Để giới trẻ "tuổi teen" an toàn khám phá thế giới: Cần định hướng tư duy sáng tạo

Đạo diễn Nguyễn Hà Lê tại Liên hoan phim Berlin. (Ảnh: Đoàn Bắc)
Đạo diễn Nguyễn Hà Lê tại Liên hoan phim Berlin. (Ảnh: Đoàn Bắc)
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -Kể từ khi các mạng xã hội, mạng chia sẻ hình ảnh bắt đầu thống trị nhu cầu của người dùng internet, rất nhiều người khao khát được gắn nhãn “Người sáng tạo nội dung” trong cộng đồng mạng (netizen) mặc cho việc có thể không cần biết các kiến thức cơ bản về sáng tạo, về sử dụng nội dung bằng chữ và bằng hình ảnh như thế nào cho đúng.

Xu thế khám phá bằng hình ảnh của giới trẻ

Sáng tạo ra ảnh và video ấn tượng khác lạ, độc đáo hoặc dễ gây ra tranh cãi là cách dễ nhất để thu hút sự chú ý, chinh phục các netizen. Càng ngày người ta càng ít đọc hoặc đọc kỹ nội dung bằng chữ nhất là khi chỉ lướt web và mạng xã hội với vô số thông tin hỗn độn sẽ hiện ra trên màn hình nhỏ bé của chiếc smartphone.

Những bạn trẻ tuổi teen (người ở độ tuổi 12-19) chính là những người sẽ ưa thích khám phá thế giới xung quanh nhất với đầy sự tò mò (nhất là qua việc học tập), bên cạnh đó là mong muốn khẳng định “cái tôi” của mình trước mọi người. Nhưng ở Việt Nam hiện nay, nhiều bạn trẻ đang sáng tạo nội dung một cách thiếu mục đích, tốn khá nhiều thời gian để sa đà vào những thứ vô bổ không giúp gì cho tương lai, thậm chí còn lệch lạc cả về tư duy hoặc đạo đức mà vẫn được số đông cổ xúy tán thưởng.

Hầu như không ngày nào mà các bạn trẻ tuổi teen không sáng tạo một nội dung bất kỳ để đăng lên mạng xã hội. Nhưng lại đang rất thiếu những chương trình ngoại khóa để định hướng tư duy sáng tạo nội dung bằng chữ, âm thanh và đặc biệt là hình ảnh dành cho lứa tuổi này. Ví dụ như các chương trình đào tạo hoặc sách hướng dẫn tự thực hành, các cuộc thi sáng tạo (ảnh chụp, video, bài viết hoặc thuyết trình) theo các chủ đề phù hợp và ý nghĩa. Những chương trình như “Hội thi sáng tác ảnh Tuổi xanh” của Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hồ Chí Minh, “Cuộc thi làm phim qua ống kính trẻ thơ online ” của Quỹ Japan Foundation là quá ít số với đòi hỏi thực tế.

Trong khi đó nhiều quốc gia rất chú trọng tổ chức các chương trình với những chủ đề đầy ý nghĩa dành cho tuổi teen. Những chương trình tiêu biểu dành cho tuổi teen toàn cầu như cuộc thi sáng tạo video 1 phút về bảo vệ thế giới và môi trường - “The global slingshot challenge” của Hiệp hội Địa lý quốc gia, “Liên hoan Nhiếp ảnh quốc tế của Nhật Bản. Các quốc gia đang phát triển như Việt Nam đã và đang được định hướng để tiếp cận chuẩn mực toàn cầu, đồng thời truyền cảm hứng tích cực về nhiều vấn đề nóng hổi cho toàn xã hội như bảo vệ môi trường, phát triển bền vững, quảng bá hình ảnh quê hương,... Những vấn đề này nếu được trình bày quá lăng kính vô tư của trẻ em sẽ có hiệu quả tác động mạnh đến toàn bộ cộng đồng và cả chính quyền.

Trong thời đại internet kết nối toàn cầu, tuổi teen Việt Nam dễ dàng tiếp cận chung với các bạn cùng trang lứa ở khắp nơi. Nhưng nếu không có tư duy và định hướng đúng thì các bạn trẻ sẽ học “cái dở” thường nhanh hơn “cái tốt”. Câu chuyện về mạng Tik Tok đang từng bước bị cấm hoặc hạn chế ở nhiều quốc gia là một ví dụ. Tiếc rằng sau nhiều nỗ lực nhưng các diễn đàn trực tuyến hoặc mạng xã hội thuần Việt đều sớm “chết yểu” khiến cho giới trẻ của Việt Nam rất thiếu sân chơi của riêng mình.

