Hai phương án quy định ghi âm, ghi hình tại phiên tòa
Trình bày Báo cáo Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp, có ý kiến đề nghị quy định hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp như luật tố tụng hiện hành. Có ý kiến đề nghị rà soát quy định để không trái với nguyên tắc Tòa án xét xử công khai.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) nhận thấy, việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp phải bảo đảm quyền con người, quyền công dân; hoạt động thông tin theo quy định của pháp luật; bảo đảm tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho Hội đồng xét xử điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm bởi các yếu tố khác.
Đa số ý kiến UBTVQH đề nghị chỉnh lý như khoản 3 và khoản 4 Điều 141 dự thảo Luật theo hướng việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh của Hội đồng xét xử tại phiên tòa, phiên họp phải được sự đồng ý của Chủ tọa phiên tòa...
Việc ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định; đồng thời, bổ sung quy định tại khoản 4 về việc Tòa án ghi âm, ghi hình toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp… (phương án 1 quy định tại khoản 3 và khoản 4 dự thảo Luật).
Một số ý kiến UBTVQH cho rằng, quy định về ghi âm, ghi hình tại phiên tòa, phiên họp trong dự thảo Luật là hẹp hơn so với quy định của các luật tố tụng. Để tạo thuận lợi cho hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp, ý kiến này đề nghị giữ như quy định của pháp luật hiện hành (phương án 2 không quy định khoản 3 và khoản 4 Điều 141 trong dự thảo Luật, mà thực hiện theo quy định của luật tố tụng và pháp luật có liên quan).
Một số ý kiến của UBTVQH và Tòa án nhân dân tối cao đề nghị quy định khoản 3 Điều 141 như sau: “Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định khi có sự cho phép của Chủ tọa phiên tòa, phiên họp…”; đồng thời, bổ sung quy định tại khoản 4 về việc Tòa án ghi âm, ghi hình toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn…
Phát biểu tại phiên họp, Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung (Đoàn Long An) bày tỏ thống nhất quy định theo Dự thảo của TANDTC trình. Phân tích lý do, Đại biểu cho rằng quy định như vậy là để bảo đảm quyền con người, quyền công dân, nhất là quyền con người, quyền công dân đối với hình ảnh, bí mật cá nhân, gia đình...
Quá trình diễn ra phiên tòa, phiên họp, nhiều thông tin, chứng cứ được công bố tại phiên tòa nhưng chưa được kiểm chứng, đặc biệt là những thông tin về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh..., thậm chí có những thông tin nhạy cảm khi xét xử mới được cung cấp mà chưa được kiểm chứng. Các thông tin, chứng cứ này cần được Hội đồng xét xử xem xét, kết luận trong bản án, quyết định.
Quy định như vậy cũng là để bảo đảm tính tôn nghiêm tại phiên tòa, tạo điều kiện cho Hội đồng xét xử điều hành tốt phiên tòa, không bị phân tâm, chi phối, ảnh hưởng bởi các yếu tố khác.Việc quy định như trên không hẹp hơn so với Luật Báo chí. Luật báo chí quy định hoạt động báo chí theo quy định của pháp luật. Luật này và pháp luật có liên quan cho phép đến đâu thì báo chí sẽ được thực hiện theo quy định đến đó.
Mặt khác, dự thảo Luật cũng đã bổ sung khoản 4 với nội dung “Tòa án tiến hành ghi âm lời nói, ghi hình ảnh toàn bộ diễn biến phiên tòa, phiên họp trong trường hợp cần thiết để phục vụ nhiệm vụ chuyên môn. Việc sử dụng, cung cấp kết quả ghi âm lời nói, ghi hình ảnh diễn biến phiên tòa được thực hiện theo quy định của pháp luật”.
Theo Đại biểu, quy định như vậy sẽ đảm bảo cho phiên tòa được tiến hành đúng pháp luật, chất lượng, trang nghiêm; vừa đảm bảo có cơ sở, tạo thuận lợi cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình. Khi cần thiết Viện kiểm sát có giám sát hay cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền cần kiểm tra thông tin thì dữ liệu đó có từ kết quả ghi âm, ghi hình của Tòa án.
Cần có sự phân biệt đối tượng được phép ghi âm, ghi hình tại phiên toà
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Dương) nêu thực tế, rất nhiều vụ việc, vụ án được đưa tin tràn lan trên báo chí, mạng xã hội, internet một cách không chính thống, cùng với đó là các ý kiến trái chiều từ rất nhiều người dùng mạng xã hội đã tạo những tác động và áp lực không nhỏ đến người tiến hành tố tụng tham gia vụ án, có ảnh hưởng tiêu cực đến công tác xét xử, công tác tuyên truyền pháp luật, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền cá nhân, quyền con người đã được quy định rất rõ trong Hiến pháp. Do vậy, việc quy định chặt chẽ hơn về hoạt động ghi âm, ghi hình tại phiên toà là vô cùng cần thiết.
 |
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga phát biểu tại phiên họp. |
Tuy nhiên, theo Đại biểu, không nên chỉ giới hạn việc ghi hình ảnh tại phiên toà, phiên họp trong thời gian khai mạc phiên toà, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định mà cần giới hạn thêm cả việc ghi âm.
“Tuy rằng nguyên tắc công khai là công khai toàn bộ phiên toà, không chỉ là thời gian khai mạc tuyên án hay công bố quyết định nhưng nếu để người dân tự do ghi âm, ghi hình trong cả quá trình xét xử sẽ ảnh hưởng đến quá trình xét xử vì ít nhiều tạo ra sự lộn xộn”, Đại biểu nói.
Hơn nữa, với những phiên toà xử án ly hôn, án kinh doanh, có nhiều bí mật đời tư của các cá nhân liên quan, có bí mật doanh nghiệp, bí mật kinh doanh. Nếu ghi âm, ghi hình tràn lan, rồi đưa thông tin đã cắt gọt lên mạng xã hội sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới các cá nhân, tổ chức có liên quan. Nhất là hiện nay việc xử phạt những vi phạm trên môi trường không gian mạng của chúng ta đang gặp những khó khăn, vướng mắc.
Song, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cũng cho rằng cần có sự phân biệt đối tượng được phép ghi âm, ghi hình tại phiên toà. Theo đó, nên quy định cởi mở hơn việc ghi âm ghi hình tại phiên toà đối với nhóm đối tượng là phóng viên, báo chí, truyền hình bởi họ là những người được đào tạo bài bản, có chuyên môn, lại bị ràng buộc bởi công việc nên việc thông tin chắc chắn sẽ có sự chuyên nghiệp và tính khách quan hơn.
