Có thể nói, chưa bao giờ bức tranh xuất khẩu lại “sáng sủa” như hiện nay. Với kim ngạch tăng rất cao. Bộ Công Thương dự báo nếu tốc độ tăng xuất khẩu tiếp tục được giữ vững thì tổng kim ngạch xuất khẩu cả năm 2017 có thể đạt khoảng 200 tỷ USD (cao hơn mục tiêu đặt ra từ đầu năm là 188 tỷ USD), tăng khoảng 13% so với mức thực hiện năm 2016. Đây sẽ là năm đầu tiên Việt Nam đạt mức kỷ lục xuất khẩu lớn nhất từ trước đến nay, góp phần vào mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2017 đạt 6,7%.
Hơn nữa, tiềm năng tăng kim ngạch xuất khẩu thời gian tới dự kiến sẽ còn rất dồi dào. Bởi hiện nay, hàng hóa của Việt Nam đã có mặt tại gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ. Cùng với việc tập trung vào một số thị trường giàu tiềm năng, sức mua cao như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc và ASEAN... thì hàng hóa Việt Nam cũng bước đầu xuất khẩu thành công vào một số quốc gia mới ở các khu vực châu Phi, châu Mỹ La tinh...
Tuy nhiên nếu dừng ở con số tổng hợp chung này sẽ chẳng có gì phải lăn tăn. Nhưng bóc tách con số cho thấy xuất khẩu của Việt Nam đang trông cả vào khu vực FDI.
Mặc dù đang có lợi thế so sánh tốt hơn nhiều nước ở khu vực ASEAN và Trung Quốc, trong quan hệ thương mại và đầu tư quốc tế, nhưng hiện cơ cấu xuất khẩu của Việt Nam phụ thuộc quá nhiều vào khối DN FDI. Bằng chứng là khi xuất khẩu của khu vực FDI đạt tới 125,5 tỷ USD thì xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước chỉ “vỏn vẹn” 48,2 tỷ USD. Trong con số xuất siêu 1,23 tỷ USD 10 tháng năm 2017, khu vực kinh tế trong nước nhập siêu 16,40 tỷ USD trong khi khu vực FDI xuất siêu 17,63 tỷ USD.
Đáng lo ngại, hàm lượng GTGT của khu vực FDI đóng góp vào nền kinh tế chưa tương xứng. Mục tiêu quan trọng nhất của việc thu hút đầu tư FDI chính là chuyển giao công nghệ, thế nhưng đến nay, việc chuyển giao công nghệ giữa các DN FDI và DN trong nước còn rất hạn chế, nhất là đối với hình thức 100% FDI, thậm chí nếu có thì cũng chứa đựng những rủi ro khi tiếp nhận các công nghệ cũ do các nước dịch chuyển lên trình độ công nghệ mới và hầu như nền kinh tế trong nước hiện nay không khai thác được lợi thế của những DN FDI.
Để tránh tình trạng phụ thuộc quá lớn vào các DN FDI, nhiều chuyên gia cho rằng Chính phủ cần thực hiện chính sách đa dạng hóa các sản phẩm xuất khẩu; thực hiện các chính sách chuyển dịch cơ cấu hàng hóa xuất khẩu theo hướng nâng cao tỷ trọng các sản phẩm xuất khẩu có GTGT cao, hạn chế xuất khẩu sản phẩm chưa qua chế biến...
