Tuyên bố của Thổ Nhĩ Kỳ về khả năng chuyển giao hệ thống S-400 cho Ukraine

"Vấn đề (bàn giao cho Kiev các hệ thống phòng không S-400) không có trong chương trình nghị sự. Theo tôi biết, người Mỹ đã nói về điều đó, nhưng nó bị loại trừ. Liệu Thổ Nhĩ Kỳ có cần thêm hệ thống phòng không? Tất nhiên, chúng tôi muốn mua chúng từ Hoa Kỳ hoặc các đồng minh khác. Nếu không làm được, chúng tôi cần một nguồn khác", nhật báo Milliyet dẫn lời ông Cavusoglu.

Hôm thứ Sáu, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan nói rằng tuyên bố rằng Ankara có thể cung cấp cho Ukraine hệ thống tên lửa S-400 để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt nhằm vào Ankara và nhằm khuấy động các vấn đề của đất nước.

Lầu Năm Góc xác nhận rằng Mỹ đang đàm phán với Ankara về việc gửi S-400 tới Kiev để đổi lấy việc Thổ Nhĩ Kỳ tham gia chương trình máy bay chiến đấu thế hệ thứ 5 F-35 và các lệnh trừng phạt đối với nước này được dỡ bỏ.

Bình luận về lý do Thổ Nhĩ Kỳ không giao S-400, Nhật báo Sabah của nước này hôm 26/3 chỉ ra, do thiếu hệ thống phòng không và lực lượng không quân tương xứng, khi xảy ra xung đột với Nga, Ukraine đã kêu gọi các cường quốc trên thế giới tuyên bố vùng cấm bay trong nhiều tuần. Khi không thể áp dụng phương án này, một số kịch bản đã được đưa ra, chẳng hạn như chuyển giao máy bay chiến đấu MiG-29 do Nga sản xuất từ ​​các nước khác cho Ukraine hoặc chuyển giao các hệ thống này cho Ukraine bởi các nước thành viên NATO có hệ thống phòng không S-300 của Nga.

Ví dụ, Ba Lan đã đề xuất gửi các máy bay chiến đấu của mình đến căn cứ của Mỹ ở Đức để Washington chuyển chúng cho Kiev nhưng Hoa Kỳ đã từ chối. Lầu Năm Góc cho biết: “Đơn giản là chúng tôi không có một lý do chính đáng" để miễn cưỡng đặt NATO và Nga vào thế đối đầu trực tiếp.

Đối với S-300, ba nước thành viên NATO có hệ thống phòng không của Nga là Bulgaria, Hy Lạp và Slovakia. Thậm chí có tin đồn rằng ba quốc gia có thể chuyển giao các hệ thống của Nga cho Ukraine. Nhưng Hoa Kỳ thậm chí không đưa ra tuyên bố chính thức về vấn đề này nên đó chỉ là "tin đồn trống rỗng".

Hệ thống phòng không tầm xa S-400 và tiêm kích đa năng Rafale. Ảnh: Defence View

Trong khi đó, trên truyền thông Mỹ lại xuất hiện các kịch bản khác. Một số quan chức Mỹ "giấu tên" đã nói chuyện trước với The Wall Street Journal (WSJ) và sau đó là The New York Times (NYT), nói rằng Washington đã gõ cửa Ankara và Thổ Nhĩ Kỳ có thể được đưa vào dự án F-35 một lần nữa trong quay trở lại việc chuyển giao hệ thống phòng không S-400 cho Ukraine và lệnh cấm vận có thể được dỡ bỏ.

Đề xuất này, đã không được các nhà phân tích coi trọng khi WSJ đưa tin lần đầu và chỉ trở thành chương trình nghị sự ở Thổ Nhĩ Kỳ sau khi nó được NYT đề cập đến một lần nữa cho thấy Washington rõ ràng đang xem xét kịch bản này một cách nghiêm túc.

Nhật báo Sabah phân tích, tiêu chuẩn kép dẫn đến việc Thổ Nhĩ Kỳ mua S-400 xuất phát từ ưu thế trên không là điều bắt buộc để bảo vệ một quốc gia. Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan đã nhận thức được thực tế rằng không chỉ có máy bay công nghệ cao mà còn phải có hệ thống phòng không tốt.

Dựa trên nhu cầu này, Thổ Nhĩ Kỳ lần đầu tiên gõ cửa Mỹ để mua hệ thống tên lửa phòng không Patriots. Khi không thể đạt được thỏa thuận, Thổ Nhĩ Kỳ đã quay sang Nga và mua S-400. Nếu Thổ Nhĩ Kỳ không thực hiện bước này, với tư cách là một quốc gia không có hệ thống phòng không như Ukraine, họ sẽ phải nhờ đến sự trợ giúp của các quốc gia khác. Đây là sự đảm bảo mà S-400 mang lại cho Thổ Nhĩ Kỳ, bất kể chúng được mua ở đâu.

