Học kỹ năng gần như theo... "mốt"

“Đưa giáo dục kỹ năng sống vào một số môn học như thế nào? Làm sao để không gây quá tải đối với học sinh?...” -  đang là vấn đề đặt ra với nhà trường khi hàng ngày, tại các thành phố lớn, các bậc phụ huynh vẫn say sưa đi luyện... kỹ năng.

Năm học 2011-2012, Bộ Giáo dục & Đào tạo sẽ triển khai đại trà chương trình giáo dục kỹ năng sống trong trường phổ thông.

Làm sao để kĩ năng sống trở thành một nét riêng của mỗi học sinh...

"Mốt"... kỹ năng sống

Những năm gần đây, chúng ta phải đối diện với một vấn đề hết sức báo động đó là gần như khi xã hội có tiêu cực gì, trong nhà trường cũng có tiêu cực đó. Một ví dụ nhỏ: Những vụ án giết người, cố ý gây thương tích mà đối tượng gây án là học sinh và nạn nhân chính là bạn học và thầy cô giáo của họ đang xảy ra ngày một nhiều.

Cùng với đó là sự bùng phát hiện tượng học sinh phổ thông hút thuốc lá, uống rượu, tiêm chích ma tuý, quan hệ tình dục sớm..., thậm chí là tự sát khi gặp vướng mắc trong cuộc sống. Nhiều em học giỏi, nhưng ngoài điểm số cao thì khả năng tự chủ và kỹ năng giao tiếp lại rất kém. Các em sẵn sàng đánh nhau, chửi bậy, sa đà vào các tệ nạn xã hội, thậm chí liều lĩnh từ bỏ cả mạng sống...

Và dường như câu chuyện kĩ năng sống đã trở thành cái “mốt” đề người ta nghĩ tới. Các chuyên gia giáo dục cho rằng, sở dĩ các em hành xử như vậy vì các em chưa bao giờ được dạy cách đương đầu với những khó khăn của cuộc sống như cha mẹ ly hôn, gia đình phá sản, kết quả học tập kém... Các em không được dạy để hiểu về giá trị của cuộc sống. Trong khi đó, các giáo viên đến lớp chỉ mỗi việc đọc cho học sinh chép, hết giờ thì ra khỏi lớp một cách vô cảm.

Nắm bắt nhu cầu xã hội, hàng loạt các trung tâm, khoá học dạy kỹ năng sống đua nhau “mọc lên như nấm sau mưa”. Có thể kể đến Cung Thiếu nhi Hà Nội, Trường đội Lê Duẩn, Trung tâm ABS Training, Eveil, Skids Club... Các trung tâm này, chiêu sinh đủ mọi lứa tuổi, thậm chí, có khoá học chiêu sinh trẻ ở tuổi lên... 3.

Mức học phí cũng đủ mức, tùy theo các chương trình, các khoá học: Từ 5 buổi/tuần hay từ 1 đến 2 năm... Hầu hết, nội dung các chương trình học vẫn nặng về lý thuyết, kết hợp hỏi - đáp, giống như sinh hoạt chuyên đề tập thể hơn là thực hành để rèn luyện hay sở hữu kỹ năng. Gần đây, có thêm một số công ty dạy kỹ năng sống nhưng nội dung vẫn chỉ loanh quanh ở các kỹ năng như giao tiếp, thuyết trình, dẫn chương trình...

Chưa hết áp đặt?

Bà Lê Thị Minh Châu, chuyên gia phát triển thanh thiếu niên Unicef Việt Nam - người đã tham gia Dự án “Thúc đẩy Sự phát triển của Trẻ em và Thanh thiếu niên” (2006-2010) chia sẻ kinh nghiệm: Hiện có ít nhất 70 quốc gia đang phát triển có đưa KNS vào chương trình học chính khóa, dưới hình thức môn học riêng hoặc lồng ghép, tích hợp vào môn học. Tại Việt Nam, những năm gần đây cũng đã xuất hiện loại hình này song chủ yếu ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM...

