Điều còn lại trên vạn nẻo đường đời

Đạo hiếu đi suốt cuộc đời mỗi con người. (Ảnh minh họa: K.A)
Đạo hiếu đi suốt cuộc đời mỗi con người. (Ảnh minh họa: K.A)
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) - Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, lễ Vu lan được du nhập vào Việt Nam từ năm 1072. Đại lễ Vu lan - báo hiếu là một trong những minh chứng rõ ràng của sự gắn bó trong mấy nghìn năm qua giữa đạo và đời, giữa Phật giáo và dân tộc.

Người Việt luôn trân trọng, lấy hạnh hiếu làm đầu

Trong cung bậc tri ân và báo ân của cội nguồn, dân tộc ta luôn trân trọng và lấy hạnh hiếu làm đầu. Khi Phật giáo du nhập vào Việt Nam sự gặp gỡ, giao thoa, hội nhập của nền văn hóa đa tầng này. Từ ấy hạnh hiếu trong màu sắc Phật giáo lại được coi trọng. Sự tương phùng của tinh thần đó đã dẫn dắt nên những gương hiếu hạnh trong quá khứ cũng như hiện tại, thắm đượm và ghi mãi dấu ấn với thời gian. Không phải ngẫu nhiên, cứ đến ngày Rằm tháng Bảy âm lịch hằng năm, giới Phật giáo long trọng tổ chức đại lễ Vu lan - báo hiếu thật trang nghiêm, từ hình thức tổ chức cho đến nội dung mang ý nghĩa nhân văn, văn hóa trên bình diện tâm linh của con người.

Và thành thông lệ, mỗi mùa Vu lan, những người con trở về với thực tại để lắng nghe, để thấu hiểu, để cảm nhận về ngọn nguồn yêu thương của các đấng sinh thành. Những lời ru ngọt ngào của mẹ từ thuở còn nằm nôi sẽ là lời thiên thu dọc theo bước thời gian của con trên vạn nẻo đường đời. Cùng với đó là sự kín đáo, cứng rắn và không kém phần nghiêm khắc đến từ tình yêu thương vô bờ bến của cha.

Mùa Vu lan cũng gửi gắm một thông điệp rằng, mỗi người còn đang hiện hữu trên cõi đời này, cần tinh tấn tu học, kiên nhẫn, học tu tâm sửa tính, bớt tham - sân - si, thấm nhuần tinh thần: từ - bi - hỷ - xả, vô ngã vị tha, thương người, đoàn kết, giúp đỡ nhau, chia sẻ hạnh hiếu thì mới có thể cứu giúp được cha mẹ mình cũng như nhiều người trong mọi lúc, mọi nơi. Đồng thời, đây cũng là dịp hướng mỗi người trở về với cội nguồn dân tộc, về với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, nhắc nhở bổn phận làm con phải luôn nhớ đến công ơn sinh dưỡng của cha mẹ mà làm những việc hiếu nghĩa.

Đối với người Việt Nam, lòng hiếu thảo vốn sâu đậm trong tâm hồn, nên tinh thần Vu lan báo hiếu cũng như đạo Phật rất dễ hòa nhập vào phong tục tập quán của người dân. Vu lan không chỉ là nghi lễ riêng của Phật giáo, ngày lễ lớn đối với những người con Phật mà còn đi vào truyền thống đạo đức, trở thành một nét văn hóa đẹp, thấm sâu trong tâm thức của hàng triệu triệu người Việt.

Minh chứng là ngày nay, lễ Vu lan còn mang tính xã hội rộng rãi trong cuộc sống của người Việt, là mùa không chỉ báo ân, báo hiếu đối với cha mẹ mà còn là mùa yêu thương đối với cộng đồng, quốc gia, dân tộc. Đây cũng là dịp để bày tỏ sự tri ân sâu sắc đến ơn đất nước, ơn đồng bào, nhớ tới ân đức hy sinh cao cả của các bậc tiền bối, anh hùng liệt sỹ đã vị quốc vong thân vì hòa bình, hạnh phúc cho dân tộc Việt Nam.

Ông bà cha mẹ là vị Phật trong nhà. (Ảnh: PV)

Ông bà cha mẹ là vị Phật trong nhà. (Ảnh: PV)

Trong lịch sử Việt Nam, đạo hiếu được cộng đồng thừa nhận và thực hành làm theo trở thành văn hóa gốc, gắn chặt với chiều dài dựng nước, giữ nước của dân tộc. Chữ “hiếu” của người Việt được xuất phát từ quan niệm của Nho giáo và Phật giáo. Vì thế, người Việt Nam luôn coi trọng và tiếp thu chữ hiếu trong giáo dục nhân cách cho con người; coi đạo hiếu là đường hướng và phương châm ứng xử nhân văn của con cháu đối với cha mẹ và cũng là các chuẩn mực, thước đo giá trị đạo đức của con người.

