Ngày còn bé, tôi thích khoảnh khắc giao mùa từ xuân sang hè, đó là mùa cây xà cừ trút lá, sân trường rợp lá vàng rơi. Chúng tôi - những đứa con nhà không có ruộng – thường tranh thủ đi sớm, về muộn, thậm chí tranh thủ cả giờ chơi để nhặt lá. Những chiếc lá xà cừ vàng ươm được xâu thành từng xâu bằng chính cuống của nó.
Tan học về, tay lầm bụi, nhưng niềm vui thì không thể giấu nổi trên khuôn mặt. Nhà có ba chị em, tranh thủ hết thời gian như vậy thì vào những mùa lá rụng, mẹ tôi đỡ phải “rón rén” khi nhóm lửa đun cơm.
 |
Ký ức của tôi còn là những chiều nắng gắt của mùa thu hoạch lúa. Khi mặt trời bắt đầu xiên chéo từ hướng Tây, “những đứa con của nhà không có ruộng” như chúng tôi lại tấp tểnh chiếc quang gánh trên vai đi ra đồng “mót rơm”. Những lần đi nhặt rơm rơi vãi, sau một mùa thu hoạch, nhà tôi cũng dư đồ đun được vài tháng.
Khi tôi trở thành “lao động chính” thì đã đến thời của bếp điện, bếp ga. Ấy nhưng mỗi khi dùng những loại chất đốt hiện đại này, tôi vẫn thấy sự tiếc xót, dè xẻn trong mắt mẹ. Ngay cả với bản thân mình, tôi vẫn không bỏ được những ký ức của thời phải đi nhặt từng cái lá, cọng rơm để có đồ đun.
Bẵng đi một thời gian, tôi lại về quê vào đúng mùa gặt lúa. Rơm rạ không còn nồng nàn, vàng óng ả ven đường. Người ta tấp nó lại thành từng đống, chỉ mong mau mau cho mục ruỗng. Đây đó là những đống rạ âm ỉ khói.
Cũng chẳng khó hiểu khi đất đai đã bị co hẹp lại. Những ngôi nhà hình ống chẳng có chỗ cho ổ rơm; những chiếc bếp ga đã chiếm chỗ của chiếc kiềng ba chân, và bếp từ, lò vi sóng đã thay thế cho nồi gang, nồi đất...
Tôi nghe đâu đó, người ta dùng rơm để nuôi nấm; dùng rơm làm đồ mỹ nghệ; Tôi nghe đâu đó, có những nhà khoa học nói về nguy cơ làm chai mòn đất, về sự độc hại,về vấn nạn ô nhiễm môi trường từ khói rơm...
Tại sao những người nông dân quê tôi lại không biết những điều này? Phải chăng đó là những điều quá vụn vặt của những nhà lãnh đạo trong bối cảnh các dự án công nghiệp đang chất chồng chờ phê duyệt? Nhưng trong lúc khí hậu đang biến đổi bất thường như thế này, ngăn lại dù chỉ là một đụn rơm nhỏ đang bắt lửa, cũng sẽ là điều có ý nghĩa lớn. Nhỏ như một sợi rơm, mỏng manh như một chiếc lá vàng, chúng tôi đã góp nhặt và qua được thời khốn khó, nên sẽ không có điều gì được cho là có thể bỏ qua.
Vân Tùng
