“Hệ thống pháp y thống nhất mới tạo thế ổn định và phát triển cho chuyên ngành pháp y”

Theo dự kiến, tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIII sẽ thông qua Dự án Luật Giám định tư pháp. Một trong những điểm đột phá của dự thảo luật này nhằm thực hiện chủ trương cải cách tư pháp là chỉ thành lập cơ quan giám định pháp y thuộc Sở Y tế, không còn pháp y công an trong Phòng Kỹ thuật hình sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi tắt là cấp tỉnh). 

Theo dự kiến, tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIII sẽ thông qua Dự án Luật Giám định tư pháp. Một trong những điểm đột phá của dự thảo luật này nhằm thực hiện chủ trương cải cách tư pháp là chỉ thành lập cơ quan giám định pháp y thuộc Sở Y tế, không còn pháp y công an trong Phòng Kỹ thuật hình sự các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (gọi tắt là cấp tỉnh).

Trao đổi với phóng viên Báo Pháp luật Việt Nam, PGS.TS.NGƯT Trần Văn Liễu – Chủ tịch Hội Pháp y học Việt Nam, nguyên Viện trưởng Viện Y học Tư pháp trung ương, nhấn mạnh: Quy định trên của Dự thảo Luật Giám định tư pháp là phù hợp với thực tiễn hiện nay.

PGS.TS.NGƯT Trần Văn Liễu
PGS.TS.NGƯT Trần Văn Liễu

Phải khác ngành để đảm bảo tính khách quan

Là một trong những chuyên gia hàng đầu về pháp y, trước hết xin ông cho biết điểm giống và khác nhau giữa pháp y với kỹ thuật hình sự?

- Điểm giống nhau là cả hai lĩnh vực này đều phục vụ cho công tác điều tra như khi đến hiện trường hay trước một tử thi, bao giờ hai bên cũng phải phối hợp với nhau. Đầu tiên, kỹ thuật hình sự và pháp y tiến hành khám nghiệm hiện trường (khám ngoài), khám ngoài tử thi xong thì đến khám trong (mổ tử thi, làm các xét nghiệm sinh học, sinh hóa, hóa pháp, độc chất…) là thuộc toàn quyền của pháp y, công an muốn tiếp tục vào thì phải được sự đồng ý của pháp y theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự.

Tuy nhiên, chúng khác nhau ở những nét rất cơ bản. Pháp y là đem tất cả kiến thức y học (nội, ngoại, sản, nhi, chấn thương, tim mạch…) để phục vụ cho pháp luật hay hẹp hơn chỉ phục vụ cho cơ quan tố tụng khi được trưng cầu. Pháp y hoạt động là phải được cơ quan tố tụng trưng cầu thì mới hoạt động, nếu không có cơ quan trưng cầu mà tự tiện hoạt động là vi phạm pháp luật. Đây chính là chỗ mắc với công an, nhất là vừa rồi Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đi kiểm tra một số tỉnh cho thấy pháp y công an làm khép kín, chả ai biết mà giám sát.

Ngoài ra, kỹ thuật hình sự có trách nhiệm phát hiện, thu thập những dấu vết còn sót ở hiện trường rồi gửi cho pháp y yêu cầu pháp y xác định những dấu vết đó là gì và phối hợp với bộ phận điều tra hình sự khám phá vụ án. Còn pháp y không có quyền kết tội, chỉ cung cấp tư liệu cho cơ quan điều tra, kết luận thương tích ra sao, đặc điểm như thế nào, nguyên nhân chết…

Ông có thể nêu một số ví dụ?

