Xây dựng hệ sinh thái FTA cho ngành cà phê bền vững: Yêu cầu cấp thiết

Mới đây, Bộ Công Thương tổ chức toạ đàm về hệ sinh thái tận dụng các FTA, trong đó có Hiệp định CPTPP trong lĩnh vực cà phê tại TP Hồ Chí Minh.

Toạ đàm có sự tham dự của ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên (Bộ Công Thương); đại diện Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh; đại diện các đơn vị của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; Hiệp hội ngân hàng; Viện Tony Blair về thay đổi toàn cầu; các chuyên gia và các doanh nghiệp ngành cà phê.

Phát biểu tại Toạ đàm, ông Nguyễn Công Luân - Phó trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu - Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh cho biết, kim ngạch xuất khẩu cà phê của doanh nghiệp Thành phố qua cảng, cửa khẩu trong 9 tháng đầu năm 2024 đạt 663,8 triệu USD, chiếm tỷ trọng 16,2% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước (đạt 4,1 tỷ USD).

Kết quả này dựa trên sự đóng góp quan trọng của việc hội nhập kinh tế quốc tế và việc tham gia các hiệp định thương mại tự do, giúp hàng hóa của nước ta được tiếp cận dễ dàng hơn vào các thị trường, đặc biệt là các thị trường khó tính, trong đó có CPTPP, EU, UK,…

Trước bối cảnh thị trường quốc tế có nhiều biến động phức tạp như xung đột địa chính trị và gia tăng chính sách bảo hộ sản xuất nội địa, ngành cà phê Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn về phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh.

Sự thay đổi trong các chính sách quốc tế, sự dao động cung - cầu và biến động giá từ các quốc gia tiêu thụ cà phê trên thế giới đều tác động trực tiếp đến ngành cà phê nước ta, làm nảy sinh nhiều tồn tại và hạn chế cần khắc phục.

Để giải quyết các hạn chế còn tồn đọng, đại diện Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh cho biết, Vụ Chính sách thương mại Đa biên đã xây dựng Đề án Hệ sinh thái tận dụng các FTA nhằm giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích từ các hiệp định thương mại tự do. Đề án này hướng đến xây dựng văn hóa kết nối, thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp, tạo điều kiện để mọi thành phần trong hệ sinh thái đều có lợi ích.

"Hy vọng rằng, kế hoạch vận hành Hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành cà phê sẽ được triển khai hiệu quả, thiết thực, góp phần gia tăng chuỗi giá trị cho hạt cà phê và nâng cao vị thế sản phẩm cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.", đại diện Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh nói.

Tại buổi tọa đàm, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên giới thiệu về Đề án Hệ sinh thái tận dụng các FTA. Đặt vấn đề, nêu ra cách thức, lộ trình xây dựng và lợi ích đem lại, tiêu chí tham gia từ việc xây dựng, vận hành Hệ sinh thái tận dụng các FTA.

Ông Khanh cho biết, Việt Nam hiện đã thực thi 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA) và đang tiếp tục đàm phán thêm các FTA khác trong thời gian tới, mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp trong nước mở rộng xuất khẩu.

Trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã khai thác hiệu quả các FTA, tăng trưởng doanh thu xuất khẩu mạnh mẽ và ổn định, góp phần vào sự phát triển kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa thể tận dụng lợi thế này do những nguyên nhân khách quan và chủ quan khác nhau.

Cụ thể, các doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và kiểm soát chất lượng hàng xuất khẩu. Thêm vào đó, họ thiếu thông tin về thị trường, các quy định và yêu cầu của các nước nhập khẩu.

Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp còn gặp trở ngại về vốn, khó tiếp cận tài chính do vướng các quy định ngân hàng và sự khác biệt trong năm tài chính. Ngoài ra, vấn đề tư vấn và hỗ trợ về chính sách, cũng như việc tiếp cận thị trường quốc tế, cũng đang là thách thức. Đặc biệt, hầu hết các doanh nghiệp cà phê vẫn chưa xây dựng được thương hiệu riêng.

