Vấn đề với đại dịch nhanh và lan rộng như virus corona mới là các nhà khoa học và bác sĩ chỉ hiểu virus và căn bệnh mà nó gây ra khi đang trong tình trạng thay đổi liên tục. Kiến thức thay đổi gần như hàng ngày và nó thường được phổ biến qua hàng trăm báo cáo khoa học sơ bộ rằng các bác sĩ trên thế giới có thể không có thời gian để tìm hiểu sâu vì họ bận cứu mạng những bệnh nhân của virus.
COVID-19 - căn bệnh "không xác định" với nhiều khuôn mặt
Một nửa số người nhiễm bệnh không phát triển các triệu chứng, nhưng là một vec tơ truyền nhiễm. Hầu hết bệnh nhân chỉ có triệu chứng nhẹ. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, căn bệnh này tương đối nhẹ ở khoảng 80% bệnh nhân COVID-19.
Ở những bệnh nhân nặng, không phải là virus dẫn đến tử vong mà thực tế đó là một phản ứng không kiểm soát được của hệ thống miễn dịch trong cơ thể có thể làm hỏng hầu hết các cơ quan quan trọng, cơn bão Cytokine.
Hội chứng phóng thích Cytokine (CRS) là một dạng hội chứng đáp ứng hệ thống viêm phát sinh do biến chứng của một số bệnh hoặc nhiễm trùng, và cũng là tác dụng phụ của một số loại thuốc kháng thể đơn dòng, cũng như liệu pháp điều trị miễn dịch ung thư.
Các CRS nghiêm trọng được gọi là cơn bão Cytokine.
Hiện vẫn chưa xác định nguyên nhân khiến một số bệnh nhân, bất kể tuổi tác, phát triển các triệu chứng nghiêm trọng hơn các bệnh nhân khác.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy, virus corona có thể tấn công cả hệ thống thần kinh trung ương nên trong một số trường hợp, suy hô hấp có liên quan đến suy nhược thần kinh chứ không phải do viêm phổi.
Với việc bệnh nhân COVID-19 dương tính trở lại, các nhà khoa học cũng chưa chắc chắn tình trạng bệnh nhân hồi phục có thể ngừng truyền nhiễm và còn những nghi ngờ về khả năng miễn dịch kéo dài của cơ thể sau khi mắc bệnh COVID-19.
Sự thay đổi liên tục này khiến các chính quyền đưa ra những lời khuyên khác nhau, đôi khi trái ngược trong việc phòng, chống dịch, cho dù đó là sự tiện lợi của việc sử dụng mặt nạ hoặc cách xác định các triệu chứng đầu tiên của bệnh do virus corona chủng mới gây ra.
Thực tế, một số người vẫn cho rằng, "đó chỉ là bệnh cúm" cho dù nhân loạiđang đó là một cơn ác mộng về sức khỏe gây chết người.
Khi bắt đầu dịch bệnh, chúng ta được biết rằng ho và sốt là những dấu hiệu không rõ ràng về việc một người có thể mắc phải COVID-19. Bây giờ chúng ta biết rằng, căn bệnh này có thể gây ra một loạt các triệu chứng, thậm chí không có triệu chứng nào cả.
 |
| Nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân COVID-19 tại phòng chăm sóc đặc biệt của một bệnh viện ở Vũ Hán (Trung Quốc). Ảnh: ChinaDaily |
Người ta tin rằng khoảng 50% bệnh nhân bị nhiễm bệnh không có triệu chứng - đó là một trong những yếu tố chính trong sự lây lan của virus corona mới.
Nhiều chi tiết chính xác về căn bệnh này vẫn còn khá nhiều điều chưa biết. Vì thế, các bác sĩ đang chiến đấu với COVID-19 tùy từng trường hợp cụ thể, ngay cả khi các giao thức hiện đang được cải thiện.
Dưới đây là một số khuyến nghị của các bác sĩ làm việc ở tuyến đầu được đưa ra cho Euronews để hiểu rõ hơn về căn bệnh này và tại sao nó lại nguy hiểm cho dân số có nguy cơ và hệ thống y tế của chúng ta.
COVID-19 xảy ra như thế nào?
Bác sỹ Roger Paredes, Trưởng khoa Truyền nhiễm tại Bệnh viện Trias i Pujol của Đức gần Barcelona (Tây Ban Nha), nói với Euronews rằng có ba giai đoạn phát triển đối với những người có các triệu chứng của COVID-19:
Giai đoạn virus: khi virus nhân lên rất nhanh trong hệ hô hấp. Các triệu chứng tương tự như cúm thông thường và biến mất một cách tự nhiên sau khoảng 6 đến 10 ngày. Đó là trường hợp của khoảng 80% bệnh nhân.
