Vậy, hàng rào kỹ thuật trong thương mại là gì? Lưu ý nào cho doanh nghiệp Việt? Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Ông Bạch Quốc An - Vụ trưởng Vụ Pháp luật Quốc tế (Bộ Tư pháp) xung quanh vấn đề này.
Thưa Ông, liên quan đến hàng rào kỹ thuật trong thương mại quốc tế, hiện nay, chúng ta đã có Hiệp định hàng rào kỹ thuật trong thương mại (gọi tắt là Hiệp định TBT) Vậy, văn bản này ý nghĩa như thế nào trong việc xây dựng cũng như vượt hàng rào kỹ thuật của các nước?
- Hiệp định TBT trong WTO không phải là tập hợp tất cả các tiêu chuẩn mà WTO đưa ra. Hiệp định TBT chỉ là đưa ra các nguyên tắc chung để các nước xây dựng hệ tiêu chuẩn hoặc đánh giá sự hợp chuẩn. Đây là cơ sở, là nền tảng để các quốc gia xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật, ban hành các tiêu chuẩn kỹ thuật, tuân theo các nguyên tắc đã được ghi nhận trong TBT.
Theo đánh giá của các chuyên gia, khi Việt Nam tham gia ngày càng nhiều FTAs, đặc biệt là Hiệp định TPP, nông sản sẽ là một trong những lĩnh vực gặp nhiều khó khăn, thách thức về hàng rào kỹ thuật. Quan điểm của Ông như thế nào về nhận định này, thưa Ông?
- Có thể nói, những yêu cầu về TBT trong Hiệp định TPP không có quá nhiều vấn đề khác biệt so với quy định của WTO. Trong thời gian vừa qua, sản phẩm nông nghiệp của nước ta đã có thể thích nghi được với các yêu cầu về TBT trong WTO. Vì vậy, theo đánh giá của tôi, không có gì quá khó khăn về TBT đối với các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của chúng ta.
Hiệp định TPP cũng đưa ra một số tiêu chí cụ thể về TBT đối với một số các loại sản phẩm. Tuy nhiên, TBT trong TPP không phải là tiêu chuẩn mà tất cả các quốc gia phải tuân theo mà chỉ là các nguyên tắc, nền tảng, là cơ sở để từng quốc gia thành viên xây dựng nên hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật của quốc gia mình.
Thưa Ông, có ý kiến cho rằng, dường như hiện nay ở Việt Nam, ngoại trừ một số doanh nghiệp lớn, đa phần các doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa xem trọng TBT ở các nước mình có hàng xuất khẩu. Ông nghĩ sao về thực trạng này?
- Theo tôi, không phải doanh nghiệp không quan tâm mà là doanh nghiệp có quan tâm, có nhận biết nhưng do nguồn lực không đủ, vốn yếu, trang thiết bị, dây chuyền sản xuất, khoa học công nghệ còn thiếu nên việc đầu tư cho sản xuất, nhất là các sản phẩm về nông sản đáp ứng được các tiêu chuẩn kỹ thuật rất cao của các quốc gia là một vấn đề khó. Bên cạnh đó, hiện nay Việt Nam đa phần là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nguồn lực tài chính, nguồn lực con người để đầu tư rất mỏng. Ngoài ra, việc nắm bắt thông tin về các tiêu chuẩn kỹ thuật của thị trường xuất khẩu cũng là một trở ngại đối với các doanh nghiệp.
Vậy, để giúp doanh nghiệp vượt qua những khó khăn này, theo Ông, các cơ quan Nhà nước cần có động thái gì, thưa Ông?
- Các vấn đề về trợ cấp muôn hình muôn vẻ, từ việc hỗ trợ thuế hay hỗ trợ về công nghệ cũng có thể coi là vấn đề về trợ cấp. Nếu như cơ quan Nhà nước hỗ trợ các doanh nghiệp về thuế, cơ sở hạ tầng, biện pháp kỹ thuật sẽ vi phạm các quy định về trợ cấp của WTO và FTAs, nhất là Hiệp định TPP sắp tới. Vì vậy, chúng ta phải lựa chọn phương án phù hợp để làm. Theo tôi, Nhà nước cần như một đơn vị cung cấp dịch vụ thông tin về các thị trường xuất khẩu, về các tiêu chuẩn kỹ thuật cho doanh nghiệp.
Để tránh đối mặt với nguy cơ bị kiện cũng như nâng cao hình ảnh, thương hiệu, vượt qua rào cản kỹ thuật của quốc gia nhập khẩu, các doanh nghiệp Việt cần phải lưu ý điều gì, thưa Ông?
- Trong quá trình hội nhập hiện nay, doanh nghiệp cần chủ động và phải tự bảo vệ mình. Khi các doanh nghiệp có hàng hóa xuất khẩu vào các nước áp dụng các biện pháp về TBT, nếu thấy các quy định đó không phù hợp với các quy định của WTO thì doanh nghiệp cần nêu vấn đề đó ra với Chính phủ để Chính phủ thay mặt doanh nghiệp đứng ra khởi kiện.
Trong WTO là kiện giữa các Chính phủ nhưng để có được việc kiện đó thì chính doanh nghiệp phải nêu ra vấn đề, bởi lẽ, doanh nghiệp là người va chạm, là người trực tiếp bị thiệt hại. Đó cũng là chính là một biện pháp mà Chính phủ có thể giúp cho các doanh nghiệp trong quá trình hội nhập. Bên cạnh đó, việc nâng cao ý thức sử dụng tư vấn pháp luật, tư vấn trong các lĩnh vực chuyên ngành không chỉ trong vấn đề TBT mà trong nhiều vấn đề khác cũng là một điều lưu ý đối với các doanh nghiệp Việt.
Bài phỏng vấn trên được thực hiện trong khuôn khổ chương trình “Kinh doanh và Pháp luật” do Đài Truyền hình Việt Nam và Công ty Cổ phần Truyền thông ALO phối hợp thực hiện, với sự hỗ trợ của Tổng Công ty Khí Việt Nam - PV Gas. Chương trình được phát sóng định kỳ vào 08h55’ Thứ Bảy, phát lại vào 14h00’ Chủ nhật hàng tuần trên Kênh VTV2 - Đài Truyền hình Việt Nam. Chương trình được cập nhật tại Website: http://kinhdoanhvaphapluat.com/