- Chẳng hạn, một người bị súng bắn chết, nghiệp vụ pháp y phải giải quyết câu hỏi đầu tiên là xác định tại sao lại chết, muốn thế thì phải giám định xem vết thương có đường vào/lỗ vào, đường ra/lỗ ra thì kết luận là giám định thấy các lỗ vào, lỗ ra. Còn kỹ thuật hình sự thì xác định là loại đạn nào, của loại súng nào, tại hiện trường thì hung thủ đứng ở đâu bắn… Hay vết thương có hai mép rất gọn, không bầm máu thì pháp y trả lời cho công an vết thương này là do vật sắc, còn vật sắc ấy là dao hay kiếm hoặc gì đó thì kỹ thuật hình sự phải xác định. Hoặc tai nạn giao thông, pháp y mổ tử thi để xem nạn nhân chết vì tai nạn hay có khi chỉ va quệt nhẹ nhưng chết là do mang sẵn bệnh trong người (tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim…), góp phần tìm ra tình tiết giảm nhẹ tội phạm cho người gây ra tai nạn, còn kỹ thuật hình sự xem xét dấu vết va quệt trên xe, tại hiện trường thế nào…

Theo ông, chúng ta có cần thống nhất một hệ thống pháp y?

- Thống nhất một hệ thống pháp y từ trung ương tới địa phương là nguyện vọng tha thiết của những người làm pháp y. Còn nếu vẫn duy trì như hiện nay không khác gì công an “vừa đá bóng vừa thổi còi”. Kinh nghiệm các nước trên thế giới (Nhật Bản, Singapore, Mỹ, Đức, Nga, Australia, Thái Lan, Hàn Quốc, Đan Mạch…) cho thấy, tuyệt đại đa số không đặt trong ngành Công an, mà đặt trong ngành tư pháp, trong các trường đại học và phổ biến hơn là đặt trong ngành y tế, tức là phải khác ngành để bảo đảm tính khách quan. Bằng không, chúng ta chuyển sang cho công an quản lý toàn bộ. Tôi nghĩ, một đất nước có hai cơ quan đầu mối cùng quản lý ngành Pháp y (Bộ Y tế và Bộ Công an) là không nên.

Nếu thống nhất một hệ thống pháp y sẽ đem lại những lợi ích gì, thưa ông?

- Việc không còn pháp y công an cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, tập trung giám định pháp y cấp tỉnh vào Trung tâm Pháp y thuộc ngành y tế đem lại nhiều lợi ích. Trước tiên là thực hiện Nghị quyết 49/NQ-TW của Bộ Chính trị về hoàn thiện thể chế giám định tư pháp về pháp y. Hệ thống pháp y thống nhất, đồng bộ từ Trung ương tới địa phương sẽ tạo được thế ổn định phát triển lâu dài. Trên cơ sở có hệ thống tổ chức thống nhất, có vị trí xứng đáng, có hành lang pháp lý vững chắc, thì về mặt đối ngoại là pháp y Việt Nam thực sự đổi mới và tự tin hội nhập cùng thế giới. Không những thế, Nhà nước không phải đầu tư dàn trải, lãng phí về nhân lực, cơ sở vật chất, trang thiết bị.

Bên cạnh đó, còn khắc phục những tồn tại của Pháp lệnh Giám định tư pháp, nhất là về cơ cấu tổ chức và thủ tục hành chính. Hiện, pháp y công an ở cấp tỉnh trong phòng kỹ thuật hình sự chỉ có giám định viên, không có tổ chức thì theo Luật, tất cả quy về một mối là Trung tâm, không có Phòng, không còn tình trạng lẫn lộn giữa Phòng với Trung tâm. Về thủ tục hành chính sẽ chỉ đóng dấu của pháp y vào Kết luận giám định, còn như hiện nay thì không ổn vì pháp y y tế có dấu đóng, pháp y công an lại đóng dấu Phòng Kỹ thuật hình sự.

Cần tạo thế ổn định và phát triển cho ngành Pháp y

Hiện có hai phương án về cơ quan giám định pháp y trong Dự thảo Luật Giám định tư pháp. Cá nhân ông ủng hộ phương án nào?