Để xử lý một cách toàn diện và hiệu quả những vấn đề tồn tại nêu trên, mô hình Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA được xây dựng nhằm mục tiêu giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích FTA; Xây dựng văn hóa kết nối, hợp tác và thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp.

Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng hệ sinh thái tận dụng các FTA với bốn thành phần chủ chốt. Đầu tiên là các cơ quan quản lý Trung ương, bao gồm các Bộ và ngành liên quan như Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan,...

Thứ hai là các cơ quan quản lý địa phương, bao gồm Sở Công Thương, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Sở Khoa học và Công nghệ của các tỉnh thành.

Thứ ba là các doanh nghiệp, hiệp hội, và tổ chức tín dụng như các công ty sản xuất, chế biến, xuất khẩu cà phê, hiệp hội cà phê, các ngân hàng và tổ chức tài chính. Cuối cùng là các nông dân trồng cà phê và các hợp tác xã.

Tại tọa đàm, bà Nguyễn Thùy Linh - Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng đã có những chia sẻ về những vấn đề tồn tại trong việc chế biến, xuất khẩu các sản phẩm cà phê của Việt Nam sang thị trường đối tác FTA (tập trung vào các thị trường CPTPP, EU và UK).

Góp ý xây dựng mô hình Hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành cà phê, ông Hoàng Trọng Thuỷ - Chuyên gia cao cấp về nông nghiệp cho rằng, các lợi thế từ FTA đang mở ra cơ hội phát triển dài hạn cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, ngành cà phê vẫn phải đối mặt với những thách thức như yêu cầu về xuất xứ hàng hóa, chi phí vận tải, chứng nhận vùng trồng, và sự thiếu vắng hợp tác xã trong chuỗi cung ứng.

Dù vậy, các yếu tố như đà tăng trưởng, động lực mới, tín hiệu thị trường tích cực và uy tín của cà phê Việt Nam trên thế giới chính là những động lực cho sự phát triển của ngành, tạo sinh kế cho hàng triệu người trong các vùng sản xuất, chế biến và xuất khẩu cà phê. “Chúng ta kỳ vọng rằng việc xây dựng và thực hiện hệ sinh thái tận dụng các FTA để phát triển bền vững cho ngành cà phê là một nhu cầu cấp thiết và tất yếu”, ông Thủy nhấn mạnh.

Còn theo ông Nguyễn Minh Khôi - Chuyên gia cao cấp về thương mại, Viện Tony Blair, cần đẩy mạnh việc áp dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số vào hệ sinh thái và kết nối với các đối tác ở nước ngoài cần được bổ sung vào thành chủ thể trong hệ sinh thái này.

Về vai trò của các ngân hàng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp tận dụng FTA, bà Chu Thị Quỳnh Hoa, đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, nhấn mạnh vai trò của ngân hàng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp tận dụng FTA, chia sẻ rằng chỉ cần doanh nghiệp có phương án kinh doanh rõ ràng, hiệu quả và kế hoạch trả nợ tốt, ngân hàng sẽ không từ chối hỗ trợ vay vốn.

Thời gian qua, các ngân hàng luôn đồng hành cùng doanh nghiệp, đặc biệt là ngành cà phê, thông qua các chính sách ưu đãi và lãi suất thấp. Tham gia vào hệ sinh thái tận dụng FTA, Hiệp hội Ngân hàng sẽ khuyến khích các ngân hàng tham gia tích cực hơn. Liên quan đến thủ tục hải quan đối với các doanh nghiệp xuất khẩu và ngành cà phê trong hệ sinh thái này, đại diện Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh cam kết phối hợp hỗ trợ cùng Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng.

Tại tọa đàm, các doanh nghiệp cũng bày tỏ hy vọng rằng việc triển khai thành công hệ sinh thái tận dụng FTA sẽ giúp mở rộng kinh doanh, thu hút thêm các đối tác và nhà đầu tư tiềm năng, từ đó thúc đẩy sự phát triển của ngành cà phê.

Kết thúc chương trình, ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên cho biết, Bộ Công Thương và Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh sẽ tổng hợp các ý kiến tại buổi tọa đàm để xây dựng và hoàn thiện kế hoạch vận hành Hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành cà phê trong thời gian tới.