Doanh nghiệp góp sức 'xanh hóa' nền kinh tế: Kỳ 1 - Chuyển đổi xanh ở các mặt hàng tỷ USD

Nông - lâm sản chuyển đổi xanh từ sớm…

Theo số liệu cập nhật mới nhất, năm 2024, Việt Nam có 34 mặt hàng xuất khẩu tỷ USD. Trong các mặt hàng này, rất nhiều mặt hàng đã bắt đầu thực hiện xanh hóa sản xuất ngay từ những ngày khái niệm “xanh hóa” còn khá mới mẻ ở Việt Nam.

Ông Phan Minh Thông - Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Phúc Sinh, đơn vị xuất khẩu cà phê đứng Top 5 của Việt Nam cho biết, Phúc Sinh chuyển đổi xanh (CĐX) từ rất sớm, khoảng hơn 10 năm trước. Theo đó, Công ty thực hiện chuyển dần bao bì sản phẩm sang vật liệu thân thiện môi trường, giảm rác thải nhựa; Đầu tư vào trang trại cà phê đạt chuẩn Rainforest Alliance (chứng nhận nông nghiệp bền vững), bảo đảm canh tác bền vững, bảo vệ rừng và đa dạng sinh học.

Cùng với đó, tiến hành hỗ trợ nông dân sử dụng phân bón hữu cơ, giảm thiểu hóa chất độc hại để bảo vệ đất và nguồn nước; Tối ưu logistics để giảm lượng khí thải từ vận chuyển, hướng tới mô hình chuỗi cung ứng xanh; Hợp tác với các đối tác có chung giá trị về phát triển bền vững, từ nhà cung cấp đến đơn vị phân phối. Đặc biệt, áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, tận dụng phụ phẩm cà phê (vỏ quả cà phê) để chế biến trà túi lọc, giảm lãng phí và tạo thêm giá trị kinh tế cho chuỗi sản xuất.

“CĐX không phải là xu hướng nhất thời mà là con đường Phúc Sinh cam kết theo đuổi. Phúc Sinh không chỉ "nói" về CĐX mà thực sự "làm", biến nó thành một phần trong mô hình kinh doanh của chúng tôi. Chúng tôi vẫn tiếp tục đầu tư vào ESG, phát triển các sản phẩm organic, mở rộng thị trường cho nông sản xanh của Việt Nam ra thế giới” - ông Thông khẳng định.

Ông Nguyễn Chánh Phương - Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP Hồ Chí Minh cũng cho biết, ngành gỗ đã tiên phong trong quá trình CĐX từ rất sớm. Từ năm 2018, ngành này đã tích cực lồng ghép các tiêu chí phát triển bền vững vào chiến lược chung, đặc biệt trong lĩnh vực nông lâm nghiệp. Ngay từ năm 2013, ngành gỗ đã hợp tác chặt chẽ với châu Âu trong việc chuyển đổi sản xuất theo hướng phát triển bền vững.

Đáng chú ý, theo ông Phương, dự kiến, cuối năm 2025 sẽ là thời điểm các doanh nghiệp (DN) lớn chịu tác động mạnh nhất, trong khi các DN vừa và nhỏ sẽ đối mặt với yêu cầu tuân thủ nghiêm ngặt hơn từ năm 2026. Mỹ cũng có chính sách tương tự nhưng mức độ chưa chặt chẽ bằng EU. Tuy nhiên, nhờ việc chủ động phát triển các chính sách bền vững từ sớm, ngành gỗ Việt Nam đã vượt qua các bài kiểm tra đầu tiên và phần lớn DN đã sẵn sàng đối mặt với những thách thức này.

“Việt Nam cũng duy trì chính sách chống khai thác rừng tự nhiên từ lâu, với cam kết ổn định và bền vững. Điều đặc biệt là càng thắt chặt các quy định về chống phá rừng, ngành gỗ lại càng có cơ hội phát triển mạnh mẽ hơn. Đây là một điểm thú vị, cho thấy khi DN tuân thủ tiêu chuẩn xanh, giá trị và uy tín của sản phẩm gỗ Việt Nam trên thị trường quốc tế cũng được nâng cao” - ông Phương nói.

