Để làm rõ nguyên nhân sự chênh lệch trên, hôm qua (19/10), Ủy ban về Các vấn đề xã hội (UBVCVĐXH) của Quốc hội (QH) đã tổ chức phiên họp toàn thể nghe Bộ Xây dựng và các bộ, ngành có liên quan giải trình việc thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở đối với người có công với cách mạng từ năm 2013 đến ngày 30/9/2016.
Làm rõ trách nhiệm tham mưu
Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Phạm Hồng Hà cho biết, theo Nghị quyết 494 của QH, có 12 nhóm đối tượng người có công với cách mạng thuộc đối tượng được hỗ trợ. Theo đó, số lượng hỗ trợ khoảng 71.000 hộ (49.000 hộ xây dựng mới và hơn 21.000 hộ sửa chữa, cải tạo). Theo đề nghị thêm của các địa phương, tổng số hộ được hỗ trợ trong giai đoạn 1 nâng lên thành 80.000 hộ.
Tuy nhiên, khi triển khai Quyết định 22 của Chính phủ, theo kê khai của các địa phương đến tháng 7/2014, số lượng lên tới trên 300.000 hộ, tăng gấp 4,6 lần so với số lượng dự kiến năm 2012. Theo thống kê, đến hết tháng 9/2016, Nhà nước đã hoàn thành hỗ trợ 75.600 trên tổng số 80.000 hộ. Còn lại 4.400 hộ, dự kiến sẽ hoàn thành trong năm nay. Tổng kinh phí đã cấp đủ để thực hiện chính sách này (gần 2.800 tỷ đồng).
Về việc tiếp tục triển khai chính sách hỗ trợ nhà ở cho người có công giai đoạn tới, Bộ trưởng Phạm Hồng Hà nêu rõ: quan điểm của Bộ Xây dựng là cố gắng hỗ trợ tối đa người có công về nhà ở. Theo số liệu tính toán đến ngày 30/9/2016 thì giai đoạn tới cần 7.540 tỷ đồng để hỗ trợ cho 291.128 hộ.
Trước sự chênh lệch quá lớn về đối tượng được hỗ trợ, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm UBVCVĐXH của QH đề nghị làm rõ trách nhiệm của Bộ Xây dựng và các bộ, ngành liên quan khi tham mưu cho Chính phủ xây dựng Quyết định 22 để triển khai Nghị quyết của QH. Cùng quan điểm, Phó Chủ nhiệm UBCVĐXH của QH Đặng Thuần Phong cho rằng Nghị quyết của QH nêu rõ đối tượng hỗ trợ là người có công đang ở nhà tạm hoặc hư hỏng nặng; khảo sát chỉ có 71.000 hộ, nhưng số cho bổ sung lại lên tới 335.000 hộ, thì “việc mở rộng đối tượng theo Quyết định 22 vượt tầm Pháp lệnh Người có công, làm vượt lớn dự kiến ngân sách và đây là lỗi trong việc tham mưu”. Như vậy, “có hay không tình trạng lạm dụng chính sách, không minh bạch trong quá trình rà soát, thực hiện chính sách?” – ông Phong đặt vấn đề.
Tìm cách cân đối nguồn lực
Lý giải tình trạng biến động liên tục về số hộ được hỗ trợ, Bộ trưởng Bộ Xây dựng cho hay, khi các địa phương báo cáo số liệu với Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2012 thì chưa có tiêu chí hỗ trợ cụ thể về đối tượng và nhà ở nên hầu hết các địa phương chỉ rà soát 7 nhóm đối tượng đầu tiên trong số 12 nhóm đối tượng người có công với cách mạng; cũng có địa phương chỉ rà soát 3 trong số 12 nhóm đối tượng.
Tuy nhiên, theo Quyết định 22 thì cả 12 nhóm đối tượng đều được hỗ trợ nên số lượng tăng lên rất nhiều so với báo cáo năm 2012. Bên cạnh đó, nhiều trường hợp hiện trạng nhà ở thời điểm năm 2012 còn tốt nhưng khi triển khai Quyết định 22 thì đã bị xuống cấp, hư hỏng trầm trọng do bị thiên tai như bão lũ, ngập lụt, sạt lở đất… nên số lượng nhà ở cần hỗ trợ cũng tăng lên… Bộ trưởng Phạm Hồng Hà cũng thừa nhận trong vấn đề này có trách nhiệm của địa phương và giữa các bộ còn chưa có sự phối hợp chặt chẽ, cần phải rút kinh nghiệm.
Ngoài ra, các đại biểu cũng đề nghị các bộ, ngành liên quan làm rõ vấn đề: với những hộ người có công thuộc diện hỗ trợ giai đoạn 2, chưa được cấp kinh phí nhưng do nhà ở bị hư hỏng, xuống cấp nên đã tự bỏ kinh phí hoặc vay mượn để làm thì có được Nhà nước hoàn trả kinh phí hay không và khi nào thì được hoàn trả? Trách nhiệm của các bộ, ngành trong việc chậm trễ từ khi ban hành chính sách đến tổ chức triển khai thực hiện khiến cho nhiều người có công chưa được hưởng chính sách hỗ trợ thì đã qua đời? Theo Bộ trưởng Phạm Hồng Hà, đối với những trường hợp người có công thuộc diện được hỗ trợ nhà ở nhưng đã mất, Bộ Xây dựng đề xuất thực hiện hỗ trợ đối với vợ hoặc chồng của người đó. Trong trường hợp cả vợ, chồng đều đã mất thì sẽ thôi không thực hiện chính sách hỗ trợ nhà ở nữa.
Nhấn mạnh tính quan trọng của việc hỗ trợ nhà ở cho người có công, tuy nhiên, các thành viên UBVCVĐXH của QH cũng cho rằng, nếu vẫn rà soát và thực hiện theo cách thức như hiện nay thì Nhà nước sẽ mãi chạy theo sự biến động về số lượng hộ cần hỗ trợ và ngân sách nhà nước không thể đáp ứng được. Để thực hiện có hiệu quả chính sách này thì điều quan trọng là phải cân đối được nguồn lực, đồng thời phải theo một nguyên tắc nhất quán là: Nhà nước hỗ trợ và huy động tối đa các nguồn lực xã hội hóa. Tuy nhiên, trong báo cáo của các bộ, ngành tại phiên giải trình thì chưa thấy đề cập đến giải pháp xã hội hóa nguồn lực để chăm lo nhà ở cho người có công.
