Quản lý thuế doanh nghiệp lớn: Cần có cơ chế riêng

0,33% doanh nghiệp nộp 45,8% ngân sách

Tại Hội thảo “QLT DN lớn tại Việt Nam-Thực trạng và giải pháp” do Tổng cục Thuế tổ chức mới đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính, Trần Xuân Hà cho biết, theo quy định pháp luật về NSNN, NSNN là thống nhất bao gồm ngân sách TW và ngân sách địa phương.

Mọi nguồn thu từ thuế, phí và các khoản thu khác của NSNN đều được phản ánh trong ngân sách, trên cơ sở đó có sự phân chia theo tỷ lệ điều tiết giữa ngân sách TW và ngân sách địa phương. Theo đó mọi nguồn thu do Tổng cục Thuế quản lý hay các Cục Thuế, Chi cục Thuế quản lý đều phải tập trung vào NSNN. 

“Do phạm vi quản lý ngày càng mở rộng, số thu của các DN lớn ngày càng lớn, do đó việc đổi mới cơ cấu bộ máy tổ chức của Vụ QLT DN lớn nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực công tác QLT đối với DN lớn là điều hết sức cần thiết”- Thứ trưởng nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Văn Phụng – Vụ trưởng Vụ QLT DN lớn (Tổng cục Thuế), hiện cả nước có 561 DN lớn, bằng 0,075% tổng số DN đang hoạt động, số thu nộp NSNN năm 2019 đạt 180,4 nghìn tỷ đồng, chiếm 22,65% tổng thu NSNN nội địa.

Nếu tính cả các công ty con trực thuộc 561 DN này, gồm 2.500 DN (chiếm 0,33% tổng số DN đang hoạt động), số thu NSNN năm 2019 đạt 443,6 nghìn tỷ đồng, bằng 45,8% tổng thu NSNN năm 2019 (không bao gồm thu từ quyền sử dụng đất, thu cổ tức được chia và lợi nhuận còn lại cho phần vốn nhà nước, thu từ xổ số kiến thiết). 

“Vị trí của các DN lớn đã và đang mang lại nhiều lợi ích to lớn cho nền kinh tế đất nước trong bối cảnh hội nhập hiện nay. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có một cơ chế, chính sách ưu tiên dành riêng cho nhóm DN này; các chính sách ưu đãi về tài chính, tín dụng, lao động hay giải quyết các vấn đề về thiên tai, dịch bệnh… thường ưu tiên các đối tượng là các DN nhỏ và vừa…” - ông Phụng phát biểu.

Vụ trưởng Vụ QLT DN lớn cũng cho rằng, cơ quan thuế (CQT) đang hướng đến coi người nộp thuế là đối tượng để phục vụ. Tuy nhiên các DN lớn - là những khách hàng đặc biệt quan trọng, lại chưa có một cơ chế ưu tiên hay ưu đãi khác biệt so với phần còn lại. Công tác kê khai, nộp thuế, hoàn thuế, thanh tra, kiểm tra thuế hay giải quyết vướng mắc, xử lý khiếu nại về thuế hiện nay tại CQT cũng không phân biệt theo quy mô hay nhóm người nộp thuế lớn.

Cần thiết quản lý toàn diện, tập trung

Theo Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng, cộng đồng DN Việt Nam ngày càng phát triển lớn mạnh, xuất hiện nhiều các DN quy mô lớn không chỉ là các Tập đoàn, tổng công ty Nhà nước, các DN lớn có vốn đầu tư nước ngoài mà còn cả các tập đoàn kinh tế tư nhân trong nước. Do vậy, việc phát triển ngày càng lớn mạnh của các DN lớn đòi hỏi công tác QLT cũng phải được nâng cao, cơ chế hỗ trợ nhanh, điều phối kịp thời.

Ông Nguyễn Việt Anh, Chuyên gia cao cấp về thuế (WB), cho rằng Việt Nam cần thiết thành lập một đơn vị QLT đối với các DN lớn với đầy đủ các chức năng. Chuyên gia WB cho biết, đại đa số các CQT trên thế giới đã xây dựng các đơn vị QLT có đầy đủ chức năng tại trụ sở chính để trực tiếp QLT đối với các DN lớn.

Ngay cả những nước có trình độ thấp hơn Việt Nam như: Campuchia tập trung quản lý 2.000 DN lớn nhất chiếm khoảng 70% tổng thu nội địa; Lào quản lý 350 DN lớn với khoảng 55% số thu; Myanmar, một nền kinh tế mới bắt đầu mở cửa vài năm nay và có hệ thống thuế rất là sơ khởi, nhưng cũng đã có đơn vị chuyên biệt quản lý 955 DN lớn chiếm khoảng 60% tổng số thu từ thuế. 

Theo TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế TW, các tổ chức kinh tế lớn ở Việt Nam chiếm khoảng 0,3% số tổ chức kinh tế, nhưng đóng góp hơn 45% thu ngân sách và có thể gia tăng; Kinh doanh đa ngành, đa lĩnh vực gần như không giới hạn không gian; Nguồn doanh thu và thu nhập rất đa dạng; Cơ cấu tài chính phức tạp; Cơ cấu tổ chức và mối quan hệ nội bộ phức tạp, tinh vi, nhiều tầng nấc; có thể thay đổi liên tục; Ít trốn thuế nhưng nhiều rủi ro tránh né thuế; chuyển giá…

“Xét về thu ngân sách, thì đây  là nhóm đối tượng có rủi ro lớn cho ngân sách, cả chủ quan và khách quan. Do vậy, giải pháp trong thời gian tới ngành thuế cần có bộ phận chuyên trách, đủ thẩm quyền và năng lực QLT đối với các tổ chức kinh tế lớn. Nâng cao vai trò, chức năng và nhiệm vụ của Vụ QLT DN lớn, chuyển thành Cục Quản lý các tổ chức kinh tế lớn.” - ông Cung đề xuất và khẳng định đây là cách làm nâng cao hiệu quả công tác QLT, phù hợp thông lệ quốc tế tốt.

Đại diện Công ty TNHH Deloitte, Công ty TNHH KPMG, Vietcombank…, cũng cho rằng các DN lớn hoạt động theo mô hình tập đoàn ở nhiều địa bàn khác nhau nên đôi khi việc hướng dẫn, tổ chức triển khai các chương trình, chính sách không đồng bộ, thiếu thống nhất; việc xử lý, tổng hợp thông tin phản ánh tình hình sản xuất kinh doanh của các DN là khác nhau ở mỗi địa phương; điều này trong một số trường hợp làm giảm tính hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý thu NSNN. Ngoài ra, phần lớn DN lớn đều có hoạt động xuyên biên giới nên cần thiết phải có cơ chế, cách thức quản lý riêng để giúp cho DN lớn tuân thủ nghĩa vụ thuế tốt hơn. 

Các DN đều cho rằng để nâng cao hiệu quả, hiệu lực trong QLT thì nhất thiết phải thực hiện quản lý toàn diện, tập trung DN lớn tại cấp TW, phải có chính sách hỗ trợ riêng biệt, ưu tiên hỗ trợ để DN lớn tuân thủ pháp luật thuế tốt hơn, góp phần đảm bảo nguồn thu cho NSNN.