69 nhà máy may đạt chuẩn công trình xanh

Xác định xanh hóa sản xuất không còn là sự lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc để DN hướng tới xuất khẩu bền vững, các DN ngành may cũng đã có những bước CĐX bắt kịp nhu cầu thị trường.

Phúc Sinh đã lựa chọn sản xuất bền vững và chuyển đổi xanh từ rất sớm.

Theo đó, nhiều năm trở lại đây, các DN may mặc đã triển khai nhiều hoạt động xanh hóa sản xuất như đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại, sử dụng ít điện năng; đầu tư hệ thống năng lượng mặt trời, điện áp mái; liên kết chuỗi sản xuất tại Việt Nam và nước ngoài để sử dụng nhiều nhất các sản phẩm tái chế, từ thiên nhiên,… Kết hợp với các đơn vị tái chế vải vụn sau sản xuất để giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Đồng thời, chuyển đổi xu hướng sản xuất từ thời trang nhanh, sản lượng nhiều sang thời trang bền vững theo nhu cầu của thị trường, các sản phẩm có thể sử dụng trong thời gian dài hơn, lượng hàng ít đi.

Ông Vũ Đức Giang - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết, CĐX là xu thế tất yếu bởi “không còn con đường nào khác”, đặc biệt khi Chính phủ đã ký cam kết Net Zero tại COP26. Ông Giang phân tích, nếu không CĐX thì không thích ứng được với đòi hỏi của các nhà mua hàng toàn cầu. Cộng đồng DN cũng phải thích ứng từng bước một trong việc tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm nước.

“Bản thân DN ngành may rất chủ động, bởi họ thấy áp lực và chủ động đi trước một bước để không xảy ra hiện tượng đến thời điểm khách hàng đánh giá lại về mức độ xanh hóa sản xuất, phát triển bền vững có thể bị trượt” - ông Giang nói. Bên cạnh đó, Luật Môi trường cũng khá chặt chẽ và DN đã tuân thủ các điều kiện tiêu chuẩn về nguồn nước, nguyên liệu, hệ thống làm mát trong môi trường nhà xưởng.

Ông Giang khẳng định, hiện nay, không chuyển đổi thì không thể đạt được các chuẩn mực toàn cầu. Hiện, ở nhiều nhà máy, môi trường nhà xưởng cũng tương đương như môi trường văn phòng. DN dệt may rất chủ động đầu tư CĐX và đã thích ứng nhanh trong yêu cầu của toàn cầu để có được tăng trưởng trong nhiều năm qua, trong bối cảnh toàn cầu có xu hướng giảm. Đáng chú ý, Chương trình Better Work Việt Nam - một chương trình hợp tác giữa Tổ chức Lao động Quốc tế và Tổ chức Tài chính Quốc tế, đánh giá rất cao việc chuyển đổi môi trường làm việc của ngành dệt may.

Ông Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trường hàng dệt may xanh buộc các DN phải không ngừng sáng tạo và cải tiến sản phẩm để giữ vững vị thế của mình. Những tiêu chuẩn khắt khe về môi trường và an toàn đòi hỏi DN phải đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm cũng như quá trình chứng nhận, gây áp lực về tài chính. Tại Việt Nam, xu hướng xây dựng nhà máy xanh đã bắt đầu được chú trọng, với 69 nhà máy đạt chuẩn công trình xanh.

“Bản thân DN ngành may rất chủ động, bởi họ thấy áp lực và chủ động đi trước một bước để không xảy ra hiện tượng đến thời điểm khách hàng đánh giá lại về mức độ xanh hóa sản xuất, phát triển bền vững có thể bị trượt” - ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam.

(còn tiếp)