Trong đời sống hiện đại hôm nay, vào những ngày tháng Bảy bước sang tháng Tám âm lịch này, những câu chuyện về đạo hiếu, về tình cảm yêu thương, đùm bọc vẫn được ôn lại nơi chùa chiền và nhiều không gian thờ tự khác, cũng như dưới mỗi mái ấm gia đình.

Tháng Bảy về, người người, nhà nhà khắp nơi đều rộn rã chuẩn bị cho mùa Vu lan báo hiếu. Người Việt vốn xem trọng chữ “hiếu” và chữ “hiếu” luôn được cắt nghĩa một cách rộng rãi chứ không dừng lại trong khuôn mẫu ứng xử. Nhìn lại lịch sử dân tộc, sở dĩ chúng ta không mất bản sắc, không bị đồng hoá cũng chính là do đạo hiếu dạt dào sâu thẳm trong con tim, trong mỗi cuộc đời. Cho nên, dường như mùa Vu lan không chỉ bó hẹp trong việc kính thành với cha mẹ, mà còn rộng ra với tổ tiên, cha ông, với những anh hùng dân tộc và những người có công với nước. Chữ “hiếu”, đạo hiếu chính là nền tảng, không chỉ của gia đình mà còn của đất nước.

Cha, mẹ là vị Phật trong nhà

Theo nhà nghiên cứu dân gian Nguyễn Đức Thiêm, đạo hiếu là một nét đẹp trong văn hóa ứng xử, là một trong những đạo đức cơ bản, là tiêu chuẩn, là thước đo nhân cách của con người, là tư tưởng, ý thức, tình cảm và nguyên tắc hoạt động của con, cháu với ông bà, cha mẹ.

Đạo hiếu được hiểu rộng hơn với lòng biết ơn cha mẹ, thầy cô, uống nước nhớ nguồn... (Ảnh minh họa: PV)

Đạo hiếu được hiểu rộng hơn với lòng biết ơn cha mẹ, thầy cô, uống nước nhớ nguồn... (Ảnh minh họa: PV)

Theo phong tục cổ truyền của dân tộc Việt Nam, đạo hiếu là một nét đẹp truyền thống để hướng về cha mẹ, tổ tiên, cội nguồn, sống có hiếu đễ, bày tỏ được ơn nghĩa sinh thành, dưỡng dục, dạy dỗ của cha mẹ, ông bà với con cháu. Đạo hiếu của con cái không chỉ thể hiện lúc cha mẹ còn sống phụng dưỡng thế nào, mà còn thể hiện trong việc phụng sự, phụng thờ. Nhà nghiên cứu dân gian Nguyễn Đức Thiêm nhấn mạnh: “Đạo hiếu là bổn phận, là nghĩa vụ của con cháu với ông bà, cha mẹ nhưng không phải cứ làm hay thực hiện thế nào cũng được. Muốn làm hiếu thuận theo đạo thì phải làm theo đức, theo tâm, làm phải tốt nhất”.

Để giúp con cháu giữ tròn đạo hiếu, theo nhà nghiên cứu dân gian Nguyễn Đức Thiêm, những người làm cha, làm mẹ cần sống mẫu mực, làm gương cho con cháu. Cha mẹ từ ái để con cháu gần gũi, cha mẹ chia sẻ để con cháu tin tưởng thân thiết, cha mẹ biết tha thứ cho con cháu khi mắc lỗi… Bên cạnh đó, cha mẹ cần chủ động căn dặn cho con cháu thực hiện nốt những gì mà cuộc đời cha mẹ chưa làm được, chủ động lập thừa kế, lập gia phả và phả mộ để con cháu biết cội nguồn và nơi chôn cất của ông bà, tổ tiên...

Lễ Vu lan là dịp để nhắc nhở mỗi người nghĩ về đạo hiếu đối với cha mẹ. Và sự hiếu thuận ấy cần được chúng ta thể hiện thật sự mỗi ngày chứ không phải qua những hình ảnh, lời nói “câu like”, ca tụng trên mạng ảo.

