Hiểm nguy khi dẫn những đường “link” đến các websites để câu like
Cách đây không lâu, các cơ quan bảo vệ dữ liệu ở 5 quốc gia thuộc Liên minh châu Âu (EU) đã mở cuộc điều tra chung về hoạt động kiểm soát thông tin cá nhân người sử dụng qua trang mạng xã hội Facebook.
Cụ thể, các cơ quan chức năng của Pháp, Bỉ, Đức, Hà Lan và Tây Ban Nha phối hợp điều tra hoạt động kiểm soát dữ liệu người dùng của Facebook, Hà Lan nắm vai trò điều phối cuộc điều tra chung này. Các nhà điều tra của 5 nước rà soát, kiểm tra hoạt động chia sẻ dữ liệu giữa các ứng dụng khác nhau của Facebook như Instagram hoặc Whatsapp.
Đây không phải lần đầu tiên Facebook bị các nước EU cáo buộc vi phạm các điều khoản bảo mật tại “lục địa già”. Trong nhiều năm qua, chính sách kiểm soát quyền riêng tư của Facebook đã trở thành tâm điểm của các cuộc tranh luận về vấn đề bảo mật thông tin cho người sử dụng trực tuyến. Cũng trong năm 2015, Áo đã mở cuộc điều tra nhằm vào Facebook sau khi một sinh viên tốt nghiệp ngành luật có tên là Maximilian Schrems kiện lên tòa án tối cao Áo về những vi phạm của Facebook trong vấn đề bảo mật thông tin trực tuyến cho người dùng.
Max Schrems và 25.000 người sử dụng Facebook đang là bên nguyên đơn trong một vụ kiện tập thể nhằm vào Facebook với cáo buộc hãng theo dõi thông tin cá nhân của họ một cách bất hợp pháp và tham gia vào chương trình do thám bí mật PRISM của Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ.
Luật pháp EU quy định các mạng xã hội phải có được sự đồng ý của người dùng trước khi sử dụng các cookie theo dõi hoạt động của họ. Facebook đã bỏ qua quy định này và sử dụng cookie để theo dõi bất kỳ ai truy cập vào địa chỉ của trang mạng này, thậm chí cả những người chưa đăng ký tài khoản.
Trước đó, Phyllis Halmilton, thẩm phán tại hạt Oakland, bang California đã bác bỏ kháng án của tập đoàn Facebook về những cáo buộc xung quanh việc xâm phạm quyền riêng tư của người dùng. Vụ kiện này được đưa ra do một người dùng Facebook, Matthew Campell.
Người này đã cáo buộc mạng xã hội Facebook đã xâm phạm những tin nhắn riêng tư bằng cách gửi những đường “link” đến các websites để câu like cho trang web. Phía tòa án cho biết, những lượt “like” này sau đó sẽ được sử dụng để soạn thảo thông tin người dùng nhằm mục đích gửi những quảng cáo cho những người dùng đó.
Phía Facebook cho rằng việc thăm dò những tin nhắn của mình được coi là một ngoại lệ và được sự cho phép từ phía Dự thảo Bảo mật truyền thông điện tử và đây là một việc vô cùng bình thường trong kinh doanh. Tuy nhiên, thẩm phán Hamilton cho rằng Facebook đã “chưa đưa ra được một câu trả lời trọn vẹn về việc tại sao mà một hành động mang tính xâm phạm riêng tư nguy hiểm như vậy lại được coi là một việc thường tình trong kinh doanh”.
Con kiện bố mẹ đăng ảnh mình vô tội vạ
Dẫu biết là việc chẳng đặng đừng, nhưng đã từng có người con buộc phải lên tiếng, bảo vệ quyền riêng tư của mình, ngăn chặn việc bị cha mẹ đăng ảnh mình một cách vô tội vạ mà vụ việc của một cô gái 18 tuổi sống ở Carinthia, Australia là một ví dụ.
Luật sư Jeremy Zimet của hãng luật Slater and Gordon (Australia) đã nhận hỗ trợ cho một cô gái này theo đuổi vụ kiện chính bố mẹ ruột. Cô kiện bố mẹ vì đã xâm phạm quyền riêng tư, đăng những bức ảnh hồi bé của cô không mặc quần áo, cảnh tập ngồi bô đi vệ sinh, khiến cô vô cùng bối rối và xấu hổ. Từ năm 2009, ở thời điểm Facebook bắt đầu được nhiều người biết đến, cô phải sống trong nỗi ám ánh mỗi ngày phải đối diện với những lời trêu chọc như thế nào, hôm nay bố mẹ sẽ đăng những hình ảnh nào của mình.