Bất chấp tất cả những lời đe dọa trước khi mua và tất cả các lệnh cấm vận được áp đặt sau đó, Thổ Nhĩ Kỳ đã không thay đổi lập trường cứng rắn của mình về vấn đề S-400. Nó đã bị trục xuất khỏi chương trình F-35 mà nó là một đối tác. Thay vào đó, nước này đã phát triển máy bay không người lái vũ trang Bayraktar của riêng mình, điều này đã thay đổi mô hình chiến tranh trên thế giới. Máy bay không người lái Bayraktar đang chứng tỏ là một trong những lực lượng phòng thủ lớn nhất cho Ukraine, lực lượng này đã yêu cầu hầu hết các nước trợ giúp về quốc phòng.

Tranh biếm họa về việc Mỹ "nói chuyện" với Ankara về S-400 và dự án máy bay F-35 (Daily Sabah)

Selçuk Bayraktar, người đã phát triển máy bay không người lái của Thổ Nhĩ Kỳ, đã bày tỏ rất rõ những lệnh cấm vận không công bằng này đối với Thổ Nhĩ Kỳ vô ích như thế nào. Ông từng bày tỏ: “Mặc dù hôm nay họ không cung cấp F-35 có vẻ là một bất lợi đối với chúng tôi, nhưng đó có thể là một trong những điều tốt nhất cho ngành công nghiệp quốc phòng của chúng tôi vào ngày mai”. Ông Bayraktar đã đúng. Thổ Nhĩ Kỳ hiện đang phát triển máy bay chiến đấu không người lái của riêng mình.

Những phát biểu sau đây của ông Ismail Demir, Chủ tịch Tập đoàn Công nghiệp Quốc phòng (SSB) tại Diễn đàn Ngoại giao Antalya tóm tắt lập trường của Thổ Nhĩ Kỳ. “Chúng tôi nghĩ rằng vấn đề F-35 đã kết thúc và chúng tôi nên giải quyết vấn đề của riêng mình. Chúng tôi phải phát triển nhiều khả năng phụ khác nhau trong các dự án của mình như Máy bay Chiến đấu Quốc gia (MMU) và Hürjet (máy bay huấn luyện phản lực tiên tiến và máy bay tấn công hạng nhẹ được phát triển trong nước), nhiều nhất có thể".

Nhiều người từng cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã mắc sai lầm lớn khi mua S-400 trước khi nhận ra hệ thống phòng không và sức mạnh máy bay của nước này chứng tỏ giá trị của họ trên trường quốc tế. Hiện họ đang phát triển các kịch bản về hệ thống phòng không của Nga mà Thổ Nhĩ Kỳ đã mua bằng cách chấp nhận mọi rủi ro chính trị.

Như nhà báo Yusuf Erim đã tuyên bố trong một loạt tweet, yêu cầu S-400 trước tiên phải đến từ Ukraine. Ngay cả khi có, Ukraine có đủ nhân lực để vận hành các hệ thống không? Liệu Thổ Nhĩ Kỳ có trao hệ thống phòng không quý giá của mình cho người khác? Đặc biệt là khi không có giải pháp thay thế?

Liệu Thổ Nhĩ Kỳ có chuyển giao hệ thống này cho Ukraine? Liệu Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia đã đi một chặng đường dài trong giải pháp ngoại giao cho cuộc khủng hoảng Ukraine, sẽ vứt bỏ nỗ lực của mình?

Hay quan trọng nhất, liệu nó có vi phạm thỏa thuận S-400 mà nước này đã ký với Nga và cho phép các hệ thống phòng thủ của mình được sử dụng bởi một quốc gia khác để chống lại Nga?

Theo Nhật báo Sabah, câu trả lời chung cho tất cả những câu hỏi này là "không".

Nhật báo Sabah khẳng định, “Siêu cường” của thế giới, Mỹ, thậm chí không thể chấp thuận cho ba nước thành viên NATO gửi S-300 đến Ukraine và phản đối việc Ba Lan chuyển giao các máy bay MiG-29. Trong trường hợp đó, không chỉ không công bằng khi mong đợi Thổ Nhĩ Kỳ, thành viên NATO duy nhất có thể đàm phán với cả Nga và Ukraine, từ bỏ S-400 của mình.