Người ta vẫn hay nói: “Trái tim người mẹ là vực sâu muôn trượng mà ở đáy ta sẽ tìm được lòng yêu thương và sự tha thứ vô bờ”. Đến một thời điểm nào đó, chúng ta sẽ hiểu, cả đời cha mẹ chỉ biết sống vì con cái. Hãy yêu thương khi họ vẫn còn đang hiện hữu. Cuộc sống sẽ luôn tấp nập và xô chúng ta đến một chân trời nào đó không ai biết trước. Nhưng cha mẹ vẫn mãi là bến bờ yêu thương, là điểm tựa vững chắc mỗi khi chúng ta trở về. Vì thế, nếu có thể, chúng ta đều xem mọi ngày trong năm đều là ngày Vu lan báo hiếu. Khi mà chúng ta chẳng thể sống mãi bên cạnh mẹ cha, hãy biết trân quý những phút giây quý giá khi còn có thể.

Lâu nay, khi nói về đạo hiếu ta hay gắn với câu chuyện ông Mục Kiền Liên cứu mẹ có xuất xứ từ nước ngoài. Nhưng ở Việt Nam những câu chuyện, những tấm gương hiếu đễ cũng có rất nhiều và nó là những giá trị văn hóa thẳm sâu. Nó gắn với nếp suy nghĩ với tình cảm của người Việt. Nó cũng gắn với những triết lý mà Nho giáo, Phật giáo, cả Thiên chúa giáo xây dựng và người Việt vận dụng nó một cách tự nhiên vào cuộc sống.

Những câu chuyện như Trần Quốc Toản bóp nát quả cam, dựng cờ “phá cường địch, báo hoàng ân” khi còn nhỏ tuổi. Chuyện Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải biết dẹp những mâu thuẫn riêng tư, đoàn kết cùng lo đánh giặc. Rồi chuyện Vua Tự Đức tự đặt roi lên lưng chịu tội trước mẹ. Và chuyện Chủ tịch Hồ Chí Minh viết thư tạ lỗi anh trai vì bận việc nước không về chịu tang… là những minh chứng về lòng hiếu đễ mãi còn đó.

Đạo Phật dẫu không có phương châm tu thân, tề gia nhưng lại tập trung đề cao chữ “hiếu”. Đạo Phật từng chỉ ra 10 công đức của người mẹ với con cái. Phật dạy: “Sữa mẹ mà các vị đã bú khi đang lang thang trong ba cõi luân hồi còn nhiều hơn nước trong bốn đại dương”. Những câu ca như: “Lạy cha ba lạy một quỳ/Lạy mẹ bốn lạy con đi lấy chồng” chính là cách dạy của nhà Phật vì cha mẹ là Phật của con. Còn câu ca: “Thứ nhất là tu tại gia/Thứ nhì tu chợ, thứ ba tu chùa” lại là một biểu hiện sâu sắc của chữ “hiếu” theo tinh thần Phật giáo. Theo về Phật là phải biết tu. Tu là gắn với tính thiện. Tu nhà là tu tâm vì ở nhà có cha, có mẹ. Họ là Phật. Bởi thế có câu chuyện, cô con dâu cúng Phật nhưng lại dâng cha mẹ thụ hưởng trước. Cô nói cha mẹ chính là Phật trong nhà…

Mùa Vu lan hướng về Điện Biên

Tại buổi họp báo Lễ Vu lan 2024, Hòa thượng Thích Gia Quang - Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Trưởng Ban Tổ chức chương trình Vu lan - đạo hiếu và dân tộc năm 2024 cho biết chương trình năm nay sẽ có một đêm giao lưu nghệ thuật vào tối 10/8 tại Nhà hát Lớn Hà Nội.

Ngoài ra còn có chuỗi hoạt động an sinh xã hội với hành trình hướng về Điện Biên Phủ nhân dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ. Theo đó, trước chương trình đêm giao lưu nghệ thuật thì Ban Tổ chức có một chuyến hành hương Theo dấu chân chiến sĩ Điện Biên năm xưa với hoạt động viếng nghĩa trang quốc gia A1, trao quà từ thiện cho gia đình chính sách và hộ khó khăn tại địa phương, tặng nhà ăn cho trẻ em mầm non tại vùng khó khăn của tỉnh Điện Biên.

Ban Tổ chức còn trao quà và sổ tiết kiệm cho một số cựu chiến binh Điện Biên, tặng một ngôi nhà tình nghĩa cho cựu thanh niên xung phong trong Chiến dịch Điện Biên Phủ nay đã ngoài 80 tuổi…

Bình luận

Ý kiến của bạn sẽ được biên tập trước khi đăng. Xin vui lòng gõ tiếng Việt có dấu

Tin cùng chuyên mục

Rằm tháng Giêng 2025 cúng gì, ngày và giờ nào tốt nhất?

Rằm tháng Giêng 2025 cúng gì, ngày và giờ nào tốt nhất?

