Tại buổi làm việc với Bí thư Thành ủy TP HCM Đinh La Thăng mới đây, GSTS Nguyễn Ngọc Giao - Chủ tịch Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật TP HCM - cho rằng cần thể chế hóa việc phản biện dự án vì chủ các dự án đang không mặn mà với việc này.
"Thành phố cần quy định cụ thể một công trình có số vốn bao tiền, ảnh hưởng đến bao nhiêu người dân thì buộc phải qua phản biện độc lập, không phải phản biện ở cấp nội bộ các sở như hiện nay.
Vì nhiều đơn vị phản biện dưới quyền giám đốc sở nên không thể không ủng hộ dự án. Phản biện độc lập thì mới có thể nói thẳng, nói thật", ông Giao nói.
Theo ông Giao, hiện có tình trạng khi dự án bị trục trặc, thành phố yêu cầu báo cáo thì sở ngành mới mời phản biện. Nhưng khi tổ chức hội thảo thì tài liệu chỉ đưa trước một tuần nên "thật ra cũng chỉ là phản biện cho vui".
Chủ tịch Hiệp hội nhựa - TS Trần Công Hoàng Quốc Trang - đề nghị lãnh đạo thành phố không nên chỉ giải quyết một vụ việc "cho dân họ sướng", mà phải xử lý các vấn đề mang tính khoa học, lâu dài.
"Tôi thấy lãnh đạo thành phố chưa thật quan tâm, để phát huy được vai trò của trí thức thành phố. Trí thức rất muốn đóng góp cho thành phố, không nên phân biệt trí thức già hay trẻ, quan trọng là đóng góp nhiều", ông Trang nói và dẫn chứng vừa qua dự án nâng đường Kinh Dương Vương đã ảnh hưởng gần 500 hộ dân nhưng các sở ngành cứ làm, không cần ý kiến phản biện của nhà khoa học.
Trong khi đó, nguyên Giám đốc Sở Khoa học - Công nghệ Phan Minh Tân cho rằng, Liên hiệp hội có 48 thành viên, 65.000 hội viên nhưng công việc đã làm và hiệu quả chưa cao lắm. Thành phố nên tăng cường "đặt hàng" trí thức và phải thật cụ thể. "Làm sao để các nhà khoa học cùng tham gia xây dựng dự án, chứ khi đã triển khai rồi thì việc phản biện không còn ý nghĩa nữa", ông Tân nói.
 |
| Dự án nâng đường Kinh Dương Vương khiến nhiều nhà dân thành… hầm, một phần vì không lấy ý kiến phản biện của nhà khoa học. |
Theo ông Tân, cách tính kinh phí nghiên cứu theo "một trang giấy mấy trăm nghìn" là rất không khoa học, nhiều khi chỉ một trang thôi nhưng rất nhiều chất xám. Vì vậy, cần phải tính theo kinh tế thị trường, sòng phẳng, người ta làm được công trình thiết thực, hiệu quả thì phải trả tiền nhiều.
Được Bí thư Thành ủy Đinh La Thăng mời phát biểu, đại diện Sở Khoa học - Công nghệ thành phố - cho biết sẽ làm việc với Sở Tài chính để trình UBND TP trong thời gian tới đưa kinh phí về Liên hiệp hội quản lý để tự chủ.
"Kinh phí cho các dự án từ 60-80 triệu đồng, cá nhân tôi thấy thực sự cũng quá ít. Tuy nhiên, đây là quy định của Bộ Tài chính", đại diện Sở Khoa học - Công nghệ nói.
Về vấn đề này, Phó chủ tịch Lê Thanh Liêm nói rằng "kinh phí nghiên cứu khoa học mà chỉ có 60-80 triệu đồng nghe thấy xốn xang quá".
"Các đồng chí ở Liên hiệp hội mạnh dạn đề xuất tăng lên đi. Sở Khoa học - Công nghệ và Sở Tài chính tham mưu trình Ủy ban. Khoa học khó định lượng lắm, quan trọng là các đề tài nghiên cứu giúp ích được gì cho thành phố", ông Liêm yêu cầu.
Kết luận buổi làm việc, Bí thư Thành ủy Đinh La Thăng bày tỏ lòng biết ơn với các nhà khoa học làm việc ngày đêm để có những sáng chế, sáng kiến phục vụ thành phố, phục vụ đời sống người dân.
"Lãnh đạo thành phố sẵn sàng lắng nghe ý kiến phản biện của các nhà khoa học với tinh thần cầu thị, cầu hiền và sẽ tạo điều kiện thuận lợi nhất để các nhà khoa học có thể cống hiến hết mình", ông Thăng nói.
Theo người đứng đầu Thành ủy, sau 30 năm đổi mới, sắp tới TP HCM phải bước vào một chu kỳ phát triển mới. Trong 7 chương trình đột phá mà Đại hội đảng bộ thành phố lần thứ X thông qua đã xác định phát triển khoa học - công nghệ là hàng đầu và huy động mạnh mẽ hơn nữa nguồn lực của các nhà khoa học.
"Cần phải đổi mới mạnh mẽ cơ chế tài chính. Đối với khoa học thì không có nhà khoa học già, mà chỉ có nhà khoa học lớn tuổi với nhiều kinh nghiệm và vẫn còn đam mê, công hiến", ông Thăng nói và cho rằng năng lực cạnh tranh của thành phố có cao hay không phụ thuộc rất nhiều vào ngành khoa học - công nghệ.
Ông Đinh La Thăng đề nghị Phó chủ tịch UBND thành phố Lê Thanh Liêm chỉ đạo các sở ngành phối hợp với Liên hiệp hội Khoa học Kỹ thuật rà soát lại toàn bộ cơ chế chính sách và công bố rõ để các nhà khoa học chủ động lựa chọn đề tài nghiên cứu, xem đã phù hợp chưa.
"Cần phải thể chế hoá hoạt động tư vấn phản biện độc lập vì đây là nhu cầu thực sự. Hội đồng tư vấn phản biện mà thuộc sở và là cấp dưới của giám đốc sở thì khó mà khách quan được", ông Thăng đề nghị lãnh đạo UBND thành phố cần có chỉ đạo cụ thể hóa việc phản biện về các dự án.
Về ý kiến việc thưởng cho các công trình nghiên cứu hiện quá thấp (15 triệu đồng giải nhất và 3 triệu cho giải khuyến khích), ông Đinh La Thăng cho rằng đây là quy định của Bộ Tài chính thì thành phố phải thực hiện nhưng xã hội hóa giải thưởng thì không ai cấm.
"Ngân sách Nhà nước quy định 15 triệu, còn mình xã hội hóa thì thưởng 500 triệu cũng được. Ví dụ như một công trình nghiên cứu chống ngập mà thực sự hiệu quả thì thưởng nhiều tỷ đồng cũng đáng chứ không phải chỉ tiền triệu. Chúng ta không nên lệ thuộc quá nhiều vào quy định, phải chấp hành nhưng phải có sáng tạo", ông Thăng nói.
