Những ẩn ức… cay nghiệt

Khi đã trưởng thành, tôi ngưng thói quen phán xét người khác…
Khi đã trưởng thành, tôi ngưng thói quen phán xét người khác…
(PLVN) - Ngày nay, trước bất kì một thông tin nào, dù tiêu cực hay tích cực, số đông đều ào vào thóa mạ, hoặc không tin vào những điều tử tế, những khát vọng chinh phục... Căn nguyên sâu xa, theo các chuyên gia tâm lý, đó là tính đố kỵ, hẹp hòi, coi thường người khác và luôn lấy mình làm thước đo của không ít người Việt. Và những tội ác, khổ đau cũng từ đó mà ra, khi mỗi con người không biết đặt mình vào vị trí của người khác…

Khi “bồ dao găm” vô cảm

Theo từ điển Tiếng Việt do GS. Hoàng Phê làm chủ biên thì chửi hay phán xét là hành động “thốt ra những lời xúc phạm cay độc để làm nhục cho hả giận”. Người chửi hay phán xét có thể là xì xầm sau lưng, chửi vu vơ trên mạng, thậm chí là khó chịu cũng chửi suông trước mặt…

Khi chữ “nhẫn” trở nên bất lực, người bị chửi cảm thấy bản thân bị xúc phạm nặng nề, không thể chịu đựng được nữa thì tiến đến giai đoạn “thượng cẳng chân, hạ cẳng tay”. Hai bên xô xát nhau: Đàn ông thì dùng sức mạnh cơ bắp để đánh cho máu chảy đầu rơi; đàn bà thì túm tóc, lột quần xé áo. Cho đến khi có người can ngăn hoặc xảy ra thương vong nặng nề mới ngừng hẳn…

Thực tế hiện nay, nhiều người, đặc biệt là giới trẻ đang ngày càng lạm dụng phán xét tới mức “chửi” vu vơ: Chửi mọi lúc, mọi nơi, chửi chỉ để thể hiện ta đây là ngầu lòi, chửi cho sướng miệng mặc dù người kia không làm gì mình.

Nguyên nhân một phần là do thời đại đã thay đổi. Lối sống nhanh, sống gấp theo kiểu mì ăn liền cũng khiến cho tiếng chửi cũng “mì ăn liền hóa”.  “Mồm thì lúc nào cũng tỏ ra hiểu biết, thật tiếc cho cái mặt xinh nhưng trí thông minh lại không có, nhân cách méo mó mà thích làm chó trước mặt người ta”.

“Băng vệ sinh đổ nước còn thấm, cớ sao cái loại mày nói mãi mà không chịu ngấm?”; “Cái lưỡi mày không xương nhưng sức sát thương thì hơi bị lớn đó”; “Tiền rách nếu dán đúng cách thì vẫn còn giá trị. Nhân cách thối tha dù xịt nước hoa thì vẫn nặng mùi” (Thích Rượu Mận)…

Một nam ca sĩ trẻ vì bị chê bai về hình thức, phải đi phẫu thuật lại hoàn toàn khuôn mặt. Sau khi trở lại với hình ảnh chuẩn kiểu diễn viên Hàn Quốc, cậu vẫn bị nhục mạ vì “mặt đơ”, “mồm không khép lại được”…

Một cô hoa hậu bị đem ra so sánh với cá dọn bể. Một cô khác mới đăng quang thì lại bị dè bỉu, xúc phạm thậm tệ vì màu da của mình. Chưa bao giờ sự nhẫn tâm của con người lại được công khai thể hiện ra nhiều như hiện nay.

Phía sau những ồn ào trong dư luận hay mạng xã hội, theo TS Đặng Hoàng Giang, dường như con người được thỏa mãn sự nhục mạ, coi thường người khác mà không ai biết. Chẳng hạn khi chiến sỹ giao thông bị một thanh niên tông thẳng khi đang làm nhiệm vụ, là những bình luận hả hê, ác ý…

Ngay cả với những thương vong tức tưởi bởi tai nạn giao thông họ cũng buông lời “Ngu thì chết chứ tội tình gì”… Với nhiều người, họ bất chấp cả lòng trắc ẩn, không che giấu được bản thân bởi những cay nghiệt, xúc phạm ấy.

Đành rằng, người ta có thể lên án thực trạng xã hội, lên án hành vi xấu xí, bày tỏ quan điểm và có hiệu ứng tốt cho xã hội. Thế nhưng nếu là xúc phạm hay gây tổn thương cho người bị bình phẩm, “ném đá” thì lại vô cùng xấu xí trong xã hội văn minh. Trong khi họ có thể bình luận và thóa mạ về hình thức của bất kỳ ai, nếu họ thấy không vừa mắt.

