Lương tâm người làm báo

Tác giả Kevin Carter sau khi đoạt giải 3 tháng đã tự kết liễu cuộc đời.
Tác giả Kevin Carter sau khi đoạt giải 3 tháng đã tự kết liễu cuộc đời.
(PLVN) - So với các ngành nghề khác, nghề báo có những áp lực đặc thù. Người làm báo được coi là nhân chứng vô hình khắc họa lại thực tế một cách chân thực và khách quan nhất, mà không được can thiệp vào dòng chảy sự kiện hay làm méo mó lịch sử. Nhưng cùng với đó là những mâu thuẫn của người làm báo trước những nghịch cảnh. Trong quá khứ, đã có những bức ảnh, những câu chuyện báo chí có ảnh hưởng lớn đến nhân loại, nhưng đồng thời cũng mang đến bi kịch với chính tác giả.

Bức ảnh đạt giải Pulitzer và … một vụ tự tử

Bức ảnh một bé trai da màu gầy nhom, gục xuống đất vì đói, bên cạnh một con kền kền ăn xác đang chờ đợi từng giây phút cuối cùng của cậu bé để lao vào cậu bé, đó chính là bức ảnh “Kền kền chờ đợi” – bức ảnh đã đem đến cho nhiếp ảnh gia Kenvin Carter giải Pulitzer vào năm 1994 và... một vụ tử tự ba tháng sau khi anh được nhận giải. 

Được biết, tháng 3/1993, Kenvin Carter cùng với Joao Silva, một thành viên của Câu lạc bộ Bang-Bang, đến Sudan để điều tra về cuộc nội chiến và nạn đói. Trên đường đến làng Ayod, Carter bắt gặp một đứa trẻ gầy giơ xương đang trên đường bò đến trạm cung cấp thực phẩm, theo sát là một con kền kền. Bị xúc động mạnh mẽ trước khung cảnh đó, Carter nâng máy ảnh lên và chụp; anh chờ trong 20 phút, hy vọng con kền kền sẽ bay đi, giang đôi cánh của nó để có được một bức ảnh có sức nặng hơn, nhưng chuyện đó không xảy ra. Hai mươi năm sau này, bạn đồng hành của anh – Silva kể lại: “Sau khi Carter đuổi con kền kền đi, anh chạy một mạch hai dặm, vừa chạy vừa gạt nước mắt. Lúc đó, anh ấy rõ ràng bị quẫn trí khi giải thích cho tôi những gì anh ấy đã chụp được, anh ấy nói không ngừng và chỉ tay vào không trung. Anh ấy nói về cô con gái Megan và mong muốn ôm chặt cô bé trong tay. Chắc chắn Carter đã bị ảnh hưởng bởi hình ảnh anh ấy chụp được và nó đã ám ảnh anh cho đến những ngày cuối đời”.

Ngày 26/3/1993, tờ New York Times công bố bức hình và ngay sau đó, tòa soạn nhận được rất nhiều thư của độc giả yêu cầu được biết số phận của đứa trẻ trong bức hình. Sau đó, tòa soạn đã đăng tải một thông báo rằng đứa trẻ có thể đã vào được trung tâm cứu trợ nhưng không chắc là bé được cứu sống. Một năm sau, bức ảnh đã mang đến cho Carter giải Pulitzer danh giá nhưng cũng chính là lúc bi kịch lần trước được nhắc lại. Giải thưởng uy tín này mang lại cho Carter một cơn lốc chỉ trích khắc nghiệt. “Người đàn ông không từ bỏ mục tiêu của mình để giúp đỡ người khác trong lúc hoạn nạn chỉ có thể là một động vật ăn thịt, một con kền kền trên hiện trường”, tờ St Petersburg Times viết. Hầu hết mọi người đều chỉ trích nhiếp ảnh gia là người vô nhân tính, đặt câu hỏi tại sao anh lại không giúp đứa trẻ trong bức ảnh. Carter đã tự tử sau ba tháng nhận giải Pulitzer.

