Không chỉ định thầu
Diễn biến phức tạp của dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng đến tiến độ nhiều dự án giao thông trọng điểm. Dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông ban đầu được đầu tư theo hình thức đối tác công – tư (PPP) nhưng khó tìm được nhà đầu tư trong nước đủ năng lực trong bối cảnh hệ thống ngân hàng siết việc cho vay.
Trong lúc chưa tìm được nhà đầu tư thì dịch bệnh Covid-19 ập đến, càng làm khó việc triển khai dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông. Trong khi đó, đây là những dự án giao thông cấp bách, cần triển khai và hoàn thành sớm trong năm 2021-2022 theo yêu cầu của Quốc hội.
Trước thực tế này, Chính phủ đã thống nhất với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ GTVT, Bộ Tài chính phương án chuyển 8 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam phía Đông sang hình thức đầu tư công. Mục đích của việc chuyển đổi này nhằm sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công chưa được giải ngân, đồng thời sớm hoàn thành cao tốc theo yêu cầu Quốc hội.
Sau khi bàn bạc, thống nhất giữa Chính phủ và các Bộ liên quan, ngày 7/4/2020, Văn phòng Chính phủ có Thông báo số 147 nêu kết luận của Thủ tướng. Theo đó, sẽ chuyển 8 dự án PPP cao tốc Bắc – Nam phía Đông sang đầu tư công, đồng thời giao Bộ GTVT chủ trì, phối hợp với các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính và các cơ quan liên quan nghiên cứu, đề xuất cấp có thẩm quyền việc chuyển đổi từ đầu tư theo hình thức đối tác công tư sang đầu tư công đối; xem xét việc áp dụng hình thức chỉ định nhà đầu tư, chỉ định thầu, bảo đảm chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án.
Đến ngày 9/4/2020, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 41/NQ-CP, thống nhất nội dung về dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông là chuyển sang hình thức đầu tư công sử dụng toàn bộ ngân sách nhà nước; giao Bộ GTVT chuẩn bị các thủ tục cần thiết để triển khai ngay sau khi Quốc hội chấp thuận chuyển đổi hình thức đầu tư từ PPP sang đầu tư công. Điều đáng chú ý, Nghị quyết 41 này không nhắc đến việc chỉ định thầu.
Trao đổi với PLVN, ông Nguyễn Viết Huy, Phó Vụ trưởng Vụ PPP (Bộ GTVT), cho biết, cơ chế chỉ định thầu hiện nay không áp dụng cho xây dựng dự án đường cao tốc. “Thông báo mới nhất của Thủ tướng Chính phủ không đưa nội dung chỉ định thầu vào”, ông Huy nói.
Cùng thông tin nội dung trên, ông Uông Việt Dũng, Phó chánh Văn phòng Bộ GTVT cho biết, Nghị quyết 41 của Chính phủ không nêu việc chỉ định thầu đối với các dự án này. “Trước đây nội dung chỉ định thầu chỉ được Chính phủ yêu cầu các Bộ, ngành xem xét. Nay nội dung này đã không còn được đề cập”, Phó chánh Văn phòng Bộ GTVT cho biết.
Tạo sân chơi bình đẳng, tránh xin cho
Theo tìm hiểu của PLVN, 8 dự án cao tốc Bắc-Nam phía Đông sẽ chuyển qua đầu tư công có tổng mức đầu tư khoảng 88.234 tỷ đồng. Việc Bộ GTVT không chỉ định thầu mà sẽ đấu thầu rộng rãi những đại dự án này là hoàn toàn hợp lí, bởi lẽ đây là những dự án lớn, cần tạo điều kiện thành sân chơi công bằng cho các doanh nghiệp trong nước. Hơn nữa, việc chỉ định thầu ở nhiều dự án giao thông trước đây gây ra những hệ lụy khó lường là bài học nhãn tiền.
Theo chuyên gia kinh tế Cao Sỹ Kiêm, phương án chỉ định thầu là một trong những nguyên nhân dẫn tới hàng loạt bất cập và sai phạm ở các dự án BOT giao thông trước kia, đến nay vẫn chưa xử lý xong. “Tốt nhất là chọn phương án đấu thầu rộng rãi chọn nhà thầu trong nước”, ông Cao Sỹ Kiêm nói.
Ngoài ra, nếu chỉ định thầu rất dễ nảy sinh cơ chế xin cho, “chân trong chân ngoài”, khiến các dự án có thể nảy sinh tiêu cực, ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng. Thực tế cho thấy, trong lúc Chính Phủ, Bộ GTVT và các Bộ, ngành liên quan mới chỉ đề xuất việc chỉ định thầu, chưa quyết định đã có hàng loạt doanh nghiệp làm đơn xin được thi công các dự án.
Cụ thể, ông Nguyễn Tuấn Huỳnh, Tổng giám đốc Tập đoàn CIENCO4, vừa có văn bản trình Bộ GTVT, Tổng cục Đường bộ Việt Nam đề nghị cho phép Tập đoàn được thi công, thu phí trên 2 tuyến cao tốc Bắc - Nam đoạn Nghi Sơn - Diễn Châu và Diễn Châu - Bãi Vọt. Hai dự án này có tổng mức đầu tư khoảng 13.000 tỷ.
Ngoài ra, hàng loạt đơn vị khác cũng xin Bộ GTVT nhận thầu tại cao tốc Bắc – Nam. Cụ thể, Bộ Quốc phòng kiến nghị giao thầu thi công các dự án thành phần đường cao tốc Bắc - Nam cho doanh nghiệp quân đội thực hiện. Bộ này đề nghị Thủ tướng xem xét, chỉ đạo các bộ, ngành liên quan ưu tiên chỉ định thầu cho Tổng công ty xây dựng Trường Sơn được tham gia thi công các gói thầu thuộc 3 dự án PPP thành phần cao tốc Bắc - Nam phía đông, dự kiến chuyển đổi theo hình thức đầu tư công, gồm đoạn Mai Sơn - quốc lộ 45, quốc lộ 45 - Nghi Sơn và Phan Thiết - Dầu Giây.
Như vậy, những đơn xin trên sẽ không được chấp nhận vì Bộ GTVT sẽ lựa chọn nhà thầu thông qua hình thức đấu thầu rộng rãi với 8 dự án chuyển từ đầu tư PPP sang đầu tư công thuộc cao tốc Bắc - Nam phía Đông.