Giai đoạn phổi: 20% bệnh nhân khác có thể bị viêm phổi. Nó có một loại viêm phổi rất đặc biệt, tấn công cả phổi và gây suy hô hấp.
Giai đoạn nghiêm trọng: khoảng 10% bệnh nhân phát sinh hội chứng giải phóng cytokine mới, một phản ứng viêm không kiểm soát được của hệ thống miễn dịch, gây ra hầu hết các tình trạng nguy kịch và cuối cùng là tử vong.
Kẻ giết người thực sự là gì?
Các bác sĩ báo cáo rằng các trường hợp nghiêm trọng không tập trung virus cao (nồng độ virus) mà là một cơn bão cytokine.
Bác sỹ Rafael Báñez, người đứng đầu bộ phận chăm sóc đặc biệt tại Bệnh viện Bellvitge, cũng gần Barcelona, cho biết, cơn bão cytokine là một vấn đề chúng ta thường gặp phải vì các loại nhiễm trùng khác và thậm chí một số loại thuốc có thể kích hoạt nó.
"Vấn đề là chúng ta không có cách điều trị, không chống lại virus cũng như phản ứng viêm" - Máñez nói với Euronews. "Chúng ta chỉ có các phương pháp điều trị hỗ trợ, để bảo vệ các cơ quan quan trọng của bệnh nhân. Các bác sĩ sử dụng mặt nạ hỗ trợ thở hoặc thuốc để kiểm soát huyết áp hoặc corticoid để giảm viêm".
Một khuyến nghị khác là sử dụng thuốc để ngăn chặn interlukin-6, một hội chứng giải phóng cytokine gây viêm do hệ thống miễn dịch sản xuất.
Ông Rafael Báñez nói rằng các hội chứng giải phóng cytokine nghiêm trọng xảy ra trong mùa cúm, nhưng không phải tất cả bệnh nhân đều cần đến bệnh viện. Vì tỷ lệ nhiễm COVID-19 đặc biệt, chúng ta bị quá tải bệnh nhân".
Ông Máñez nhấn mạnh đến yêu tố có thể giúp chống COVID-19 là có hệ thống miễn dịch cân bằng, chứ không cần phải có một hệ thống miễn dịch mạnh mẽ.
Bác sĩ Paredes đang dẫn đầu một nghiên cứu lâm sàng hợp tác với Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ bằng cách sử dụng remdesivir (là một loại thuốc kháng virus). Dự kiến sẽ mất ba năm để có kết quả.
Các thử nghiệm thuốc lâm sàng điều trị COVID-19 đã bắt đầu ở châu Â,u bao gồm cả nghiên cứu khả năng của chloroquine (thuốc điều trị sốt rét) để điều trị virus corona.
Cơn bão Cytokine - một hội chứng khó hiểu.
"Các cơ chế chính xác của cơn bão cytokine còn khá nhiều người chưa biết", Paredes nói. "Các phản ứng viêm là một phản ứng hệ thống miễn dịch tự nhiên. Nó cần thiết để sửa chữa thiệt hại tế bào. Với viêm phổi bình thường, vi trùng làm hỏng mô phổi và hệ thống miễn dịch tạo ra phản ứng viêm để ngăn chặn nó.
Hệ thống miễn dịch giết chết một số tế bào để sửa chữa các mô bị hỏng. Điều đang xảy ra với virus corona là thay vì gửi một vài tế bào, nó sẽ gửi hàng tấn tế bào tạo ra phản ứng viêm không kiểm soát được, không chỉ trong phổi mà còn có thể lan rộng trong cơ thể".
Thực tế đã có báo cáo về tổn thương thận, ruột hoặc mạch vành. Bác sĩ Máñez còn có một bệnh nhân trẻ bị viêm cơ tim sau khi nhiễm COVID-19. Người ta tin rằng một số bệnh nhân bị đau đầu dữ dội có thể bị viêm não. Khoảng 70% bệnh nhân lớn tuổi hơn 70, và từ 10% đến 15% trẻ hơn 60 tuổi.
 |
| Bác sĩ ở một bệnh viện ở Vũ Hán (Trung Quốc) xem hình ảnh CT phổi của bệnh nhân COVID-19. Ảnh: AFP |
Ông Roger Paredes - Trưởng khoa Truyền nhiễm tại Bệnh viện Trias i Pujol của Đức - cho rằng, người ta không biết yếu tố nào khiến bệnh nhân mắc hội chứng này. Về COVID-19, độ tuổi có ảnh hưởng rất đáng kể. Chìa khóa của vấn đề là để hiểu ai là người dễ mắc COVID-19 nhất.
