nào thực hiện vì mục đích công cộng, vì quốc phòng, an ninh, nhà nước phải thu hồi bằng cơ chế chính sách. Còn đối với các dự án nhà ở xã hội, các doanh nghiệp, các nhà đầu tư và ngay cả các đơn vị sự nghiệp công lập đã thực hiện tự chủ về mặt tài chính thì cần thỏa thuận với người sử dụng đất bị thu hồi theo cơ chế của thị trường”, đại biểu kiến nghị.