Có thể nói, ranh giới giữa tự do biểu đạt và sự lộng ngôn rất đỗi mong manh. Một lời phán xét cảm tính, thiếu khách quan và không dựa trên sự thiện lương, sẽ luôn là miếng mồi ngon cho tâm lý đám đông “tát nước theo mưa”. Trong khi, đối với những thất bại của người khác cũng vậy, bạn có thể rút được kinh nghiệm cho bản thân với sự cảm thông và lòng trắc ẩn.

Đừng nên phán xét, soi mói, chửi bới người khác. (Ảnh minh họa)
Đừng nên phán xét, soi mói, chửi bới người khác. (Ảnh minh họa)

Và bạn sẽ mất niềm tin vào người khác, bởi chính bạn cũng không thể bao dung. Tuy vậy, phần lớn họ luôn cho rằng, mình ở “chiếu trên” để rao giảng đạo đức cho người khác. Họ không ý thức được, những lời nói, lời nhận xét độc địa luôn là “một bồ dao găm”…

Không đặt mình vào người khác

Có một nghịch lý, ngày nay, từ người trẻ đến người lớn tuổi, đều thường nói về Phật pháp, chùa chiền, nhân quả. Thế nhưng, những giá trị tâm linh, tín ngưỡng đề cao đạo đức lại dần bị quên lãng và lệch lạc, khó làm dịu bớt ngọn lửa đố kỵ của con người. Thay vì tin rằng cái gì là của mình thì sẽ là của mình, những gì không là của mình thì dù bất chấp cũng không có được.

Người ta lại tin rằng mình có thể có được mọi thứ của người khác bằng mọi giá, bởi tâm lý “con gà tức nhau tiếng gáy”. Người xưa tin vào số phận, vào nghiệp đức, nên ai hạnh phúc hơn người được xem là vì kiếp trước họ đã ăn ở tốt. Người ta từ đó sẽ giảm bớt sự đố kỵ, ghen ghét mà khuyên răn nhau làm việc tốt để được phúc báo.

Các tín ngưỡng cổ xưa đều hướng con người ta đến cái thiện, mà một biểu hiện của thiện chính là biết đặt mình vào vị trí người khác, nghĩ cho người khác. Thế nên, trong cuốn “Đình huấn cách ngôn”, Hoàng đế Khang Hy đã viết: Trong đối nhân xử thế, người ta cần phải thấy người khác đắc được gì thì nên sinh tâm vui mừng, khi thấy người khác bị mất mát gì thì nên sinh tâm thương cảm. Đây đều là điều tốt nên làm. Ghen ghét, đố kỵ trước những thứ người khác đạt được, vui mừng trước thất bại của người khác, đều là những tâm xấu, tâm ác. 

Theo PGS. TS Nguyễn Hồi Loan, tính tôn ti trật tự dòng tộc đã dẫn tới mặt trái: tính gia trưởng, trọng nam khinh nữ, đặc biệt là tâm lý địa phương, cục bộ. Ngày nay văn hóa làng xã không chỉ ở nông thôn mà còn ảnh hưởng tới đời sống đô thị, khiến đời sống đô thị Việt Nam phảng phất những nét phong cách của nông thôn.

Nhiều người cho rằng, có lẽ chưa khi nào cái ác hiển lộ mạnh mẽ đến thế. Bên cạnh những sự ác độc hồn nhiên bởi phông văn hóa, ý thức thì có những sự ác độc tinh vi khởi sinh từ mặc cảm thua kém, tự ti. Những cơn “mưa đá”, những chiến dịch bóc mẽ, dìm hàng trên mạng xã hội là minh chứng sinh động.

Trong gia đình, không hiếm ông bố ngược đãi con cái chỉ vì mặc cảm thua kém trước bà vợ quá giỏi giang, mọi ấm ức không thể đối thoại với người kia được trút hết vào đứa trẻ. Không hiếm các cặp vợ chồng đã cạn tình với nhau nhưng quyết không ly hôn chỉ vì không muốn kẻ kia tìm được hạnh phúc mới trước mình.