Nhưng câu chuyện vẫn chưa kết thúc. Vào năm 2011, Alberto Rojas - một phóng viên ảnh cho tờ El Mundo, nhật báo của Tây Ban Nha, đi công tác tại Ayod (Sudan) đã quyết định tìm kiếm thông tin về bức hình “Kền kền chờ đợi”. Qua nhiều mối liên hệ và các cuộc gặp gỡ với các nhân chứng trong những bài báo thời điểm xảy ra sự việc, Rojas đã gặp được cha của đứa trẻ trong bức ảnh của Kevin Carter. Điều bất ngờ là trong làng Ayod, không một ai từng nhìn thấy bức ảnh này hay ngôi làng mình đã nổi tiếng trên thế giới. Sự xuất hiện của con kền kền, một điềm xấu so với những người phương Tây thì ở đây thấy rất bình thường. Và bất ngờ hơn nữa, đứa bé thực sự đã sống sót sau nạn đói nhưng đã chết 14 năm sau đó vì một cơn sốt rét. Nhờ Alberto Rojas, chúng ta biết rằng cậu bé trong bức ảnh không bị chết đói, không bị bỏ rơi để trở thành xác thối, làm bữa ăn cho kền kền như các độc giả đã suy đoán. Nhưng Kevin Carter đã không còn sống để nhận được tin đó. 

Ở một góc độ khác, điều dẫn đến cái chết của nhiếp ảnh gia này có lẽ không chỉ nằm ở những lời chỉ trích của dư luận mà hơn hết những ký ức dai dẳng về các vụ giết người, nạn đói và các xác chết đã ám ảnh anh từng giây, từng phút. Có lẽ đối với anh lúc chụp bức hình, nhiệm vụ của phóng viên ảnh là ghi lại thực tế khắc nghiệt trước mắt để cho thế giới thấy được thực trạng thảm khốc của nạn đói kém và nghèo khó ở đất nước này, nhưng cùng lúc ấy anh phải đối mặt với bản án lương tâm của chính mình, cùng với những ám ảnh, dằn vặt với nỗi đau của những con người nơi đây. Không nói đến những vinh quang của giải thưởng Pulitzer, cái giá để sự thật được công bố quá đắt, lấy đi không chỉ một sự hi sinh. 

'Kền kền chờ đợi’ - bức ảnh đoạt giải thưởng gây ám ảnh về nạn đói ở Sudan
'Kền kền chờ đợi’ - bức ảnh đoạt giải thưởng gây ám ảnh về nạn đói ở Sudan

“Số phận bi đát”

Bức ảnh “Số phận bi đát” chụp lại những giây phút cuối cùng của một người đàn ông bị chết vì rơi xuống đường tàu điện, được thực hiện bởi một phóng viên ảnh tự do cộng tác thường xuyên với tờ New York Post (Mỹ) tên là R. Umar Abbasi năm 2012. Trong ảnh, người đàn ông gốc Hàn có tên Ki Suk Han đã bị một kẻ lạ mặt đẩy xuống đường tàu điện ngầm ở thành phố New York, Mỹ và số phận của ông như thế nào thì ai cũng có thể tưởng tượng ra được. Điều gây tranh cãi lớn nhất là bức ảnh chụp lại bi kịch này đã xuất hiện trên trang bìa tờ New York Post với dòng tít ảnh: “Bị đẩy xuống đường tàu, người đàn ông này sắp phải chết. Số phận bi đát”. 