Vấn nạn trẻ em quay video nhục mạ, hành hung bạn học vẫn đang gây nhức nhối trong cộng đồng và còn có nhiều sự vụ tiêu cực khác bên trong nhà trường cũng như ngoài xã hội đang được tuổi teen thu vào ống kính của mình (đa số bằng smartphone) để rồi phát tán trong cộng đồng mạng. Không có nhiều sự sáng tạo hình ảnh về những điều tích cực, ý nghĩa hoặc thể hiện tư duy sáng tạo bài bản từ lứa tuổi teen hiện này của Việt Nam trên các nền tảng mạng xã hội. Chưa kể, công nghệ và thiết bị mới hiện này cũng hỗ trợ cho các em học sinh rất nhiều trong việc học tập khá hiệu quả trong giai đoạn đại dịch vừa qua nhưng không được tiếp tục phát huy khi cuộc sống trở lại bình thường.

Lắng nghe ý kiến của những “người trong cuộc”

Nguyễn Thủy Trúc - học sinh Trường THPT Hà Nội - Amsterdam. (Ảnh: Đoàn Bắc).

Nguyễn Thủy Trúc - học sinh Trường THPT Hà Nội - Amsterdam. (Ảnh: Đoàn Bắc).

Với sự phổ cập của smartphone cùng với nhiều ứng dụng công nghệ mới đang giúp cho giới trẻ tự sáng tạo dễ dàng hơn bao giờ hết. Các học viện đào tạo trực tuyến về nhiếp ảnh, video rất bài bản mang thương hiệu của các hãng điện thoại cung cấp sự hỗ trợ tốt cho mọi đối tượng người dùng smartphone trên thế giới nhưng lại đang bị giới trẻ Việt Nam khá thờ ơ.

Tư duy sáng tạo hình ảnh của các em hiện nay chủ yếu là bắt chước cách chụp ảnh, quay video của Trung Quốc và Hàn Quốc thiên về giải trí đại chúng mà ít kích thích sáng tạo dành cho học tập và nghệ thuật, thường tiếp cận kiểu câu view (gây tò mò) với nội dung khá hời hợt. Nếu không định hướng đúng đắn kịp thời, Việt Nam có thể lãng phí cả một thế hệ trẻ hiện nay về tư duy nền tảng cho sáng tạo và dễ gây nên hệ lụy xấu cho nhiều năm sau khi các bạn teen trở thành người lớn.

Khi công cuộc cải cách giáo dục toàn diện đang được triển khai ở Việt Nam, các môn sáng tạo như về nghệ thuật thị giác như mỹ thuật, đồ họa hoặc thiết kế (đòi hỏi nhiều năng khiếu bẩm sinh) vừa mới được đưa vào chương trình tới tận bậc trung học phổ thông. Nhưng sáng tạo nội dung bằng nhiếp ảnh, video vốn rất dễ dàng chỉ cần smartphone thì chưa có dù hầu hết học sinh đang sử dụng hàng ngày. Đây cũng là giải pháp hỗ trợ rất hiệu quả cho phương pháp giáo dục tân tiến như STEM hoặc STEAM (Khoa học - Công nghệ - Kỹ thuật và Nghệ thuật - Toán học).

Nhà làm phim Nguyễn Lê với nhiều dự án sáng tạo dành cho tuổi teen ở trong và ngoài nước cho rằng: “Với sự phát triển của các dòng điện thoại thông minh như hiện nay, có thể nói “nhà nhà làm phim, người người làm phim”. Nhưng vấn đề là quay cái gì và quay như thế nào. Tik Tok là một ví dụ về việc “biến sai thành đúng”.

Nó vốn xuất phát từ một thói quen sai của người dùng điện thoại là chỉ cầm một tay để quay chụp cho tiện, đỡ mỏi tay, tay kia dù không bận gì cũng không cầm vào điện thoại; vì cầm một tay nên cầm dọc chứ không cầm ngang dễ rơi máy; từ đó các clip quay được sẽ theo chiều dọc thay vì chiều ngang như truyền thống. Lâu dần, từ chỗ là sai, các nhà phát triển ứng dụng chiều theo thói quen này dẫn đến hình thành trào lưu video dọc, lại thêm xu hướng ngày nay giới trẻ thích những clip ngắn - nhanh - dễ nên Tik Tok đã lựa thời mà phát triển mạnh.

