Lại tăng độc quyền cho ACV
Trong khi Quốc hội vừa từ chối chỉ định cụ thể Tổng công ty cảng hàng không Việt Nam (ACV) làm chủ đầu tư sân bay quốc tế Long Thành thì Bộ GT – VT và Bộ KH – ĐT lại vừa kiến nghị Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư nhà ga T3 Tân Sơn Nhất (nhà ga T3) và giao cho ACV làm chủ đầu tư.
ACV đang độc quyền quản lý, khai thác 21/22 sân bay ở nước ta và gần đây, sân bay càng quá tải thì ACV càng lãi lớn. Thủ tướng đã nhiều lần chỉ đạo phải xã hội hóa đầu tư hạ tầng hàng không.
Tại quyết định số 236 ngày 23/2/2018 về việc phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển giao thông vận tải hàng không đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030, Thủ tướng đã chỉ rõ: “Huy động tối đa mọi nguồn lực của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng hàng không; đảm bảo hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân trong việc đầu tư, quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng hàng không và cung cấp dịch vụ hàng không”.
Tuy nhiên, dự án nhà ga T3 có vốn đầu tư gần 11.000 tỷ đồng, AVC tiếp tục được chọn. Điều bất thường là ngay từ khâu chuẩn bị lập dự án đầu tư, mọi công tác chuẩn bị đều nhắm đến việc giao ACV làm chủ đầu tư. Vì vậy, không có bài thầu nào được đưa ra để các nhà đầu tư khác đấu thầu cạnh tranh với ACV.
Theo luật sư Trương Thanh Đức, Chủ tịch Công ty luật BASICO, thành viên Tổ công tác thi hành Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư, “về mặt pháp lý thì đây là điều rất bất thường vì được chuẩn bị trong một thời gian khá dài, nhưng dường như mọi thứ đều được dồn cho duy nhất ACV. Trong khi theo Luật Đấu thầu và Luật Đầu tư, với một dự án đầu tư như vậy, lẽ tất nhiên là phải đấu thầu để tăng sự minh bạch, giảm chi phí đầu tư, nâng cao chất lượng, hiệu quả dự án. Chỉ định thầu chỉ đặt ra trong trường hợp cấp bạch đặc biệt mà gần như không còn lựa chọn nào khác.
Thế nhưng, tại nhà ga T3, các nhà đầu tư khác tiếp tục bị loại bỏ thẳng thừng bởi ý chí khăng khăng phải giao ACV làm chủ đầu tư dự án này. Trong khi, hậu quả của sự độc quyền và kém hiệu quả trong việc sử dụng vốn, tài sản nhà nước đã có rất nhiều bài học nhãn tiền.
Hơn nữa, việc chỉ định ACV làm chủ đầu tư Nhà ga T3 là đi ngược lại chủ trương của Đảng, Nhà nước và tinh thần của Luật Đầu tư công cũng như Luật Đấu thầu. Điều đáng lo ngại nhất là ACV sẽ phải đối mặt với một thách thức có thể thấy trước gần như không thể vượt qua. Đó là vấn đề vướng mắc cố hữu về thủ tục, thẩm quyền trong quá trình triển khai những công trình lớn và phức tạp đối với một doanh nghiệp 95% vốn Nhà nước”.
Vượt công suất 5 triệu khách so với quyết định của Thủ tướng
Báo cáo kết quả thẩm định chủ trương đầu tư nhà ga T3 do Bộ trưởng KH – ĐT Nguyễn Chí Dũng ký trình Thủ tướng đã dẫn ra Quyết định phê duyệt quy hoạch của Thủ tướng và Bộ trưởng GT – VT.
Tuy Bộ KH –ĐT không đánh giá, nêu quan điểm cụ thể về 2 Quyết định này nhưng qua tìm hiểu cụ thể thì tại Quyết định số 236 ngày 23/2/2018 của Thủ tướng, sân bay Tân Sơn Nhất có công suất là 45 triệu khách/năm.
Thế nhưng ngày 31/8/2018, Bộ trưởng Bộ GT - VT ra Quyết định số 1942 quy hoạch sân bay Tân Sơn Nhất là 50 triệu khách/năm, vượt 5 triệu khách/năm so với công suất Thủ tướng đã ký duyệt.
