Khó tiếp cận vốn ngân hàng
Kết quả khảo sát tình hình DNNVV của nhóm công tác về hỗ trợ DNNVV thuộc sáng kiến chung Việt – Nhật thực hiện cho thấy, thiếu vốn vẫn là khó khăn số 1 của DNNVV hiện nay. Không những thiếu vốn, quá trình tiếp cận tài chính tại các ngân hàng của các DN này còn khá gian nan, chưa kể nếu tiếp cận được thì lãi suất cũng không lấy gì làm dễ chịu.
Theo ông Nguyễn Trường Giang, thành viên Nhóm hỗ trợ DNNVV, JETRO TP HCM, thiếu tài sản đảm bảo là nguyên nhân chính dẫn tới các DNNVV không thể vay vốn từ ngân hàng. “Khi trao đổi với ngân hàng thì được biết, DNNVV kém minh bạch nên ngân hàng không yên tâm, nếu không có tài sản bảo đảm thì rủi ro quá cao nên không thể cho vay”- Ông Giang chia sẻ.
Thực tế cho thấy, các DNNVV thường thiếu kiến thức trong việc lập các báo cáo tài chính, kế hoạch kinh doanh dẫn tới họ rất khó để vay được vốn từ ngân hàng. Chưa kể, từ trước đến nay, các ngân hàng thường vẫn ưu tiên cho DN nhà nước, DN lớn cho nên nguồn lực dành cho DNNVV bị hạn chế, dù có nhận được vốn vay nhưng lãi suất lại rất cao.
“Gần đây, lãi suất cho vay giảm hơn những năm trước khi lãi suất tại các ngân hàng nhà nước khoảng 9%/năm, tại các ngân hàng thương mại là 12-14%. Lãi suất quá cao làm yếu nền tảng cạnh tranh của DN trong nước. Đặc biệt, khi thuế giảm do Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) hình thành, thì DNNVV Việt Nam ở thế yếu hơn, không thể cạnh tranh được với các DN các nước trong khu vực, ví dụ như DN của Thái Lan khi họ được vay vốn với lãi suất khoảng 7,1%”, ông Giang nhận định.
Cũng theo kết quả khảo sát của nhóm công tác về hỗ trợ DNNVV, việc các ngân hàng đòi hỏi DN phải có tài sản đảm bảo mới cho vay một phần cũng xuất phát từ lý do đã có những DN không trả nợ đầy đủ, cho nên các ngân hàng thường phải chú trọng vào tài sản đảm bảo để giảm bớt rủi ro.
Tập trung hỗ trợ nâng cao năng lực
Nếu như các dự thảo trước thiên về việc quy định Nhà nước, các ngân hàng phải dành bao nhiêu phần trăm hạn mức tín dụng, thậm chí với lãi suất ưu đãi ra sao cho đối tượng DNNVV thì tại dự thảo mới nhất Luật Hỗ trợ DNNVV (Dự thảo ngày 19/2/2017) hướng tiếp cận đã khác.
Khoản 1 Điều 8 của Dự thảo Luật quy định: “ Trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, Chính phủ quyết định các cơ chế, biện pháp khuyến khích và tạo điều kiện để các ngân hàng đẩy mạnh cho vay đối với DNNVV. Khuyến khích ngân hàng cho vay DNNVV dựa trên xếp hạng tín nhiệm DN và biện pháp phù hợp khác”.
Đây là quy định mang tính định hướng nhưng còn quá chung chung, chưa xác định được cơ chế, biện pháp khuyến khích và tạo điều kiện để các ngân hàng đẩy mạnh cho vay đối với DNNVV là gì. “Vì vậy, nếu chốt được cơ chế khuyến khích thì quy định luôn, còn không thì bỏ nội dung này đi….”- Luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Cty Luật Basico đề nghị.
Điểm mới của Dự thảo lần này được ghi nhận là tại khoản 2 Điều 8 quy định: “DNNVV được hỗ trợ nâng cao năng lực tiếp cận tín dụng thông qua các cơ quan, tổ chức và cá nhân hỗ trợ DNNVV để tư vấn xây dựng phương án SXKD khả thi, nâng cao năng lực quản trị, minh bạch hoạt động của DN”.
Theo Luật sư Trương Thanh Đức, đây là cách tiếp cận đúng, là nội dung mới so với một số Dự thảo trước nhưng cần quy định cụ thể hơn, như là cơ quan nào chịu trách nhiệm về việc hỗ trợ này. Và để cụ thể hóa được quy định này cũng là việc không đơn giản.
Cũng tại Điều 8 của Dự thảo, liên quan đến hỗ trợ tiếp cận tín dụng cho DNNVV, dự thảo dành riêng 1 khoản (khoản 3) để quy định về quỹ bảo lãnh tín dụng DNNVV: “Quỹ bảo lãnh tín dụng DNNVV là tổ chức tài chính, thực hiện chức năng bảo lãnh tín dụng, hoạt động theo những nguyên tắc sau: a. Vì mục tiêu lợi nhuận; b. Được phép phát hành trái phiếu để huy động vốn cho quỹ; c. Không được từ chối nghĩa vụ bảo lãnh đã cam kết; d. Bảo lãnh dựa trên tài sản bảo đảm, phương án SXKD khả thi, chứng từ có giá, xếp hạng tín nhiệm của DN và biện pháp phù hợp khác”.
Đối chiếu với quy định hiện hành, Luật sư Đức cho rằng, cần xem lại quy định quỹ bảo lãnh tín dụng DNNVV hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận (hiện nay đang được quy định là hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận), vì như vậy thì tốt nhất là giao cho ngân hàng chính sách làm việc này, thay vì Quỹ.
Luật sư Đức cũng cho rằng quy định “Không được từ chối nghĩa vụ bảo lãnh đã cam kết” vừa thừa lại vừa thiếu. “Thừa vì nguyên tắc chung là đã cam kết thì phải thực hiện nghĩa vụ, không cần phải quy định. Thiếu là, như vậy thì không được phép từ chối nghĩa vụ bảo lãnh kể cả trong trường hợp pháp luật cho phép hoặc theo thỏa thuận của các bên?”- Luật sư phân tích.
“Quan trọng nhất là nếu quỹ “Bảo lãnh dựa trên tài sản bảo đảm, phương án SXKD khả thi, chứng từ có giá, xếp hạng tín nhiệm của DN và biện pháp phù hợp khác”, thì các tổ chức tín dụng thừa sức chấp nhận cho vay, chứ không cần phải vòng qua quỹ...”- Luật sư Đức quả quyết.
Theo Dự thảo, Luật Hỗ trợ DNNVV sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2018.