Các nhà khoa học tin rằng di truyền đóng vai trò chính trong các trường hợp hiếm gặp của bệnh nhân trẻ mắc hội chứng cytokine. "Khi mọi người ở mọi lứa tuổi phải hứng chịu một cơn bão cytokine, sự xuống cấp thực sự rất nhanh nên rất khó để xác định các dấu hiệu ban đầu" - Paredes giải thích.
COVID-19 có thể tấn công hệ thần kinh trung ương
Nghiên cứu cho thấy virus SARS-CoV-2 có thể tấn công hệ thần kinh trung ương. Bác sĩ Paredes báo cáo một số bệnh nhân bị suy hô hấp đôi khi không thể cảm thấy thiếu oxy hoặc viêm phổi. Ông nghi ngờ một số bệnh nhân bị suy hô hấp chính xác vì hệ thống thần kinh của họ không thể điều khiển khả năng thở của hệ hô hấp. Điều này cũng đã được báo cáo trong một số bài báo sơ bộ.
Cũng theo bác sỹ Paredes, mất khứu giác và vị giác thường xuyên được báo cáo cũng có thể được liên kết với hệ thống thần kinh trung ương trong một số trường hợp.
Các bác sĩ trên khắp thế giới đang báo cáo các trường hợp có biểu hiện thần kinh cho thấy virus có thể xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương như cục máu đông, chóng mặt, nhầm lẫn hoặc co giật. Bệnh viện của Đại học Brescia ở Ý đã mở một đơn vị NeuroCovid riêng để chăm sóc bệnh nhân COVID-19 mắc bệnh thần kinh, tờ New York Times đưa tin.
Một nhóm nghiên cứu từ Vũ Hán, tâm chấn ban đầu của đại dịch đã phát hành một bài báo sơ bộ báo cáo 36,4% trong số 214 bệnh nhân được nghiên cứu đã phát triển các mức độ khác nhau của rối loạn thần kinh. Hai bệnh "tiền nhiệm" của SARS-nCoV-2 là SARS và MERS cũng có thể xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương của bệnh nhân.
Tất cả các nghiên cứu cho thấy đây là những trường hợp khá hiếm nhưng không nên đánh giá thấp.
Tình trạng sau khi mắc bệnh
Ngay cả khi các nhà khoa học đang bắt đầu, dần dần hiểu rõ hơn về căn bệnh này, vẫn còn nhiều câu hỏi về quan điểm của bệnh nhân hồi phục, như họ sẽ duy trì miễn dịch trong bao lâu hoặc ảnh hưởng lâu dài trong các cơ quan của họ.
Theo Bác sỹ Roger Paredes, các bệnh nhân được xuất viện ở Tây Ban Nha mất thêm hai tuần để cách ly tại nhà trước khi được xét nghiệm lại. Hiện tại nó đang được thảo luận về việc các bệnh nhân này vẫn còn là một nguồn lây nhiễm cho những người khác. Các xét nghiệm PCR hiện tại không đáng tin cậy 100% để xác định điều này. Nó sẽ phụ thuộc vào xét nghiệm kháng thể trong dân số.
Trong khi nhiều Chính phủ đang chuẩn bị kế hoạch nới lỏng phong tỏa, Trung tâm kiểm soát dịch bệnh châu Âu (ECDC) đã cảnh báo rằng việc vội vàng như vậy có thể dẫn đến một sự bùng phát dịch lần nữa. Và với dữ liệu đã có, không quốc gia châu Âu nào sẵn sàng dỡ bỏ tất cả các biện pháp hạn chế di chuyển và giãn cách xã hội do khó khăn trong việc kiểm soát các trường hợp nhiễm virus.
"Trước khi xem xét dỡ bỏ bất kỳ biện pháp nào, các quốc gia thành viên cần đảm bảo rằng các hệ thống kiểm tra, giám sát dân số và bệnh viện được cải thiện đủ khả năng để thông báo và giám sát các chiến lược leo thang / leo thang và đánh giá các hậu quả dịch tễ học", ECDC nói.
Thật thú vị, mặc dù có các tiến bộ khoa học, ở nhà, xà phòng và vệ sinh là rào cản chính để virus lây lan. "Chúng ta không nhận thức được. Chúng tôi có cảm giác rằng với kiến thức mà chúng ta có, điều này không thể xảy ra. Với cuộc khủng hoảng này, chúng tôi sẽ nhận ra rằng chúng ta rất dễ bị tổn thương", Tiến sĩ Rafael Máñez tóm tắt.
