Tồn kho 42 tỷ đồng thuốc bảo vệ thực vật
Theo quy định tại Luật Dự trữ quốc gia (DTQG) và Nghị định 94/2013/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Luật DTQG, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) được giao quản lý các nhóm mặt hàng: Hạt giống cây trồng; Thuốc bảo vệ thực vật (BVTV); Hóa chất khử khuẩn, khử trùng, xử lý nguồn nước trong nuôi trồng thủy sản; Thuốc phòng, chống dịch bệnh cho gia súc, gia cầm. Theo Bộ NN&PTNT, tổng giá trị hàng DTQG tồn kho đến 31/3/2020 đạt khoảng 430 tỷ đồng.
Trong công văn gửi Bộ Tài chính, Bộ NN&PTNT khẳng định, những năm qua, công tác quản lý hàng DTQG của Bộ NN&PTNT đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật và đã thực sự phát huy hiệu quả trên thực tiễn; góp phần hỗ trợ các địa phương phòng, chống dịch bệnh; khắc phục hậu quả thiên tai; đảm bảo an sinh xã hội và ổn định đời sống nông dân.
Tuy nhiên, từ năm 2011 đến nay, thuốc BVTV DTQG không được các địa phương đề nghị hỗ trợ bởi: Dịch hại cây trồng ít xuất hiện và bùng phát; một số địa phương có điều kiện đã chủ động kinh phí để xử lý khi dịch xảy ra. Mặt khác, thuốc BVTV là hóa chất độc hại, thời gian sử dụng ngắn (từ 2-3 năm) nên phải thường xuyên kiểm tra và có kế hoạch luân chuyển hàng dẫn tới phát sinh chi phí, tốn kém cho ngân sách nhà nước (NSNN). Theo Bộ NN&PTNT, hiện tồn kho DTQG thuốc BVTV gần 258 tấn, với giá trị là khoảng 42 tỷ đồng.
Từ thực tiễn này, Bộ NN&PTNT đã có Công văn báo cáo Thủ tướng Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, điều chỉnh loại bỏ thuốc BVTV ra khỏi Danh mục hàng DTQG.
Báo cáo của Cục BVTV, Bộ NN&PTNT cũng khẳng định, việc dự trữ thuốc BVTV như hiện nay không thực sự hiệu quả.
Ngoài lý do thuốc BVTV là hóa chất độc hại, có thời gian sử dụng ngắn nên phải thường xuyên kiểm tra và có kế hoạch luân chuyển hàng năm, dẫn đến phát sinh chi phí và tốn kém cho NSNN, Cục BVTV cho biết, trong khoảng 10 năm gần đây, sinh vật gây hại cây trồng ít xuất hiện và bùng phát. Một số địa phương có công bố dịch nhưng cũng đã tự chủ ngân sách của địa phương hỗ trợ nông dân phòng chống dịch nên không đề nghị Trung ương cấp thuốc BVTV DTQG.
Ngoài ra, việc dự trữ bằng sản phẩm thuốc BVTV cụ thể cũng hạn chế và không linh hoạt trong công tác chống dịch trong điều kiện sinh vật gây hại cây trồng có những diễn biến bất thường, trái với quy luật, phát sinh những sinh vật gây hại mới.
Chưa hết băn khoăn...
Đề nghị tiếp tục dừng DTQG thuốc BVTV, Bộ NN&PTNT cho biết, nếu được chấp thuận, Bộ sẽ có văn bản đề nghị các địa phương chủ động phòng, chống dịch hại cây trồng bằng nguồn kinh phí của địa phương. Trong trường hợp cần sự hỗ trợ của Trung ương, Bộ NN&PTNT sẽ trình Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ các địa phương theo Nghị định 02/2017/NĐ-CP ngày 09/01/2017 của Chính phủ về “Cơ chế, chính sách hỗ trợ sản xuất nông nghiệp để khôi phục sản xuất vùng bị thiệt hại do thiên tai, dịch bệnh”.
Trao đổi với PLVN, TS Đặng Kim Sơn, nguyên Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược NN&PTNT cho rằng, các lý do Bộ NN&PTNT đưa ra để xin dừng DTQG thuốc BVTV cơ bản là hợp lý, trừ lý do thuốc BVTV là hóa chất độc hại, thời gian sử dụng ngắn nên phải thường xuyên kiểm tra và có kế hoạch luân chuyển. Theo chuyên gia này, không phải chỉ thuốc BVTV thời gian sử dụng ngắn mà nhiều mặt hàng DTQG khác cũng có thời gian sử dụng ngắn phải thường xuyên luân chuyển.
“Theo Luật DTQG, chỉ DTQG những mặt hàng chiến lược, thiết yếu, có tần suất sử dụng nhiều, mà như báo cáo của Cục BVTV, trong vòng 10 năm gần đây sinh vật gây hại cây trồng ít xuất hiện và bùng phát, như vậy tần suất sử dụng thuốc BVTV là không nhiều. Luật quy định, mặt hàng DTQG là hàng đặc dụng, không thể thay thế, nhưng theo Cục BVTV, sinh vật gây hại cây trồng có những diễn biến bất thường, trái với quy luật, phát sinh những sinh vật gây hại mới, cho nên thuốc BVTV không phải mặt hàng đặc dụng không thể thay thế mà thậm chí phải thay thế...” - chuyên gia này phân tích.
Đồng tình với đề nghị dừng DTQG thuốc BVTV song TS Đặng Kim Sơn lưu ý “dừng là dừng dự trữ theo kiểu cũ”, tức là “dự trữ tập trung và cấp phát từ Trung ương đến địa phương là không hợp lý trong bối cảnh hiện nay”.
“Song song với đề nghị dừng DTQG thuốc BVTV, Cục BVTV chắc phải có phương án rõ ràng trình ra để Bộ có căn cứ quy định trong trường hợp xảy ra dịch bệnh thì giải pháp thay thế về vật tư, thuốc men như thế nào? Có đảm bảo mục tiêu đủ, kịp thời và ngăn chặn dịch bệnh?” - TS Đặng Kim Sơn đặt vấn đề.
Theo ông Sơn, khi dừng DTQG thuốc BVTV có phải là giao việc này cho địa phương, người dân tự lo hay không? Vậy nguồn lực ở đâu? Năng lực cung cấp, phân phối ra sao? Nhập khẩu ở đâu? Khả năng sản xuất trong nước như thế nào?... Đây là những việc cần làm rõ để đảm bảo khả năng phòng vệ khi có dịch xảy ra.
“Vừa qua có câu chuyện thiếu khẩu trang và máy thở diễn ra trên thế giới. Vào lúc khẩn cấp nhiều nước đã không phải dễ dàng nhập khẩu hay sản xuất kịp những mặt hàng tưởng như không thiết yếu đó và không thể DTQG như thế. Ngay lúa gạo - một mặt hàng Việt Nam thừa cung và có dự trữ tốt, vẫn có hiện tượng mua tích trữ dẫn đến mất cân đối cung - cầu tạm thời. Với vật tư, thuốc men còn khó khăn hơn, việc huy động sử dụng trong thời gian rất gấp gáp... Vì vậy tôi cho rằng việc thay thế giải pháp DTQG như hiện nay là hợp lý, miễn là cơ quan chức năng như Cục BVTV đưa ra được phương án, thực hiện hợp lý đảm bảo thay thế tốt giải pháp hiện nay!” - TS Đặng Kim Sơn bày tỏ...