(PLVN) - Rằm tháng Giêng hay còn gọi là lễ Thượng nguyên, tết Nguyên tiêu. Năm nay, ngày rằm đầu tiên của năm, tức ngày 15/1 âm lịch nhằm ngày 12/2 dương lịch. Người Việt quan niệm, Rằm tháng Giêng là ăn Tết lại một lần nữa nên thường chuẩn bị mâm cỗ cúng rất chu đáo.

Đọc thêm

Thanh lọc cơ thể sau Tết

Lối sống lành mạnh ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống mỗi người. (Ảnh minh họa - Nguồn: 24H)
(PLVN) - Sau 9 ngày nghỉ Tết Nguyên đán, mọi người có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, ăn những món ngon, giàu chất béo nhiều năng lượng. Kỳ nghỉ Tết kết thúc, nhiều người gặp tình trạng kiệt quệ năng lượng do tăng cân, tích mỡ sau một thời gian ít vận động và tham dự quá nhiều bữa tiệc Tết.

Mâm cúng vía Thần Tài theo từng vùng miền

Ảnh minh họa
(PLVN) - Mỗi năm, vào ngày mùng 10 tháng Giêng, nhiều gia đình và đặc biệt là người kinh doanh buôn bán lại chuẩn bị mâm cúng vía thần Tài với hy vọng mang lại may mắn và tài lộc cho cả năm.

Những điểm lưu ý khi lập ban thờ Thần Tài

Hình minh họa
(PLVN) - Lập bàn thờ Thần Tài đúng cách không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn giúp thu hút tài lộc, mang lại may mắn cho gia chủ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ các nguyên tắc phong thủy quan trọng khi bài trí bàn thờ. Từ vị trí đặt, cách sắp xếp đến các vật phẩm đi kèm, tất cả đều cần tuân theo những quy tắc nhất định để đảm bảo sự linh thiêng và hiệu quả chiêu tài.

Vía thần tài có được cúng trước không?

Hình minh
(PLVN) - Ngày vía Thần Tài, diễn ra vào mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm, là dịp quan trọng đối với nhiều gia đình và doanh nghiệp, đặc biệt là những người làm kinh doanh, buôn bán.

Ý nghĩa mâm cúng tam sinh trong ngày vía Thần Tài

Hình minh họa
(PLVN) - Bộ tam sinh (tam sên, tam sanh) là một phần không thể thiếu trong mâm cúng Thần Tài. Việc đặt bộ tam sinh trong mâm cúng Thần Tài mang nhiều ý nghĩa sâu sắc và tốt đẹp, thể hiện lòng thành kính và mong muốn một năm mới an lành, tài lộc của gia chủ.

Danh tăng Đất Việt: 'Cứ nhìn tôi là lão nông tăng thanh bần…' (Kỳ 2)

Đức Đệ tam Pháp chủ trong một đàn tràng. Bên trái Ngài là Cư sĩ Từ Vân - Phạm Nhật Vũ, người có nhiều công đức phước phần xiền xương Phật giáo Việt Nam; bên phải Ngài là Hòa thượng Thích Bảo Nghiêm, nay là Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Trưởng ban Hoằng pháp Trung ương, Trưởng ban Trị sự Phật giáo TP Hà Nội. (Ảnh tư liệu)
(PLVN) - "Suốt đời tôi chỉ mong được niệm Phật, cầu kinh, không mong cầu danh lợi. Lẽ ra, ngôi vị Pháp chủ chỉ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni có đầy đủ phúc đức, trí tuệ nắm giữ. Được ủy thác của Giáo hội ngồi lên ngôi cao, xin các vị đừng gọi tôi là Pháp chủ mà hãy cứ nhìn tôi như một lão tăng thanh bần sống trong ngôi chùa làng là tôi mãn nguyện”.

Hôm nay mới thực sự là ngày Lập Xuân - khởi đầu năm mới

Hình minh họa
(PLVN) - Hôm nay (3/2/2025) mới thực sự là ngày Lập Xuân 2025 – thời điểm đánh dấu sự khởi đầu của một chu kỳ mới trong thiên nhiên và đời sống con người. Đặc biệt, năm 2025 có đến hai lần Lập Xuân, một hiện tượng hiếm gặp mang ý nghĩa may mắn, thịnh vượng. Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm quan trọng để thực hiện nghi lễ cúng tế, xuất hành theo hướng tốt và tuân thủ những điều kiêng kỵ để đón nhận một năm mới bình an, thuận lợi.

