Vẫn là điểm nóng gây bức xúc xã hội
Phần lớn những hồ sơ được công nhận liệt sỹ trong dịp này đều là những trường hợp lớn tuổi, lão thành cách mạng đã hy sinh vài chục năm và đang nằm trong những nghĩa trang liệt sỹ nhưng chưa được công nhận liệt sỹ.
Điển hình như cụ Đặng Văn Tiết ở Long An, bị địch bắt đày đi Côn Đảo và hy sinh cách đây 75 năm không có một giấy tờ gì, qua xác minh thông tin tại nhà tù, đồng thời được sự tôn vinh của các bậc lão thành cách mạng và nhân dân đã lập hồ sơ xác nhận liệt sĩ; các cụ Lê Văn Ý, Nguyễn Văn Khóa ở An Giang hy sinh từ năm 1945, hồ sơ được xác lập từ những năm 1976, 1977 nhưng đến nay mới được xem xét; hoặc như ở Hải Phòng, có 21 cán bộ Việt Minh bị giặc Pháp bắt và bắn chết từ năm 1948, nhưng trước đây chỉ mới công nhận liệt sĩ cho 9 cán bộ; 12 cán bộ còn lại mãi đến nay mới được xem xét, công nhận và còn rất nhiều những trường hợp cá biệt khác...
Theo thống kê của Bộ LĐTBXH trong công tác xác nhận người có công với cách mạng, tính đến nay cả nước đã xác nhận trên 1.1 triệu liệt sĩ; trên 127.000 Bà mẹ Việt Nam anh hùng; gần 1.300 Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng Lao động; gần 600.000 thương binh và người hưởng chính sách như thương binh; gần 185.000 bệnh binh; gần 312.000 người hoạt động kháng chiến và con đẻ của họ bị nhiễm chất độc da cam; gần 111.000 người hoạt động cách mạng, hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù đày; gần 1,9 triệu người có công với cách mạng; trên 4,1 triệu người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc…
Tuy nhiên, thời gian qua bên cạnh những thành công đạt được, công tác xác nhận người có công vẫn là điểm nóng gây bức xúc trong dư luận xã hội với hàng loạt các tồn tại như: người có công thực sự thì chưa được xác nhận vì không còn căn cứ xác lập hồ sơ trong khi đó lại có những sai sót, nhầm lẫn, tiêu cực trong thực hiện chính sách, chế độ ở một số địa phương…
Chỉ tính trong 5 năm gần đây (từ năm 2012 - 6/2016), Thanh tra Bộ LĐTBXH đã tiến hành thanh tra tại 28 tỉnh, thành phố và phối hợp với Bộ Quốc phòng tiến hành thanh tra việc xác lập, xét duyệt hồ sơ thương binh tại 5 quân khu 2,3,4,5,7. Qua kiểm tra trên 60.000 hồ sơ tại các đơn vị, địa phương nêu trên, đã phát hiện trên 12.000 hồ sơ sai sót hoặc nghi vẫn sai sót, trong đó gần 1.900 hồ sơ không đảm bảo pháp lý, không đủ điều kiện hưởng chế độ ưu đãi, đã kiến nghị các cơ quan liên quan ban hành quyết định đình chỉ chế độ ưu đãi, buộc hoàn trả ngân sách Nhà nước số tiền đã hưởng sai quy định trên 130 tỷ đồng, giảm chi ngân sách Nhà nước trên 37 tỷ đồng…
Phát biểu tại một cuộc hội thảo gần đây, ông Đỗ Đăng Khoa – Trưởng Phòng Chính sách 1 – Cục Người có công, Bộ LĐTBXH đã nhận định: “Khi nỗi đau giả, thành tích giả đè lên nỗi đau thật, thành tích thật sẽ làm nảy sinh nhiều vướng mắc trong các gia đình chính sách, tiềm tàng yếu tố không ổn định ở cơ sở và trực tiếp ảnh hưởng đến kết quả của công tác người có công ”.