Ngay sau đó, Abbasi bị dư luận phê phán kịch liệt với cáo buộc đáng lẽ anh ta nên giúp đỡ nạn nhân thay vì chụp những bức hình máu lạnh, vô nghĩa như vậy. Giải thích cho hành động của mình, Abbasi phát biểu trên tờ Post rằng anh ta chỉ đơn giản là làm theo bản năng của mình và thực tế không có đủ thời gian để giải cứu người đàn ông: “Tôi không biết làm gì ngoài việc nháy đèn flash trên chiếc máy ảnh, hy vọng rằng người lái tàu có thể nhìn thấy và dừng lại. Tôi thậm chí còn không ý thức rằng mình đang chụp ảnh. Tôi chỉ biết nhìn đoàn tàu lao tới. Tất cả diễn ra quá nhanh, từ khi tôi nghe thấy tiếng quát tháo cho đến khi đoàn tàu đâm vào người đàn ông này chỉ chớp nhoáng trong khoảng 22 giây”. Abbasi cho rằng những bức hình của anh chụp lại nạn nhân là để cảnh báo những người bảo vệ dọc đường ray tàu hỏa; họ cần được cảnh báo về những tình huống bất ngờ phát sinh để phản ứng kịp thời. Song dư luận đã không hài lòng với những lý do này. Đồng thời, người sáng lập - CEO của hãng tin News Corporation – ông Rupert Murdoch cũng liên tiếp hứng chịu “búa rìu” dư luận.

Hàng trăm ngàn lượng bình luận trên trang Twitter chỉ trích tờ báo và Murdoch là “vô nhân đạo”, “vô đạo đức”, “thiếu tôn trọng với người quá cố và càng khoét sâu nỗi đau của người vợ và cô gái con ông Han”, “không ai muốn nhìn thấy chồng mình, bố mình, bạn mình, con trai mình… trên một tấm bìa báo như thế này?”, “Lấy bi kịch của một con người ra làm trò gây sốc rẻ tiền”…Song, bên cạnh những lời chỉ trích, một số độc giả khác lại cho rằng, công bằng mà nói nếu đặt câu hỏi tại sao vị phóng viên này không cứu người đàn ông bất hạnh kia thì cũng phải đặt câu hỏi này với tất cả những người đang có mặt tại ga tàu lúc đó. Việc người phóng viên đang làm là ghi lại một khoảnh khắc lịch sử nhưng việc bức ảnh được đưa lên trang bìa với dòng tít vô cảm đã gây phản cảm với người xem cũng như gia đình người đã khuất. 

Những câu chuyện trên đã phần nào nói lên một áp lực, gánh nặng vô hình đè nặng lên nghề báo, ở đó luôn tồn tại một ranh giới mong manh giữa việc lựa chọn lương tâm và ứng xử như một người bình thường hay trách nhiệm của người làm báo. Công bố một sự thật không phải lúc nào cũng dễ dàng với tất cả mọi người, đặc biệt khi sự thật đó về những bi kịch con người, thảm kịch chiến tranh, thảm họa thiên nhiên, bệnh dịch... Một sự thật bị giảm nhẹ có thể bị cho là “bóp méo sự thật” nhưng nếu quá khắc nghiệt và trần trụi lại khó có thể chấp nhận đối với tất cả mọi người. Quả thực, “lương tâm nhà báo” là một khái niệm rất khó để định nghĩa, càng khó để thực hiện một cách đúng mực trên thực tế. Như nhiếp ảnh gia Kenvin Carter, trong tình huống của anh có thể cứu được một đứa trẻ, nhưng anh có thể ngăn chặn được cả nạn đói và cái chết đang rình rập hàng trăm đứa trẻ khác hay không?.

Câu trả lời có lẽ là không. Nhiệm vụ của anh ở đây là phơi bày những góc khuất đen tối đáng sợ về cuộc nội chiến, nạn phân biệt chủng tộc và nạn đói ở lục địa đen đến với toàn thế giới. Và không thể phủ nhận, bức ảnh của anh đã có tầm ảnh hưởng lớn như vậy. Thế nhưng cũng vì lý tưởng cao đẹp đó đã đưa Carter đến với cái chết như một sự giải thoát cuối cùng. Hay như việc ông Rupert Murdoch lựa chọn công bố bức ảnh của Abbasi có thấy trước được sự phẫn nộ của dư luận về sự vô cảm trước nỗi đau của người khác hay không? Liệu đó có phải là vô cảm của người chụp bức ảnh hay sự vô cảm của những người đang có mặt tại đó, hay sự vô cảm của dư luận, vẫn là câu hỏi gây tranh cãi đến tận ngày nay.