Tuy nhiên, bà Châu cũng cho biết, một trong những vấn đề giáo viên băn khoăn nhất là liệu việc đưa Giáo dục kỹ năng sống vào các môn học có làm nặng thêm chương trình phổ thông vốn dĩ đã quá tải hiện nay. Thêm nữa, mặc dù, giáo viên hết sức nhiệt tình, nhưng chỉ biết làm một cách máy móc theo đề cương hướng dẫn. Cũng hỏi đáp, hát hò, trẻ cũng thích nhưng không có một sự thay đổi sâu sắc. Thầy vẫn là một “nhân vật có quyền lực” và trò vẫn làm theo lệnh... Vì thầy cô chưa thoát khỏi cách làm của giáo dục áp đặt.

Muốn dạy kỹ năng sống phải học kỹ năng dạy

Qua 1 năm thực hiện tăng cường giáo dục kỹ năng sống ở tiểu học, nhiều giáo viên cho rằng: Việc đưa Giáo dục kỹ năng sống vào giảng dạy là rất cần thiết, giúp học sinh tự tin hơn, có trách nhiệm hơn. Tiết dạy hiệu quả hơn khi học sinh say mê với môn học, bài học cũng bớt khô cứng, cuốn hút học sinh hơn. Học sinh có nhiều cơ hội thảo luận để đưa ra rất nhiều ý kiến khác nhau. Nhiều giáo viên bất ngờ trước khả năng sáng tạo của học sinh.

Bà Minh Châu cũng bày tỏ: Điều thuận lợi khi triển khai Giáo dục kỹ năng sống trong một số môn học và hoạt động giáo dục ở trường phổ thông là Bộ Giáo dục đã có sẵn một số kinh nghiệm và tài liệu về kỹ năng sống, với sự vào cuộc của các chuyên gia trong nước và quốc tế. Giáo viên 3 miền cũng đã được tập huấn về vấn đề Giáo dục kỹ năng sống. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã nảy sinh những khó khăn cho giáo viên như: Chương trình giáo dục phổ thông đã ổn định, bài giảng kỹ năng sống được biên soạn bổ sung sau, nhiều giáo viên chưa được tiếp cận nên việc áp dụng chưa đồng bộ. Với kinh nghiệm của mình, bà Minh Châu cho rằng, với tâm lý của nhiều phụ huynh và học sinh là “có thi mới học” thì cần đưa Giáo dục kỹ năng sống vào chương trình chính khóa để đánh giá và kiểm tra thì mới hiệu quả.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Vinh Hiển cho rằng: Thực tế, hiện nay Giáo dục kỹ năng sống cũng chỉ mới được tích hợp vào môn số môn học, bài học. Lâu nay, chúng ta không coi trọng Giáo dục kỹ năng sống, chưa coi trọng việc “Học để biết - Học để làm”, cụ thể là việc học sinh sẽ được gì sau khi lĩnh hội những kiến thức nặng về lý thuyết, chưa có kiểm tra đánh giá năng lực của học sinh sau khi học. Bộ sẽ có hướng dẫn, chỉ đạo cụ thể hơn về Giáo dục kỹ năng sống trong môn học. Hay nói cách khác, giáo viên muốn truyền đạt kỹ năng sống tới học sinh thì trước hết phải được học về kỹ năng dạy. Và đó cũng là mong muốn của nhiều học sinh, phụ huynh.

Một điều quan trọng nữa là, theo bà Minh Châu, không phải lứa tuổi nào học kỹ năng sống, cũng không phải kĩ năng sống chỉ học qua những cuốn sách, mà là sự nhuần nhuyễn qua các môn học khi còn rất nhỏ, qua cuộc sống mỗi ngày để trở thành một điều gì đó rất riêng của mỗi người, làm xã hội trong lành và tốt đẹp hơn...

Uyên Na