Ngoài xã hội, không hiếm người nghiện cảm giác thỏa mãn khi phô bày sự may mắn trước người bất hạnh. Nhiều người làm từ thiện chỉ để phô trương, giải toả mặc cảm nghèo đói trong quá khứ. Và vì những ẩn ức của mình, mặc cảm tự ti khiến con người tự giam mình trong hoài nghi, mất đi khả năng thụ hưởng điều đẹp đẽ và  khả năng hân hoan, xúc động trước sự tử tế, trước cái đẹp.

Nhà văn Tạ Duy Anh tổng kết rằng, thói tự mãn, nói dối và đố kỵ là ba thứ khiến nhiều người Việt không thể lớn. Sở dĩ, người Việt đố kỵ vì cộng đồng không có tiêu chí về đạo đức, tài năng. Đó là một cộng đồng trọng tuổi “sống lâu lên lão làng” hơn là trọng tài, thích được ve vuốt hơn là nói thật. Có câu “chết cả đống còn hơn sống một mình” là vì thế.

Học giả Trần Trọng Kim trong cuốn “Việt Nam sử lược” đã viết: “Về đàng trí tuệ và tính tình, thì người Việt có cả các tính tốt và các tính xấu. Ðại khái thì trí tuệ minh mẫn, học chóng hiểu, khéo chân tay, nhiều người sáng dạ, nhớ lâu, lại có tính hiếu học, trọng sự học thức, quý sự lễ phép, mến điều đạo đức: lấy sự nhân, nghĩa, lễ, trí, tín, làm 5 đạo thường cho sự ăn ở.

Tuy vậy, vẫn hay có tính tinh vặt, cũng có khi qủy quyệt và hay bài bác chế nhạo. Thường thì nhút nhát, hay khiếp sợ và muốn có sự hòa bình, nhưng mà đã đi trận mạc thì cũng có can đảm, biết giữ kỷ luật.

Theo Nhà phê bình Văn học Vương Trí Nhàn thì nhiều người Việt mang mặc cảm tự ti từ đó sinh ra tâm lý tự huyễn hoặc “không có cái phần hơn hẳn thiên hạ nhưng mình lại có cái khác”. Tâm lý và cách tư duy của người Việt mang tính tiểu nông.

Người Việt còn tùy tiện, thiếu khả năng hợp tác, ít có khả năng đặt mình vào vị trí người khác, kiêu ngạo, thấy mình là trung tâm. Người Việt nặng về bản năng và tự phát, ít lý trí, suy nghĩ, tầm nhìn của người Việt rất ngắn hạn, chỉ biết trước mắt, hiện tại. Người Việt nặng óc hư danh, tâm lý mang nhiều ảo tưởng, chỉ thích được người khác khen. Ngay cả khi người khác chê mình hợp lý, người Việt cũng thấy khó nghe... 

Trong khi đó, nói như nhà văn hóa M. Twain (Mỹ) thì: “Ai cũng có một vầng trăng và một đám mây đen”. Câu nói đó có ý nghĩa tích cực là con người hãy luôn làm cho ánh hào quang của vầng trăng thêm rực rỡ và xóa dần màu xám xịt của đám mây đen. Cũng như, có không ít người ngộ ra rằng: Khi đã thực sự trưởng thành, tôi đã ngưng phán xét người khác. Bởi trong nhịp sống hiện đại, giữa những mong manh được mất, ai cũng có “lý do” của họ… 

Tin cùng chuyên mục

Khu đất trong vụ án. (Ảnh: Bùi Yên)

Vụ “phù phép” giấy ủy quyền tại Gò Vấp (TP Hồ Chí Minh): Khởi tố công chứng viên để điều tra hành vi “thiếu trách nhiệm”

(PLVN) - Cơ quan CSĐT Công an TP HCM cho biết vừa khởi tố, bắt tạm giam ông Nguyễn Duy Thức, Công chứng viên (CCV) Văn phòng Công chứng (VPCC) Đầm Sen (VPCC này nay đã đổi tên) để điều tra hành vi “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”. Nguyễn Duy Thức bị xác định thực hiện công chứng Hợp đồng ủy quyền sai quy trình theo Luật Công chứng dẫn đến hậu quả là 2 đối tượng (đã bị tuyên án) thực hiện hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” với số tiền 15,7 tỷ đồng.