Tìm về những chốn linh thiêng ở Vĩnh Phúc

Đền Bà Vĩnh Phúc
(PLVN) - Vĩnh Phúc – vùng đất giao thoa giữa thiên nhiên kỳ vĩ và nét văn hóa tâm linh đặc sắc, là nơi hội tụ những đền chùa, di tích mang đậm dấu ấn lịch sử. Hãy cùng khám phá những chốn linh thiêng, có niên đại lâu đời và hội tụ nhiều nét văn hóa độc đáo ở Vĩnh Phúc.

Khám phá 3 ngôi đền cổ linh thiêng bậc nhất xứ Tuyên

Khám phá 3 ngôi đền cổ linh thiêng bậc nhất xứ Tuyên
(PLVN) - Đền Thượng, đền Ỷ La và đền Bách Thần là những ngôi đền cổ được mệnh danh là linh thiêng bậc nhất ở Tuyên Quang. Những ngôi đền này không chỉ mang giá trị lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng mà còn là điểm dừng chân tâm linh hấp dẫn của du khách bốn phương.

Danh tăng Đất Việt: Bậc long tượng xuất thế (Kỳ 1)

Danh tăng Đất Việt: Bậc long tượng xuất thế (Kỳ 1)
“Sư là khuôn mẫu là mô phạm của loài người, chí ít là trong cộng đồng người. Nếu không có đạo hạnh, không có trí tuệ thì lấy gì dạy người, lấy gì làm gương để mọi người noi theo?”. Trong những ngày theo dấu chân của bậc xuất trần thượng sĩ từ sử liệu đến thực tế, vẳng trong tâm thức nhóm thực hiện loạt bài “Cội tùng Phật giáo Việt Nam” là lời dạy đầy tâm huyết này của Đại lão Hòa thượng Thích Phổ Tuệ, Đệ tam Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam.

Đầu năm lễ gia tiên thế nào để tâm an như ý?

Hình minh họa
(PLVN) -  Lễ cúng gia tiên đầu năm là một nghi thức truyền thống quan trọng trong ngày Tết Nguyên Đán. Việc chuẩn bị đầy đủ và trang nghiêm các lễ vật không chỉ giúp gia đình cầu mong may mắn, tài lộc mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên.

Kiêng kỵ đầu năm con rắn

Ảnh minh họa
(PLVN) - Tết Nguyên Đán không chỉ là dịp sum họp đoàn tụ sau 1 năm, mà còn là khoảng thời gian người Việt rất coi trọng phong tục, tập quán. Trong đó, những điều kiêng kỵ trong những ngày đầu năm mới được lưu truyền từ đời này sang đời khác, với mong muốn tránh xui rủi và đón nhận một năm mới bình an, thịnh vượng. Vậy đâu là những điều cần kiêng kỵ trong dịp đầu năm?

Văn cúng tất niên Tết Ất Tỵ 2025

Mâm cúng Tất niên: Ảnh minh họa
(PLVN) - Tất niên là dịp đặc biệt để gia đình sum họp, nhìn lại một năm đã qua và chuẩn bị chào đón năm mới với nhiều kỳ vọng. Trong không khí ấm cúng ấy, nghi thức cúng tất niên trở thành một phần không thể thiếu, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và cầu mong những điều tốt đẹp. Vậy làm thế nào để chuẩn bị một bài văn cúng tất niên đúng chuẩn và ý nghĩa? Cùng PLVN tham khảo 2 bài văn cúng tất niên sau đây.

Những lưu ý quan trọng khi cúng cỗ tất niên

Ảnh: Nguyễn Hồng Thúy
(PLVN) - Tất niên không chỉ là dịp để gia đình quây quần, tổng kết năm cũ mà còn là thời điểm quan trọng để bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên. Tuy nhiên, việc chuẩn bị cỗ cúng tất niên cần được thực hiện cẩn thận để vừa đảm bảo sự trang nghiêm, vừa tránh những sai sót không đáng có. Từ việc chọn ngày giờ, sắp xếp lễ vật, đến những kiêng kỵ trong khi cúng, mỗi chi tiết đều mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Năm Ất Tỵ bàn về Rắn trong văn hóa tâm linh và thực tiễn

Năm Ất Tỵ bàn về Rắn trong văn hóa tâm linh và thực tiễn
(PLVN) -Rắn là loài vật đặc biệt trong thế giới tự nhiên, vừa gắn liền với những câu chuyện linh thiêng, vừa mang giá trị thực tiễn cao trong đời sống. Từ tín ngưỡng dân gian đến các nghiên cứu khoa học hiện đại, rắn đã khẳng định vai trò quan trọng của mình trong văn hóa, y học và môi trường sinh thái.