Tin cùng chuyên mục

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phát triển Nông thôn, Chủ tịch đảng Tổ chức thống nhất dân tộc Mã Lai

Tổng Bí thư Tô Lâm tiếp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phát triển Nông thôn, Chủ tịch đảng Tổ chức thống nhất dân tộc Mã Lai

Trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức Malaysia, ngày 22/11, tại Kuala Lumpur, Tổng Bí thư Tô Lâm đã tiếp Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Phát triển Nông thôn, Chủ tịch đảng Tổ chức thống nhất dân tộc Mã Lai (UMNO) Dato’ Seri Dr. Ahmad Zahid Hamidi và các lãnh đạo cấp cao trong Liên minh cầm quyền tại Malaysia.

Đọc thêm

Tăng cường hơn nữa quan hệ đoàn kết, hữu nghị giữa Việt Nam và Cộng hòa Dominicana

Thủ tướng Phạm Minh Chính hội đàm với Tổng thống Cộng hòa Dominicana Luis Abinader Corona. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) -  Trong chương trình thăm chính thức nước Cộng hòa Dominicana theo lời mời của Tổng thống nước Cộng hòa Dominicana Luis Abinader Corona, sáng 20/11 (giờ địa phương), tại Cung Quốc gia ở Thủ đô Santo Domingo, sau nghi lễ đón trang trọng, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Tổng thống Luis Abinader Corona cùng Đoàn đại biểu cấp cao hai nước đã có cuộc hội đàm.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 2: Phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ - 'khó nhiều bề'

Ban Chấp hành Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội nhiệm kỳ 2020 - 2025 có 9 thành viên. (Ảnh: Hội Nhiếp ảnh nghệ thuật Hà Nội)
(PLVN) - Phát triển Đảng trong giới văn nghệ sĩ rất quan trọng vì đây là lực lượng góp phần đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với xã hội qua các tác phẩm nghệ thuật. Thế nhưng, thực tiễn công tác phát triển Đảng trong giới văn nghệ sĩ Thủ đô hiện nay và bản thân nhận thức, nỗ lực của lực lượng văn nghệ sĩ Thủ đô để đứng vào hàng ngũ của Đảng đôi khi vẫn là “hai đường thẳng song song”.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lên đường thăm chính thức Campuchia
Ngày 21/11, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dẫn đầu Đoàn đại biểu cấp cao Đảng, Nhà nước Việt Nam rời Hà Nội, lên đường thăm chính thức Vương quốc Campuchia, tham dự Hội nghị toàn thể lần thứ 12 của Hội nghị quốc tế các đảng chính trị châu Á (ICAPP) và Phiên họp toàn thể lần thứ 11 của Nghị viện Quốc tế vì Bao dung và Hòa bình (IPTP) từ ngày 21-24/11/2024.

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia

Lễ đón chính thức Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân tại Malaysia
Trưa 21/11 (theo giờ địa phương), tại Phủ Thủ tướng, Trung tâm hành chính Putrajaya, Malaysia, Lễ đón Tổng Bí thư Tô Lâm và Phu nhân sang thăm chính thức Malaysia, theo lời mời của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim và Phu nhân từ ngày 21-23/11, được tổ chức trọng thể theo nghi thức cao nhất dành cho Nguyên thủ quốc gia thăm chính thức.

