Lễ Đông Sửa của người Thái ở Yên Châu

Thầy mo của bản thực hiện lễ cúng các vị thần tại Lễ Đông Sửa.

Hàng năm, những cơn mưa bắt đầu trút xuống núi rừng, mùa của sự sinh sôi, cây cối đâm chồi, nảy lộc…, cũng là lúc người Thái Đen ở bản Khá, xã Sạp Vạt, huyện Yên Châu, chọn ngày lành, tháng tốt để tổ chức Lễ Đông Sửa, với mong muốn có một năm mưa thuận gió hòa, vạn vật sinh sôi, con người khỏe mạnh, bản làng ấm no.

Bà con bản Khá mang vải, áo đến lán thờ để cầu thần linh phù hộ cho gia đình, con cháu có sức khỏe, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Già bản Quàng Văn Ố, ở bản Khá, cho biết: "Lễ hội Đông Sửa có từ xa xưa và được ông bà truyền lại đến ngày nay, hàng năm được bà con tổ chức tại khu rừng thiêng của bản. Đến ngày tổ chức, từ sáng sớm, các già làng, bà con trong bản có mặt đầy đủ tại khu rừng thiêng. Hòa trong tiếng trống, chiêng rộn rã, dân bản cùng nhau phát quang rừng, nhóm lửa, đồ xôi, mổ lợn, gà, làm cỗ để thầy mo làm lễ cúng".

Lễ Đông Sửa tổ chức tại rừng thiêng ở bản Khá, xã Sặp Vạt, huyện Yên Châu.

Đồng bào dân tộc Thái họ luôn coi "ông trời" là vị thần quan trọng có ảnh hưởng và chi phối đến đời sống con người và cộng đồng. Và Đông Sửa nghĩa là khu rừng thiêng, nơi để người dân mang lễ tạ ơn ông trời, các thần linh thổ địa, và tổ tiên (những người đã khai rừng, mở lối, lập nên bản mường). Cầu xin trời đất phù hộ mưa thuận gió hòa, mùa màng xanh tốt, cầu chúc cho dân bản khỏe mạnh, bình yên.

Thầy mo đặt các lễ vật vào lán thờ trước khi tiến hành lễ.

Già bản Quàng Văn Ố nói rằng: Trong nghi lễ, có hai lễ cúng, một lễ cúng các vị thần, người có công thành lập bản và một lễ cúng chủ rừng. Lễ cúng thứ nhất, diễn ra tại khu rừng thiêng của bản. Người dân sẽ chuẩn bị một con vịt, một con lợn, tám con gà, hai chum rượu cần, bốn cần rượu, hai chai rượu trắng, hương bốn bó, bảy chén rượu, bảy bát nước canh, 14 bát con, bảy chiếc đĩa, đũa, lá trầu, bảy bát nước, áo thiêng của chủ rừng. Mỗi hộ trong bản mang đến một đôi vòng tay, một cuộn vải trắng, vải khít…

Khi tiến hành lễ cúng, người dân trong bản sẽ tập trung quanh lán thờ người khai sinh ra bản và các đời chủ rừng. Thầy mo của bản và chủ rừng hiện tại sẽ tiến hành làm lễ. Thầy mo mời các vị thần xuống nhận lễ và cầu xin họ những điều tốt đẹp nhất phù hộ cho dân bản.

Lễ vật đặt trong lán thờ.

Lễ cúng thứ hai, được tiến hành tại nhà ông chủ rừng hiện tại với lễ vật gồm: Hai con gà, hai chum rượu cần, bốn cần rượu, một bát nước canh, một bát nước, trầu, xôi đựng bằng hai ếp khảu, hai chén rượu, áo thiêng…, do gia đình chủ áo chuẩn bị. Các lễ vật được chuẩn bị kỹ lưỡng, đầy đủ với mong muốn đem lại phúc, lộc cho cả gia đình, cho cả bản năm đó được an khang, thịnh vượng.

Người dân bản Khá chuẩn bị lễ cúng.

Lễ Đông Sửa không chỉ là dịp để đồng bào tỏ lòng biết ơn đối với các vị thần linh, tổ tiên, mà còn góp phần tăng thêm tình đoàn kết cộng đồng, thể hiện nét độc đáo trong văn hóa tâm linh của đồng bào dân tộc Thái.

Rượu cần là vật không thể thiếu trong ngày lễ.

Để bảo tồn và phát huy lễ hội truyền thống các dân tộc, thời gian qua huyện Yên Châu đã sưu tầm, nghiên cứu, bảo vệ các giá trị văn hóa dân gian. Rà soát các phong tục tập quán, tín ngưỡng và lễ hội các dân tộc còn được lưu truyền trên địa bàn để tổ chức phục dựng, trong đó có Lễ Đông Sửa. Đồng thời, giới thiệu, quảng bá đến du khách và người dân những nét văn hóa bản địa của dân tộc Thái huyện Yên Châu nói riêng và tỉnh Sơn La nói chung.

Thầy mo thực hiện nghi lễ cúng chủ rừng.

Khâu chuẩn bị lễ cúng khu rừng thiêng.

Đông đảo bà con dân bản Khá tham gia Lễ Đông Sửa.