Danh sách bạn bè trên Facebook của bố mẹ cô đến 700 người, có cả những người quen biết cô. Cô từng nhiều lần xin bố mẹ hãy gỡ những bức ảnh riêng tư ấy, ngừng đăng những hình ảnh của cô nhưng họ từ chối, thậm chí thách thức cô. Bố cô cho rằng ông là người chụp hình, ông có quyền đăng những bức ảnh mình chụp. Ông và vợ mình chưa từng mảy may suy nghĩ mình đang làm tổn thương con, thậm chí còn thách thức cô “cứ việc đi mà đòi công bằng”.
Luật sư Jeremy Zimet cho biết, đây là vụ việc khó vì luật Australia chưa có quy định những hành vi của những phụ huynh trên là xâm phạm quyền riêng tư, nhưng có thể là tiền đề để các nhà lập pháp xây dựng hàng rào pháp lý, bảo vệ quyền riêng tư của mỗi cá nhân với các nội dung trực tuyến, nội dung trên mạng xã hội.
Khả năng những đứa con sẽ kiện bố mẹ ruột vì đăng ảnh không thích hợp của con là lời cảnh báo của cảnh sát Pháp gửi tới các ông bố bà mẹ. Cụ thể, cảnh sát Pháp đã đăng thông tin về chiến dịch “Thử thách khi làm mẹ “(Motherhood Challenge), cảnh báo người dùng dừng đăng ảnh không thích hợp của con. Bởi theo luật pháp nước này, bất cứ ai đăng tải hình ảnh của người khác mà chưa được cho phép có thể bị kết tội, và đối mặt với hình phạt một năm tù giam và 45.000 EUR tiền phạt. Cảnh sát Pháp cho rằng vài năm nữa, những đứa trẻ lớn lên sẽ truy tìm nguồn gốc bức ảnh cá nhân bị đăng lên mạng và đây sẽ là điều gây khó dễ cho bố mẹ và cũng không loại trừ cả khả năng chính những đứa con sẽ kiện bố mẹ ruột của mình.
Quyền con người bất khả xâm phạm
Từ những vụ việc trên một câu hỏi đặt ra là “quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình” là quyền con người hay quyền công dân?
Trong một bài viết của mình, Ths luật Đồng Mạnh Hùng phân tích, về mặt tính chất, quyền con người là quyền tự nhiên, vốn có, không do chủ thể nào ban phát, nó thể hiện vị thế của mỗi cá nhân trong quan hệ với quốc gia mà cá nhân đó là công dân và với cộng đồng nhân loại. Trong khi đó, quyền công dân là do các nhà nước xác định bằng pháp luật, nó thể hiện vị thế của mỗi cá nhân trong quan hệ với quốc gia mà cá nhân đó là công dân.
Về mặt kỹ thuật lập pháp, đa số hiến pháp các nước đều quy định rạch ròi quyền công dân và quyền con người, đều sử dụng cả hai thuật ngữ công dân và mọi người. Những quyền dành cho công dân thì ghi “công dân có quyền...”; những quyền dành cho con người thì sử dụng thuật ngữ “mọi người” hoặc “không ai”. Việc phân biệt rõ sẽ giúp chúng ta hiểu và thực thi quyền con người và quyền công dân trên thực tế và giúp cho việc xây dựng pháp luật phù hợp với nguyên tắc hiến định này.
Khoản 1 Điều 21 Hiến pháp 2013 của nước CHXHCN Việt Nam quy định: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình”. Như vậy có thể khẳng định rằng các quyền này là thuộc nhóm quyền con người (nhân quyền).
Từ quy định của Hiến pháp, ở Việt Nam “quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình” đang được pháp luật bảo vệ như thế nào?
Ở Việt Nam, quyền riêng tư cũng là một trong những quyền nhân thân cực kỳ quan trọng đối với mỗi các nhân. Điều này thể hiện trong cac đạo luật như: Bộ luật Dân sự; Bộ luật Hình sự;Bộ luật Tố tụng hình sự; Luật Bảo vệ sức khỏe nhân dân; Luật Giao dịch điện tử....
Tuy nhiên, với sự phát triển của công nghệ thông tin, mạng xã hội, báo mạng… thì quyền này đang bị xâm hại tràn lan và ngày càng nghiêm trọng mà chưa có quy định xử lý cụ thể. Đơn cử như các hành vi đăng hồ sơ của người khác lên mạng, công bố chuyện riêng tư của người khác ra các phương tiện thông tin đại chúng trái pháp luật, chụp và đăng ảnh của người khác lên mạng khi chưa được phép, sử dụng ảnh lấy từ trang cá nhân của người khác để phục vụ cho một mục đích nào đó mà không xin phép...
Điều này cho thấy sự thiếu vắng những quy định pháp luật cụ thể về quyền riêng tư, quyền bí mật đời tư và cần phải luật hóa nguyên tắc này thành các quy phạm cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan và các biện pháp để bảo vệ những quyền này.
