Thế nhưng, theo đánh giá của Bộ Xây dựng, kết quả phát triển NƠXH thời gian qua chưa đạt yêu cầu đề ra trong Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đến 2020, tầm nhìn đến 2030; chỉ đạt khoảng 34,3% so với mục tiêu đã đề ra trong Chiến lược phấn đấu đến 2020 xây dựng 12,5 triệu m2 NƠXH.
Báo cáo kết quả kiểm toán năm 2020 của Kiểm toán Nhà nước (KTNN), phần đánh giá về chương trình NƠXH tại Hà Nội và TP HCM đã phần nào lý giải nguyên nhân vì sao dẫn đến tình trạng trên.
KTNN cho biết cả 2 địa phương đều thực hiện chưa đạt mục tiêu đề ra. Hà Nội chỉ đạt 16% tổng diện tích sàn, TP HCM đạt 69% so với kế hoạch. Tại TP HCM, đã lựa chọn chủ đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư một số dự án NƠXH khi chưa có trong kế hoạch. Tại Hà Nội có 25 dự án đã được duyệt chủ trương đầu tư nhưng chưa có trong danh mục dự án phát triển NƠXH kèm theo kế hoạch.
Ngay từ khâu quy hoạch, các dự án NƠXH đã không được coi trọng. Các đồ án quy hoạch phân khu xây dựng đô thị, quy hoạch phân khu 1/2000 tại một số quận TP HCM không xác định cụ thể vị trí khu vực để phát triển NƠXH. Hà Nội chưa xác định rõ quy mô quỹ đất dành cho NƠXH tại mỗi phân khu quy hoạch.
Luật quy định dự án bất động sản phải dành quỹ đất 20% phát triển NƠXH. Thế nhưng một số dự án tại TP HCM được “hoán đổi” diện tích này bằng một khu đất… ở nơi khác. KTNN cũng cho rằng việc cho phép nộp bằng tiền thay cho việc bắt buộc dành quỹ đất 20% phát triển NƠXH với các dự án sử dụng đất dưới 10ha là không phù hợp Điều 16 Luật Nhà ở và Điều 118 Luật Đất đai. Đó là chưa nói tới việc hai địa phương này còn chưa có hướng dẫn, quản lý, đôn đốc các chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ nộp số tiền đó vào ngân sách địa phương để đầu tư xây dựng NƠXH.
Đặc biệt hơn nữa, tại 5 dự án được kiểm toán chi tiết ở TP HCM có 85 trường hợp người được mua, thuê NƠXH có dấu hiệu đã có nhà ở; 64 trường hợp người được mua, thuê NƠXH có giao dịch ủy quyền về NƠXH. Tại 2 dự án ở Hà Nội được kiểm toán chi tiết có 122 khách hàng được mua, 16 khách hàng được thuê NƠXH sử dụng không đúng mục đích. Nói cách khác, đây là dấu hiệu của tệ trạng NƠXH bị bán sai đối tượng, sau đó những người này bán lại và hưởng giá chênh. Hay còn có thể gọi đây là tình trạng người giàu “tranh ăn” với người nghèo.
Quá trình triển khai Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia được Đảng, Nhà nước, Chính phủ rất quan tâm. Thủ tướng đã ban hành Chỉ thị 03/CT-TTg ngày 25/1/2017 yêu cầu đẩy mạnh phát triển NƠXH. Hệ thống chính sách với việc thực hiện Chiến lược phát triển nhà ở quốc gia đã được xây dựng đầy đủ. Bộ Xây dựng đã ban hành nhiều Nghị định, Thông tư hướng dẫn các địa phương triển khai thực hiện. Tại một số địa phương như Đà Nẵng, các chính sách này đã được thực hiện khá hiệu quả. Vì vậy đừng nên tiếp tục đổ lỗi, mà trước hết chỉ cần các địa phương thực hiện đúng luật, là giấc mơ có một nơi trú ngụ của nhiều lao động nghèo sẽ được gần hơn.