Cụ thể, theo quyết định 1942 của Bộ trưởng GT - VT, nhà ga T1, T2 hiện có công suất 28 triệu khách/năm và đầu tư nâng lên 30 triệu khách/năm; nhà ga T3 có công suất 20 triệu khách/năm. Theo Luật sư Đức, đây là cách làm tùy tiện, không chấp hành nghiêm Quyết định củaThủ tướng mới ban hành trước đó có nửa năm.
Bên cạnh đó, theo Nghị quyết vừa được Quốc hội thông qua, đến 2025, giai đoạn 1 sân bay Long Thành (có vốn đầu tư trên 110.000 tỷ đồng, công suất 25 triệu khách/năm), theo kế hoạch cũng sẽ hoàn thành cùng thời điểm với nhà ga T3. Việc Bộ GT – VT nâng công suất sân bay Tân Sơn Nhất sẽ làm ảnh hưởng đến hiệu quả của 2 sân bay này.
Chưa đủ cơ sở về quy mô dự án
Quy mô dự án nhà ga T3 cũng có vấn đề. Theo hồ sơ dự án được ACV giải trình, quy mô dự án nhà ga T3 có 9 hạng mục chính, trong đó nhà ga 3 tầng có diện tích 110.000m2. Tuy nhiên, theo Bộ KH – ĐT, đề xuất diện tích sàn nhà ga T3 của ACV được xác định trên cơ sở áp dụng mức cao nhất của tiêu chuẩn Việt Nam (16 m2/hành khách).
Ngoài ra, việc đề xuất quy mô hạng mục nhà để xe và khu dịch vụ hàng không 13 tầng, diện tích 130.000 m2 và các hạng mục khác mới chỉ dựa vào quy hoạch tại Quyết định số 1942/2018 của Bộ GT – VT mà chưa có phân tích cơ sở lưa chọn quy mô hợp lý với nhu cầu sử dụng. Vì vậy, Bộ KH – ĐT đề nghị ACV rà soát, phân tích kỹ về cơ sở lựa chọn quy mô các hạng mục nhằm phù hợp với thực tế, tránh lãng phí.
Trước đó, tại dự án này, chỉ thông qua báo cáo của ACV, Bộ KH – ĐT đã chỉ ra bất hợp lý về tổng vốn đầu tư dự án do ACV đưa ra là 11.430 tỷ đồng. Ngay sau đó, ACV đã giảm 440 tỷ đồng, xuống còn 10.990 tỷ đồng! Hiện nay, Bộ KH – ĐT đang yêu cầu ACV tiếp tục rà soát, tính toán lại tổng mức đầu tư này.
Tương tự, nhà ga T3 là dự án bắt buộc phải lập và phải được Bộ TN – MT duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường nhưng đến thời điểm trình phê duyệt chủ trương đầu tư, dự án này chưa hoàn thiện pháp lý về báo cáo đánh giá tác động môi trường.
Theo chỉ đạo của Chính phủ hồi tháng 8, Bộ GT – VT phải khởi công nhà ga T3 chậm nhất 31/12/2019. Thế nhưng, đến nay, ACV và T3 vẫn chưa được phê duyệt và còn bộn bề quan ngại.
"Những dự án chỉ định thầu thường gây nhiều nghi ngại, dự án lớn như nhà ga T3 chỉ định ACV làm chủ đầu tư vào giai đoạn cuối nhiệm kỳ như hiện nay càng nhạy cảm và có lý để quan ngại. Nếu không sau này xảy ra vấn đề gì thì ai chịu trách nhiệm, mà có chịu trách nhiệm thì cũng khó khắc phục được hậu quả. Nhiều cử tri cũng nêu băn khoăn này với tôi. Không có lý do gì để chỉ giao ACV làm nhà ga T3. Nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là các tập đoàn kinh tế tư nhân lớn hoàn toàn có thể đấu thầu sòng phẳng với ACV. Không nên để ACV độc quyền đầu tư, khai thác, kinh doanh cảng hàng không như hiện nay."
Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng ban Dân nguyện của Quốc hội