Theo tôi, Tik Tok chỉ là trào lưu nhất thời và sẽ không thể tồn tại lâu khi các xu hướng nguội dần. Hiện thời, các nền tảng vững mạnh hơn như Facebook hay YouTube đã tích hợp video dạng dọc màn hình, lại thêm nhiều nước trên thế giới đã và đang lần lượt cấm ứng dụng Tik Tok. Về lâu dài, những người dùng, người xem sẽ dần trở lại với những video có thời lượng dài - có chiều sâu - có đầu tư về nội dung - có chất lượng và thẩm mỹ cao để hướng khán giả, nhất là các thế hệ trẻ, đến với các sản phẩm có giá trị và một môi trường internet lành mạnh, tốt đẹp hơn”.

Là một nhà nghiên cứu khoa học, Tiến sĩ Vũ Thế Long lưu ý rằng: “Từ thời tiền sử, con người đã ghi chép hình ảnh về cuộc sống qua tranh khắc trong hang động và giờ đây là hình ảnh từ smartphone và các thiết bị hiện đại khác. Điều này là rất quan trọng cho nhân loại. Sở hữu thiết bị hiện đại chỉ là công cụ để sáng tạo, học tập và nghiên cứu cũng như khám phá thế giới sao cho có ích và có đạo đức”.

Đây là ý kiến của Nguyễn Thủy Trúc (học sinh THPT Hà Nội - Amsterdam): “Tuổi teen thường xem ảnh chụp và video ngắn bởi muốn tiết kiệm thời gian mà vẫn nắm được thông tin chính, dẫn tới xu hướng không kiên nhận và “lười” phân tích và tìm hiểu kỹ nên đã tạo ra những lỗ hổng trong thông tin được tiếp nhận. Có lẽ vì học sinh quá bận rộn và không có đủ thời gian để xem và hiểu những nội dung dài hơn”.

Còn Đoàn Linh An (15 tuổi, cán bộ Đoàn của Trường THPT Hà Nội - Amsterdam) tâm sự thêm: “Người lớn thường không hiểu hết hoặc đồng cảm được với lứa tuổi teen luôn muốn khám phá xung quanh theo cách riêng và thích tự ghi lại các kỷ niệm đầy ắp của mình cũng như những gì đã cảm nhận bằng hình ảnh được sáng tạo từ chính chiếc smartphone của mình. Ngoài ra, thông điệp bằng hình ảnh dễ lan tỏa nhanh chóng tới mọi người”.

Đoàn Linh An (15 tuổi, cán bộ Đoàn của Trường THPT Hà Nội - Amsterdam).

Đoàn Linh An (15 tuổi, cán bộ Đoàn của Trường THPT Hà Nội - Amsterdam).

Theo ông Nguyễn Viết Thịnh đang có hai con ở tuổi teen: “Việc con trẻ thể hiện nội dung, suy nghĩ bằng hình ảnh, đồ họa hoặc video là một xu hướng tất yếu trong thời đại 4.0. Chiếc smartphone gần như là công cụ không thể thiếu không chỉ phục vụ học tập, cập nhật thông tin mà còn để các con thể hiện các suy nghĩ và góc nhìn của mình một cách không giới hạn. Việc cần làm của phụ huynh là cần định hướng và kiểm soát để giảm thiểu các tác động tiêu cực và tối đa các tác dụng tích cực”.

Tin cùng chuyên mục

Liên hoan phim sẽ trình chiếu 117 bộ phim của 51 quốc gia và vùng lãnh thổ (ảnh Thùy Dương)

117 bộ phim trình chiếu Liên hoan phim quốc tế Hà Nội

(PLVN) - Với khẩu hiệu: “Điện ảnh: Sáng tạo - Cất cánh”, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội 2024 hứa hẹn là sự kiện quan trọng không chỉ của điện ảnh mà còn góp phần quan trọng quảng bá hình ảnh Thủ đô Hà Nội, đất nước Việt Nam đến bạn bè trong nước và quốc tế. Liên hoan phim sẽ trình chiếu 117 bộ phim của 51 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Đọc thêm

'Culture in you - Điểm tựa văn hoá, cầu nối nghệ thuật'- đề cao sự đa dạng văn hóa

BTC mong muốn chương trình trang bị cho thế hệ trẻ hành trang văn hóa vững chắc thông qua các hoạt động nghệ thuật. (Ảnh: Hà An)
(PLVN) - “Culture in you - Điểm tựa văn hoá, cầu nối nghệ thuật” mong muốn trang bị cho thế hệ trẻ hành trang văn hóa vững chắc thông qua các hoạt động nghệ thuật sáng tạo, để từ đó các bạn hiểu rõ về cội nguồn, trân trọng giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam, đề cao sự hội nhập và đa dạng văn hóa, đồng thời khơi dậy niềm đam mê sáng tạo.