- Đặt cơ quan giám định pháp y ở đâu có lợi nhất cho đất nước, cho sự phát triển của ngành Pháp y thì tôi ủng hộ để làm sao có được một hệ thống pháp y đồng bộ từ trên xuống dưới. Tuy nhiên, tôi cho rằng quy định không còn pháp y công an cấp tỉnh là phù hợp với thực tiễn hơn. Pháp y là một trong 42 chuyên khoa của ngành Y tế, bác sỹ được đào tạo từ các trường đại học y khoa, bác sỹ chuyên khoa pháp y đều do bộ môn Y pháp - Đại học Y Hà Nội và Viện Pháp y quốc gia đào tạo. Vì vậy, Bộ Y tế quản lý là phù hợp và hầu hết các nước trên thế giới cũng tổ chức, quản lý pháp y như vậy.

Về phía ngành Y tế có hệ thống các bệnh viện, các viện nghiên cứu từ trung ương đến địa phương, với các trang thiết bị hiện đại, các chuyên gia đầu ngành phục vụ cho pháp y. Ở trung ương, Bộ Y tế có Viện Pháp y quốc gia (tại Hà Nội) và Phân Viện Pháp y quốc gia (tại TP.HCM). 63 tỉnh thành có tổ chức pháp y thuộc Sở Y tế (trong đó có 39 Trung tâm Pháp y, 16 Phòng Pháp y, 8 Tổ chức giám định pháp y) với 861 giám định viên, hơn 1/3 Trung tâm Pháp y đã có ô tô, trang thiết bị đi giám định. Chế độ đãi ngộ bước đầu đã được Chính phủ quan tâm. Trong khi đó, pháp y công an chỉ có 46/63 tỉnh, thành phố có bác sĩ pháp y, mỗi tỉnh, thành phố có từ 1 – 2 bác sĩ thuộc Phòng Kỹ thuật hình sự. Bởi vậy, pháp y ngành Y tế đủ khả năng đáp ứng yêu cầu giám định của cơ quan tố tụng.

Về thực hiện giám định, theo thống kê của Bộ Y tế, hàng năm pháp y ngành Y tế giám định trên 50 nghìn vụ việc. Năm 2010, cả nước có 61.547 vụ phải giám định; pháp y ngành Y tế giải quyết 50.712 vụ (chiếm 82,4%), pháp y công an giám định 10.835 (chiếm 17,6%). Có thể nói, hầu hết các vụ giám định pháp y trong cả nước đều do pháp y ngành Y tế giải quyết.

Theo tôi, Pháp lệnh Giám định tư pháp ra đời đã hình thành tính chuyên nghiệp trong giám định pháp y, còn tới đây ban hành Luật Giám định tư pháp phải tạo được hệ thống pháp y thống nhất, hoàn chỉnh từ trung ương tới địa phương, tạo thế ổn định và phát triển cho chuyên ngành pháp y.

Trân trọng cảm ơn Phó Giáo sư!

Hoàng Thư (thực hiện)

Đọc thêm

Hoàn thiện quy định về phân cấp, phân quyền giữa trung ương và chính quyền địa phương

Toàn cảnh cuộc họp.
(PLVN) - Chiều 22/11, Bộ Tư pháp tổ chức họp H ội đồng thẩm định hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) với sự chủ trì của Thứ trưởng Đặng Hoàng Oanh. Về phía cơ quan chủ trì lập đề nghị có Thứ trưởng Bộ Nội vụ Trương Hải Long cùng đại diện một số đơn vị thuộc Bộ.

Giải lan toả kết quả hoạt động của Bộ, ngành Tư pháp, tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tịnh, Trưởng Ban tổ chức phát biểu tại buổi lễ.
(PLVN) - Thiết thực hướng đến Kỷ niệm 80 năm ngày Truyền thống của ngành Tư pháp Việt Nam (28/8/1945 – 28/8/2025) và Đại hội Thi đua yêu nước ngành Tư pháp lần thứ VI, 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), phát huy vai trò của báo chí, nâng cao chất lượng công tác thông tin truyền thông, góp phần tích cực xây dựng Bộ, ngành Tư pháp ngày càng phát triển, sáng 22/11, Bộ Tư pháp phát động Giải Báo chí toàn quốc về ngành Tư pháp lần thứ nhất (gọi chung là Giải báo chí).

