Nhiều tiềm năng, lắm thách thức
Phát biểu tại buổi tọa đàm do Bộ Công Thương vừa tổ chức, Thứ trưởng Bộ này ông Đỗ Thắng Hải cho biết, quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô được Thủ tướng phê duyệt từ năm 2014. Đánh giá về thị trường ô tô Việt Nam, ông Hải cho rằng rất nhiều tiềm năng do dân số nước ta thời gian tới sẽ hơn 100 triệu người, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh, mức sống người dân được nâng cao, đặc biệt giới thượng lưu ngày càng nhiều.
Vị Tổng Giám đốc Toyota Việt Nam cho rằng, thuế nhập khẩu ô tô về mức 0% từ đầu năm 2018, xét về góc độ thị trường thì đây là tín hiệu tốt, song đối với nền sản xuất ô tô trong nước thì lại là áp lực lớn. “Làm thế nào để mức thuế đó trở thành cú hạ cánh mềm là một câu hỏi rất lớn cần giải đáp”, vị Tổng giám đốc nhấn mạnh.
Theo thống kê của Bộ Công Thương, thị trường ô tô Việt Nam trong những năm gần đây có mức tăng trưởng cao, đạt gần 40%/năm. Riêng năm 2016, tổng số xe mới đưa vào lưu thông tại thị trường Việt Nam là 459.634 chiếc, trong đó sản xuất trong nước 341.077 chiếc, nhập khẩu 118.557 chiếc.
Hiện tổng năng lực sản xuất, lắp ráp ô tô của Việt Nam đạt khoảng 500.000 xe/năm, với 12 hãng xe nước ngoài có hoạt động sản xuất, lắp ráp, đáp ứng khoảng 70% nhu cầu xe trong nước; tổng sản lượng thị trường xe du lịch khoảng 210 ngàn xe/năm trong năm 2016.
Theo ông Trương Thanh Hoài, Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công Thương), dù nhiều tiềm năng nhưng ngành sản xuất ô tô trong nước được đánh giá là đang gặp nhiều khó khăn. Theo đó, giá thành ô tô còn cao, khả năng cạnh tranh hạn chế, công nghiệp hỗ trợ kém phát triển, tỷ lệ nội địa hóa thấp.
Từ ngày 1/1/2018, thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc từ một số thị trường truyền thống sẽ về mức 0%. Điều này tạo sức ép lớn đối với các doanh nghiệp sản xuất và lắp ráp xe trong nước. Các nhà sản xuất sẽ buộc phải đặt mình trước quyết định mới, hoặc sắp xếp lại hệ thống sản xuất khu vực hoặc là tiếp tục duy trì hoạt động sản xuất trong nước hay chấp nhận rút lui hoạt động sản xuất khỏi thị trường Việt Nam và chuyển sang thương mại đơn thuần.
Một nhược điểm khác của ngành sản xuất ô tô Việt Nam là phần lớn các doanh nghiệp mới thực hiện ở mức độ lắp ráp đơn giản. Dây chuyền sản xuất chủ yếu gồm 4 công đoạn chính là hàn, sơn, lắp ráp, kiểm tra.
Đại diện Hiệp hội Các nhà Sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho biết, khi xe nhập khẩu chịu thuế suất 0%, sức ép cạnh tranh sau năm 2018 là rất lớn. Hiệp hội này kiến nghị Chính phủ có những giải pháp hỗ trợ, nếu không các nhà sản xuất sẽ đối mặt với nguy cơ không thể cạnh tranh, thậm chí phá sản.
Làm gì để phát triển?
Theo ông Trần Bá Dương, Chủ tịch THACO Trường Hải, cần rà soát thực tế doanh nghiệp sản xuất để có đánh giá những điểm được, chưa được. Trên cơ sở đó, các cơ quan quản lý xác định nền công nghiệp ô tô nên phát triển theo hướng nào là tốt nhất.
Còn Tổng Giám đốc Toyota Việt Nam, ông Toru Kinoshita cho hay, trong 20 năm kinh doanh lĩnh vực ô tô tại Việt Nam, doanh nghiệp luôn cố gắng nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Tuy nhiên trong bối cảnh khó khăn hiện nay, Toyota đang giảm dần từ 5 dòng xe xuống còn 4 dòng xe.
Theo ông Phạm Văn Dũng, đại diện Cty Ford Việt Nam, chi phí sản xuất ô tô tại Việt Nam đang cao hơn các nước trong khu vực khoảng 20%. Do đó, một số nhà sản xuất sẽ chọn cách sản xuất ô tô tại một số nước ASEAN rồi mới nhập về Việt Nam, nhất là trong bối cảnh thời gian tới thuế xuất nhập khẩu ô tô từ thị trường này vào Việt Nam sẽ bằng 0%. Do đó, muốn ô tô trong nước phát triển, cần có giải pháp để giảm chi phí sản xuất.
Ông Kayano Kiwamu, Phó Tổng Giám đốc Honda Việt Nam chia sẻ, Honda mong muốn phát triển sản xuất tại thị trường trong nước nhưng thị trường Việt Nam còn nhỏ, hạ tầng chưa đồng bộ, chính sách hỗ trợ chưa rõ ràng là những khó khăn mà doanh nghiệp gặp phải. Lãnh đạo Honda Việt Nam khẳng định sẽ tập trung phát triển những sản phẩm phù hợp tại Việt Nam, có sức cạnh tranh lớn.
Để phát triển ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam, đại diện Honda đề xuất cần nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, hỗ trợ phát triển thị trường ô tô. Bên cạnh đó, Chính phủ cần ban hành các văn bản nhằm phát triển ngành công nghiệp ô tô một cách bền vững, hỗ trợ doanh nghiệp giảm chênh lệch giá xe trong và ngoài nước bằng cách điều chính thuế tiêu thụ đặc biệt một cách phù hợp, nâng cao tính cạnh tranh.