Biểu tượng con tôm Cà Mau và cây đàn kìm Bạc Liêu - điểm “check in” lý tưởng

Biểu tượng con tôm Cà Mau và cây đàn kìm Bạc Liêu - điểm “check in” lý tưởng
(PLVN) - Biểu tượng con tôm Cà Mau và biểu tượng cây đàn kìm Bạc Liêu, không chỉ tạo sự khác biệt về sản phẩm du lịch mà còn trở thành điểm check in lý tưởng của vùng đồng bằng sông Cửu Long - là địa phương được đánh giá có nhiều tiềm năng, thế mạnh về phát triển du lịch sinh thái và du lịch văn hóa tín ngưỡng.

Trình diễn trang phục dân tộc thiểu số trên ruộng bậc thang

Trình diễn trang phục DTTS người Dao Thanh Phán, Dao Thanh Y tại ruộng bậc thang.
(PLVN) - Trong khuôn khổ Tuần Văn hóa - Du lịch, Hội Mùa vàng Bình Liêu năm 2024, ngày 03/11, tại thôn Cao Thắng, xã Lục Hồn, huyện Bình Liêu (Quảng Ninh) gần 100 diễn viên không chuyên là người đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) đã tham gia trình diễn trang phục dân tộc trên ruộng bậc thang.

Quốc tế ca ngợi cách bảo tồn và phát triển hệ sinh thái Cù Lao Chàm

Cù Lao Chàm được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới.
(PLVN) - Cách Hội An khoảng 20km, Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm đang trở thành điểm đến hấp dẫn của du khách bởi hệ động thực vật phong phú và những di tích lịch sử hàng trăm năm trước. Qua 15 năm bảo tồn và phát triển, hệ sinh thái Cù Lao Chàm không chỉ được phục hồi tương đối nguyên vẹn mà còn trở thành điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch cả nước. Nơi này còn được báo chí quốc tế khen ngợi về công tác bảo tồn hệ sinh thái.

Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024: Khám phá nhiều câu chuyện lịch sử còn ẩn giấu

Vòm trần đậm chất kiến trúc - mỹ thuật Đông Dương sẽ được sống lại bằng những sắp đặt ánh sáng kỳ ảo và hiện đại. (Ảnh: Mai Thương)
(PLVN) - Việc trải nghiệm “Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024” không những giúp tạo hành trang kiến thức mà còn khơi gợi niềm tự hào, cảm giác gắn bó và giúp định hướng sự nghiệp tương lai, để những bạn trẻ có thể gia nhập và trở thành những chủ nhân của công nghiệp văn hóa - sáng tạo trong tương lai. “Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024” còn là dịp để các bậc phụ huynh cùng các con khám phá nhiều di sản kiến trúc, nhiều câu chuyện lịch sử còn ẩn giấu.

Bay lên từ nước

Bay lên từ nước
(PLVN) - Màn đen hun hút, gió thổi rát mặt đêm. Bà Nhường cảm nhận chuyện chẳng lành với đàn cò nên đã gọi con trai dậy, cầm đèn pin ra vườn.

Vượt qua 'vết thương' để sống và yêu

Cuốn sách “Phá vỡ khuôn mẫu”.
(PLVN) - Vienna Pharaon là một nhà trị liệu hôn nhân và gia đình được cấp phép và là một trong những chuyên gia được săn đón nhiều nhất ở New York trong lĩnh vực này. Vienna đã sáng lập nhóm thực hành Mindful Marriage and Family Therapy, với tài khoản @mindfulMFT trên Instagram, giúp hơn 600 nghìn người trên khắp thế giới chữa lành vết thương.

Sài Gòn trong cơn mưa…

Những cơn mưa Sài Gòn thường chọn cho mình giờ rơi khắc nghiệt nhất, ấy là buổi tan tầm.
(PLVN) - Nhiều người hay bảo thích ngắm mưa rơi. Vì nhìn mưa rơi sao mà tươi mát, mà dịu dàng đến thế, như một bản nhạc của đất trời.

Trình diễn văn hóa các dân tộc huyện Bình Liêu, Quảng Ninh

Chương trình trình diễn giới thiệu văn hoá dân gian đặc sắc của các dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Ninh.
(PLVN) -  Nhằm tôn vinh, quảng bá những giá trị văn hoá đặc sắc của các dân tộc thiểu số (DTTS) tỉnh Quảng Ninh, từ tối 2/11 đến hết tháng 12/2024 tại Quảng Trường 25/12 huyện Bình Liêu sẽ tổ chức Trình diễn và giới thiệu văn hoá dân gian vào các ngày cuối tuần.