Đọc thêm

Cà Mau: Thiếu sót trong xây dựng, bồi thường, tái định cư một số dự án

Cà Mau: Thiếu sót trong xây dựng, bồi thường, tái định cư một số dự án
(PLVN) - Thanh tra tỉnh Cà Mau vừa ban hành Kết luận thanh tra 30/KL-TT (KLTT) về việc thanh tra các dự án, hạng mục công trình xây dựng trên địa bàn tỉnh. Theo KLTT, một số chủ đầu tư các dự án có hạn chế, thiếu sót như: UBND tỉnh; Sở NN&PTNT; Ban Quản lý dự án (BQLDA) công trình xây dựng Cà Mau; BQLDA công trình NN&PTNT; Ban ODA và NGO; BQLDA xây dựng công trình giao thông Cà Mau; Trung tâm Phát triển quỹ đất Cà Mau; UBND huyện Ngọc Hiển, UBND TP Cà Mau, UBND huyện Năm Căn.

Tiếp sự việc công dân phản ánh bị cơ quan đăng ký đất đai 'làm khó': Phó Chủ tịch UBND Hà Nội có chỉ đạo

Tiếp sự việc công dân phản ánh bị cơ quan đăng ký đất đai 'làm khó': Phó Chủ tịch UBND Hà Nội có chỉ đạo
(PLVN) - Sau khi tiếp nhận công văn gửi kèm đơn của bà Nguyễn Thị Vân Khánh (ngụ phường Trung Văn, quận Nam Từ Liêm) có nội dung phản ánh Văn phòng Đăng ký đất đai (VPĐKĐĐ) Chi nhánh quận Hai Bà Trưng ra quyết định ngăn chặn không phù hợp pháp luật, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội mới có chỉ đạo.

Đề xuất các hình thức, biện pháp cứu trợ, hỗ trợ khi tình trạng khẩn cấp xảy ra

Đề xuất các hình thức, biện pháp cứu trợ, hỗ trợ khi tình trạng khẩn cấp xảy ra. (Ảnh: qdnd.vn)
(PLVN) - Bộ Quốc phòng đang dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp nhằm bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và nâng cao hiệu quả pháp lý của hệ thống pháp luật về tình trạng khẩn cấp; tạo lập cơ sở pháp lý, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả thi hành pháp luật nhằm tăng cường tính chủ động trong việc ứng phó, khắc phục kịp thời, hiệu quả trường hợp xảy ra tình huống khẩn cấp, góp phần bảo vệ Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Sự việc dấu hiệu vi phạm trong cấp sổ đỏ tại Thanh Hóa: Văn phòng Đăng ký đất đai yêu cầu kiểm điểm 2 viên chức

Chi nhánh VPĐKĐĐ huyện Đông Sơn. (Ảnh: Nguyễn Tuấn)
(PLVN) - Ông Nguyễn Bá Khương (ngụ xã Đông Tiến, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa) phản ánh việc cán bộ lập thủ tục, hồ sơ cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCN) không đúng quy định. Mới đây, Văn phòng Đăng ký đất đai (VPĐKĐĐ) Thanh Hóa đã có Văn bản 407/TB-VPĐKĐĐ ngày 22/11/2024 thông báo kết quả giải quyết tố cáo.

Quy định mới về dựng lại hiện trường, giải quyết vụ tai nạn giao thông đường bộ

Quy định mới về dựng lại hiện trường, giải quyết vụ TNGT đường bộ có hiệu lực từ ngày 1/1/2025. (Ảnh: bocongan.gov.vn)
(PLVN) - Bộ Công an đã ban hành Thông tư 72/2024/TT-BCA quy định quy trình điều tra, giải quyết tai nạn giao thông (TNGT) đường bộ của Cảnh sát giao thông (CSGT); trong đó, một trong những nội dung đáng chú ý là quy định dựng lại hiện trường vụ TNGT đường bộ và giải quyết vụ việc theo thủ tục hành chính.

Lợi dụng lòng tin của người khác để lừa bán sang nước ngoài sẽ bị xử lý như thế nào?

Ảnh minh hoạ.
(PLVN) -  Mua bán người hiện nay diễn ra ngày càng phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi như lừa "việc nhẹ, lương cao" hoặc mai mối "lấy chồng ngoại quốc". Những hành vi lợi dụng lòng tin để lừa bán người ra nước ngoài sẽ bị xử lý nghiêm khắc, với mức án có thể lên đến 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Từ 1/1/2025, Cảnh sát giao thông được dừng phương tiện tham gia giao thông đường bộ để kiểm soát

Ảnh minh họa
(PLVN) -  Theo quy định mới tại Thông tư số 73/2024/TT-BCA của Bộ Công an về quy định công tác tuần tra, kiểm soát, xử lý vi phạm pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ của Cảnh sát giao thông, kể từ 1/1/2025, Cảnh sát giao thông được dừng phương tiện tham gia giao thông đường bộ để kiểm soát.