Bộ Pháp điển Việt Nam: Giải pháp quan trọng để truyền thông chính sách

Ông Nguyễn Duy Thắng, Phó Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật, Bộ Tư pháp.
(PLVN) - Bộ Pháp điển Việt Nam là một công cụ tra cứu pháp luật hữu ích trong Kỷ nguyên mới. Việc Công bố và đưa Bộ Pháp điển vào cuộc sống là một trong các giải pháp quan trọng để truyền thông chính sách, giảm chi phí tuân thủ pháp luật đồng thời mở ra những nguồn lực, tạo nên sức mạnh, hiệu quả cao trong việc xây dựng, thực hiện chính sách pháp luật…

Đẩy mạnh xã hội hoá công tác phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua mô hình “Điểm hỗ trợ pháp luật cộng đồng miễn phí”

Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật, Bộ tư pháp Phan Hồng Nguyên phát biểu khai mạc Tọa đàm.
(PLVN) - Ngày 20/11/2024, tại tỉnh Sóc Trăng, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật - Bộ Tư pháp tổ chức Tọa đàm lấy ý kiến thí điểm xây dựng mô hình “Điểm hỗ trợ pháp luật cộng đồng miễn phí” với sự chủ trì của đồng chí Phan Hồng Nguyên – Phó Cục trưởng.

Xác định đúng và trúng giải pháp để đưa công tác xây dựng pháp luật lên tầm cao mới

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh phát biểu khai mạc phiên họp.
(PLVN) - Ngày 21/11, Bộ Tư pháp tổ chức phiên họp Hội đồng khoa học Bộ với chủ đề “Nhận diện những vấn đề đặt ra đối với sự phát triển của Bộ, ngành Tư pháp trên cơ sở các phát biểu chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm thời gian gần đây và Kết luận của đồng chí Tổng Bí thư tại buổi làm việc với Ban Cán sự đảng Bộ Tư pháp”. Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh chủ trì phiên họp. Thứ trưởng Nguyễn Khánh Ngọc và Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tịnh cùng dự.

Thư ký thi hành án Trần Văn Toán và những kỷ niệm “cưỡng chế” nhớ đời!

Anh Trần Văn Toán, Thư ký thi hành án Chi cục Thi hành án dân sự huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu.
(PLVN) -“Phải nhìn nhận, trong giai đoạn hiện nay hoạt động Thi hành án dân sự (THADS) vẫn còn tồn tại nhiều khó khăn nhất định, tiềm ẩn nhiều rủi ro, nguy hiểm cho đội ngũ Chấp hành viên khi tổ chức thi hành án” là chia sẻ của anh Trần Văn Toán, Thư ký thi hành án Chi cục Thi hành án dân sự huyện Phước Long, tỉnh Bạc Liêu.

TS Lê Việt Nga: Người góp sức mở những “cung đường” cho hàng Việt vươn xa

TS. Lê Việt Nga - Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương)
(PLVN) -  Chỉ từ một lời “rủ rê” mà TS. Lê Việt Nga - Nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) đã có 13 năm gắn bó với cuộc vận động Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam. Từ cuộc vận động này, cùng với nỗ lực, nhiệt huyết và tình yêu với hàng Việt của TS. Lê Việt Nga mà hàng Việt đã có một “cuộc trường chinh vạn dặm” vượt ra khỏi biên giới quốc gia, xuất hiện trên kệ những hệ thống siêu thị lớn nhất trên thế giới…

Phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo của Bộ Tư pháp tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW

Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh phát biểu kết luận phiên họp.
(PLVN) -Ngày 20/11, Bộ Tư pháp đã tổ chức Phiên họp thứ nhất Ban Chỉ đạo của Bộ Tư pháp tổng kết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”.