Trong chuyến thăm tới Washington, Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi cho biết, một nhóm đặc biệt gồm “các thanh tra viên và chuyên gia pháp lý rất giàu kinh nghiệm về biện pháp bảo vệ” sẽ nghiên cứu các tác động pháp lý và an toàn của thỏa thuận AUKUS gây tranh cãi được công bố vào tháng trước.
Theo AUKUS, Mỹ và Anh sẽ giúp Australia xây dựng hạm đội tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Nó cũng sẽ tập trung vào các khả năng quân sự và không gian mạng cũng như các công nghệ dưới biển khác.
Ông Grossi nói rằng "các thỏa thuận cụ thể" với IAEA cần phải được thực hiện để đảm bảo rằng các vật liệu và công nghệ mà Australia nhận được "được bảo vệ", nhưng các thủ tục chính xác mà cơ quan này hiện có thể đảm bảo rằng nhiên liệu không bị chuyển hướng sang sản xuất vũ khí hạt nhân vẫn chưa rõ ràng.
Tháng trước, ông Grossi nói với Reuters rằng quá trình này sẽ liên quan đến "một cuộc đàm phán kỹ thuật, rất phức tạp" với ba nước AUKUS để đảm bảo "không có sự suy yếu của chế độ không phổ biến vũ khí hạt nhân."
Vào ngày 19/10, Tổng Giám đốc IAEA nhắc lại rằng đó sẽ là một “quá trình rất, rất khắt khe” và “chưa từng được thực hiện trước đây”. Ông cho biết Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Antony Blinken đã được cho "nhận thức đầy đủ về các tác động của [phổ biến]" và lưu ý rằng dự kiến sẽ sớm "tham gia chính thức".
Tuy nhiên, ông Grossi lưu ý rằng "không thể loại trừ khả năng" các quốc gia khác có thể sử dụng ví dụ của AUKUS để tìm kiếm các hạm đội tàu ngầm hạt nhân của riêng họ. Cả Canada và Hàn Quốc đều đã nghiên cứu việc đóng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân, hoạt động êm hơn và có thể tiến hành các hoạt động dưới nước lâu hơn các tàu thông thường, theo The Guardian. Tờ báo đưa tin rằng Brazil cũng có một chương trình hạt nhân đang diễn ra.
 |
Hải quân Anh đứng trên đỉnh Tàu ngầm hạt nhân Trident, HMS Victorious, khi tuần tra ngoài khơi bờ biển phía tây Scotland. Ảnh: AFP |
Vào năm 2018, ông Grossi cho biết, Chính phủ Iran đã thông báo cho IAEA về ý định bắt đầu chương trình động cơ hạt nhân cho hải quân - trong một lá thư gửi cơ quan này lưu ý rằng sẽ không có cơ sở hạt nhân nào tham gia trong 5 năm đầu tiên của dự án. Trong các cuộc họp trong Đại hội đồng LHQ ở New York vào tháng trước, các quan chức Iran được cho là đã trích dẫn thỏa thuận AUKUS như một tiền lệ để thực hiện các kế hoạch tàu ngầm của nước này trong tương lai.
Tuần trước, Moscow đã cùng với Bắc Kinh đả kích kịch liệt hiệp ước AUKUS, tuyên bố rằng động thái này đã đưa phương Tây vào một lộ trình va chạm với Trung Quốc và có thể dẫn đến leo thang căng thẳng quốc tế.
Ông Nikolay Nozdrev, Vụ trưởng Vụ Châu Á thứ ba của Bộ Ngoại giao Nga, nói với RIA Novosti hôm 15/10 rằng mối quan hệ đối tác AUKUS đã làm dấy lên “những lo ngại nghiêm trọng” về “những rủi ro hữu hình của việc nổ ra một cuộc chạy đua vũ trang… và tính hiệu quả liên tục của chế độ phi hạt nhân hóa”.