Việc xem xét, giải quyết phải đảm bảo yêu cầu của pháp luật
Về nguyên nhân dẫn đến tình trạng “nỗi đau giả, thành tích giả đè lên nỗi đau thật, thành tích thật”, theo phân tích của ông Đỗ Đăng Khoa ngoài những lý do khách quan khó tránh khỏi, thì còn là những hạn chế trong khâu quản lý và tổ chức thực hiện để từ đó phát sinh tình trạng vận dụng chính sách tùy tiện, thiếu chặt chẽ, chưa công khai dân chủ, thiếu trách nhiệm trong việc xác nhận người có công như việc cấp giấy chứng nhận bị thương, giấy báo tử không đủ căn cứ, thậm chí không đủ điều kiện, tiêu chuẩn...
Bên cạnh đó, các quy định về khen thưởng kỷ luật trong Pháp lệnh ưu đãi người có công chưa được hướng dẫn, thể chế khiến việc thực thi pháp luật trong đời sống thực tiễn đời sống xã hội trở nên lỏng lẻo, tùy tiện, làm phát sinh tiêu cực như lập hồ sơ người có công giả, khai man để hưởng chế độ ưu đãi, chi không đúng đối tượng…ở một số địa phương, cơ sở.
Ngày 20/3/2017, Bộ trưởng Bộ LĐTBXH đã ký Quyết định số 408/QĐ-LĐTBXH ban hành quy trình giải quyết hồ sơ người có công tồn đọng. Để đảm bảo nguyên tắc tạo thuận lợi tối đa để người có công được thụ hưởng chính sách nhưng phải hạn chế tối thiểu trục lợi chính sách, nhưng phải hạn chế tối thiểu việc trục lợi chính sách, Quyết định số 408 nêu rõ việc xem xét, giải quyết hồ sơ tồn đọng phải đảm bảo các yêu cầu của pháp luật về đối tượng, tiêu chuẩn, điều kiện…
Thực hiện Quyết định số 408 đến ngày 30/6/2017 đã có 77 hồ sơ tồn đọng đủ điều kiện xác nhận liệt sĩ theo quy trình này. Đây là những hồ sơ tồn đọng khá lâu (có 8 trường hợp hồ sơ đề nghị xác nhận liệt sĩ tồn đọng của tỉnh An Giang đã hy sinh từ những năm 1945-1953, được xác lập hồ sơ ngay từ những năm sau giải phóng nhưng do không còn đủ người làm chứng nên đến nay mới được xác nhận liệt sĩ), nhiều trường hợp khác do tư liệu, nhân chứng lịch sử không đầy đủ hoặc không còn nên các địa phương đã phải tích cực khai thác tối đa thông tin từ các nguồn khác như Ninh Thuận, Thừa Thiên - Huế phải thu thập thêm thông tin từ Ban Liên lạc nhà tù hoặc mời các đồng chí lão thành cách mạng để lắng nghe ý kiến trước khi Ban chỉ đạo cấp tỉnh họp xét, đề nghị.
Trước đó, kết quả triển khai giải quyết thí điểm hồ sơ người có công còn tồn đọng tại các tỉnh Thái Bình, Long An, Ninh Thuận, Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam, Tiền Giang, Đà Nẵng đã xác nhận được 75 liệt sĩ và 11 thương binh, người hưởng chính sách như thương binh.
“Một trong những kiến nghị để định hướng hoàn thiện chính sách ưu đãi người có công là điều chỉnh chế độ trợ cấp ưu đãi trên cơ sở mức tiêu dùng bình quân xã hội, triển khai thực hiện đồng bộ các chế độ ưu đãi về kinh tế - xã hội nhằm nâng cao mức sống người có công để bản thân và gia đình họ có mức sống trên mức trung bình xã hội như: bổ sung chế độ mua bảo hiểm y tế đối với vợ hoặc chồng liệt sĩ lấy chồng hoặc lấy vợ khác, bổ sung chế độ trợ cấp một lần đối với thân nhân của người có đủ điều kiện công nhận là người có công giúp đỡ cách mạng đã chết mà chưa được hưởng chế độ ưu đãi, bổ sung quy định về việc ủy quyền đi thăm viếng, di chuyển mộ liệt sĩ đối với thân nhân, gia đình liệt sĩ…” – ông Nguyễn Duy Kiên - Phó Cục trưởng Cục Người có công, Bộ LĐTBXH