Công tác phát triển Đảng trong giới nghệ sĩ Thủ đô: Những nút thắt cần tháo gỡ - Bài 1: Tự hào là người chiến sĩ trên 'mặt trận văn hóa'

Hà Nội có 97 tác phẩm xuất sắc được trao giải trong Cuộc thi chính luận bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ 4 năm 2024. (Ảnh: CTV)
(PLVN) -  Ngày 24/11/1946, tại Nhà hát Lớn TP Hà Nội, Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất đã diễn ra. Trong diễn văn khai mạc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi. Văn hóa lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường và tự chủ”. Lá thư Người gửi giới họa sĩ và văn nghệ sĩ năm 1951 đến nay vẫn vẹn nguyên tính thời sự: “Văn hóa, nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”.

Kiến tạo trong kỷ nguyên mới phải đột phá đi thẳng vào hiện đại

Quang cảnh Hội thảo. (Ảnh trong bài: V.Anh)
(PLVN) - Yêu cầu bao trùm trong kiến tạo kỷ nguyên mới là phải tiến hành đồng thời, thắng lợi quá trình “đột phá kép”. Một mặt, phải đột phá đi thẳng vào hiện đại, vào những lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là công nghệ số mà Việt Nam có lợi thế. Mặt khác, phải đột phá trong việc giải quyết triệt để những “điểm nghẽn”, những khó khăn đang kìm hãm, cản trở sự phát triển của đất nước.

Khẳng định vị thế quốc tế của Việt Nam trong giải quyết thách thức toàn cầu

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại phiên thảo luận phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng. (Ảnh: TTXVN)
(PLVN) - Ngày 19/11 (theo giờ địa phương), tại Rio de Janeiro, Brazil, Hội nghị Thượng đỉnh G20 năm 2024 tiếp tục diễn ra với Phiên thảo luận về phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng dưới sự chủ trì của Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva, Chủ tịch G20 năm nay. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự và có bài phát biểu tại Phiên thảo luận.

Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam: Bàn làm chứ không bàn lùi

Quốc hội thảo luận ở hội trường về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. (Ảnh: Cổng TTĐTQH)
(PLVN) -  Chiều 20/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội tiến hành thảo luận chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam. Đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tán thành với chủ trương đầu tư dự án với tinh thần bàn làm chứ không bàn lùi.

Nâng cao hơn nữa hiệu lực, hiệu quả của hoạt động giám sát

Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm trình bày Tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân. (Ảnh: Phạm Thắng)
(PLVN) - Chiều 20/11, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 8, Quốc hội làm việc phiên toàn thể tại hội trường nghe các báo cáo về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương điều hành phiên họp.

Chủ tịch Hồ Chí Minh với Quốc hội Việt Nam: Quốc hội là cơ quan quyền lực tối cao của Nhà nước và Nhân dân

Bác Hồ phát biểu tại kỳ họp thứ năm Quốc hội Khóa I ngày 20/9/1955. (Ảnh tư liệu)
(PLVN) - Quốc hội nước ta được thành lập trong những năm chiến tranh chống xâm lược, do toàn dân tự do bầu cử, là đại biểu chân chính của nhân dân cả nước từ Bắc đến Nam. Đến nay, trước tình hình mới, nhiệm vụ mới, Quốc hội đã, đang cùng Nhân dân và Chính phủ thực hiện các nhiệm vụ trọng yếu của quốc gia, đưa đất nước ta từng bước đủ “cơ đồ, vị thế, tiềm lực và uy tín” để “sánh vai với các cường quốc năm châu” .

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Phu nhân bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica
Sau khi kết thúc tốt đẹp chuyến công tác tham dự Hội nghị Thượng đỉnh G20 và hoạt động song phương tại Brazil, tối 19/11 (theo giờ địa phương, sáng 20/11 giờ Hà Nội), chuyên cơ chở Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân, cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tới sân bay Las Americas, Thủ đô Santo Domingo, bắt đầu thăm chính thức Cộng hòa Dominica theo lời mời của Tổng thống Cộng hòa Dominica Luis Abinader và Phu nhân.