Vừa yếu, vừa thiếu
Phát biểu tại Hội thảo "Giải pháp mới nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trước thềm CPTPP" do VCCI tổ chức chiều nay, 5/4, Chủ tịch VCCI tỏ ra lo lắng khi dẫn số liệu điều tra của Viện Khoa học lao động xã hội và báo cáo PCI. Theo đó, có đến 2/3 số DN cho biết phần lớn người lao động thiếu hụt kỹ năng về chuyên môn và kỹ năng nòng cốt khác; 55% DN khẳng định khó tìm kiếm nguồn lao động chất lượng cao đáp ứng nhu cầu của DN.
“Nói đến chất lượng nguồn nhân lực trước thềm CPTPP phải nói tới thêm sức ép nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong bối cảnh hội nhập và phát triển nói chung. Tác động kép của hội nhập và cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đặt ra thách thức lớn với nguồn nhân lực của Việt Nam. Chính vì vậy, sự cần thiết phải nâng cao chất lượng nguồn lao động là hạt nhân thúc đẩy tăng trưởng KT-XH trong thời gian tới…” - Chủ tịch VCCI khẳng định.
Theo TS Lê Kim Dung, Cục trưởng Cục Việc làm, Bộ LĐ TB & XH, chất lượng nguồn lao động của Việt Nam còn rất hạn chế, trong đó tỷ lệ lao động trong độ tuổi đã qua đào tạo còn thấp, thiếu hụt lao động có tay nghề cao, vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động và hội nhập. Đặc biệt, khoảng cách giữa giáo dục nghề nghiệp và nhu cầu thị trường lao động ngày càng lớn. Đáng lưu ý, khi xem xét vấn đề thất nghiệp theo góc độ trình độ chuyên môn kỹ thuật thì tỷ lệ thất nghiệp đang có xu hướng gia tăng trong số lao động có trình độ cao.
Đổi mới giáo dục
Theo đại diện Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), ông Stephan Ulrich – Quản lý dự án Vùng Dự án Phát triển DN bền vững, CPTPP sẽ mang lại lợi ích rất nhiều cho Việt Nam cũng như lợi ích cho tất cả các nhóm thu nhập. CPTPP cũng sẽ giúp Việt Nam thu hút nhiều hơn nữa nguồn vốn đầu tư từ nước ngoài trong các ngành may mặc, da giày, điện tử…, đặc biệt là các ngành thuộc lĩnh vực công nghệ. "Đây là xu hướng mà Việt Nam cần quan tâm thời gian tới" - ông Stephan Ulrich nhấn mạnh.
Theo thống kê có 33% DN cho rằng làm việc nhóm và 31% cho rằng khả năng trao đổi là quan trọng. Các DN cũng cho rằng các kỹ năng này không được dạy bài bản ở các trường đại học mà thường được hình thành và đào tạo trong quá trình lao động tại DN. DN cũng cho rằng, nếu chỉ có nguồn nhân lực tốt mà chưa có quản trị tốt thì không đi đến đâu cả.
Về trình độ quản lý, đại diện ILO cho rằng, Việt Nam chỉ đứng cùng với các quốc gia như Kenya hay Nigeria chứ chưa thể đạt đến các quốc gia như Nhật Bản hay Hàn Quốc. “Vì vậy Việt Nam cần mở rộng đào tạo, phổ cập giáo dục, thúc đẩy học sinh tham gia 4 bộ môn: khoa học, công nghệ, toán và kỹ thuật để tìm kiếm công việc có thu nhập cao hơn trong tương lai. Bên cạnh đó, giáo dục đào tạo và khởi nghiệp cần cải cách. Cần có sự kết nối giữa khu vực công và tư trong lĩnh vực đào tạo để làm sao lĩnh vực tư có thể đưa phản ứng, thúc đẩy cho lĩnh vực công thay đổi, cải tiến…”- Đại diện ILO đưa ra lời khuyên.
"VCCI cũng có kết nối cùng Bộ GD & ĐT và Bộ LĐ TB & XH kêu gọi các DN hợp tác với ngành giáo dục trong việc cải cách hệ thống giáo dục. Đặc biệt thay đổi tư duy và phương thức tổ chức giáo dục dạy nghề ở Việt Nam theo 6 hướng đồng hành, hợp tác" - TS Vũ Tiến Lộc chia sẻ
6 hướng đồng hành, hợp tác được Chủ tịch VCCI đưa ra là: DN là người dự báo nhu cầu và đặt hàng với cơ sở đào tạo; DN tham gia xây dựng giáo trình cùng các cơ sở; DN tham gia giảng dạy; DN là nơi học viên thực tập, thực hành trong quá trình đào tạo; DN cùng cơ sở đào tạo kiểm định chất lượng của giáo dục đào tạo; Và DN là nơi tiếp nhận và sử dụng nguồn lao động.
Chủ tịch VCCI cũng cho biết, Bộ LĐ TB & XH đã có chương trình thí điểm với mục tiêu đưa ra là 100 ngàn lao động sẽ được đào tạo theo phương thức này. DN cùng với nhà trường cùng thực hiện công tác đào tạo. Như vậy sẽ không còn ranh giới giữa nhà trường và DN nữa. Cộng đồng DN cũng là chủ nhân của hệ thống giáo dục đạo tạo và là người hưởng lợi ích từ hệ thống này.
Theo GS. TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội nhà đầu tư nước ngoài, khi nói đến thách thức của nguồn nhân lực trước thềm CPTPP phải xem lại nguồn nhân lực của Việt Nam. “Phải nói rằng chất lượng nguồn nhân lực trong cơ cấu từng ngành là khác nhau. Hiện nay nguồn lao động Việt Nam trong các ngành nông nghiệp, lâm nghiệp vẫn còn cao vì vậy, nếu lấy GDP/ tổng dân số vô hình chung năng suất lao động của Việt Nam bị thấp đi nhiều".- ông Mại phân tích.
Theo vị chuyên gia này, chất lượng nguồn lao động của Việt Nam không phải là đáng báo động. Dẫn chứng từ thực tế Công ty Samsung Việt Nam, ông Mại cho biết, với khoảng 175 nghìn lao động thì có đến hơn 160 nghìn là lao động bình thường, số này chỉ cần tốt nghiệp phổ thông, đào tạo thêm 2 tháng là có thể đảm nhiệm công việc; Đối với những vị trí xưởng trường, thời gian đầu phần lớn do người Hàn Quốc đảm nhiệm và 2- 3 năm sau thay dần bằng người Việt Nam. Do vậy, tham gia CPTPP là cơ hội “địa phương hóa” người quản lý.
Tuy nhiên, theo chuyên gia này, thiếu nhiều nhất là đội ngũ CEO, những cán bộ có trình đô cao. “Đáng tiếc là chúng ta chưa có trường nào bồi dưỡng loại này. Đây là thách tức rất lớn. Sắp tới nếu chung ta không đào tạo loại lao động này thì không có DN tầm quốc tế..”- Chuyên gia này khẳng định.
Vị chuyên gia này cũng chia sẻ điều ông đáng lo ngai nhất chính là đội ngũ cán bộ công chức “Vấn đề không phải chúng ta không có quyết tâm chính trị cao, mắc ở đây là bộ máy cồng kềnh, đội ngũ Cán bộ công chức chưa đáp ứng được yêu cầu để làm việc theo tình thần nhà nước kiến tạo như Thủ tướng vẫn nói…”- Ông Mại phát biểu.
