Nâng cao năng lực cạnh tranh…
Ngày 7/1/2016, Bộ GTVT ban hành Quyết định 24/QĐ-BGTVT phê duyệt Đề án thí điểm triển khai ứng dụng khoa học công nghệ kết nối hoạt động vận tải hành khách theo hợp đồng (Đề án 24), chính thức mở đường cho hoạt động của Grab, Uber tại thị trường Việt Nam.
Sự xuất hiện của các hãng xe công nghệ khiến cho các hãng taxi truyền thống phải nghiêm túc xem lại phương thức hoạt động của mình. Nhiều hãng xe đã đầu tư phần mềm cải tiến phương thức phục vụ để cạnh tranh với taxi công nghệ.
Ông Trương Đình Quý, Phó Tổng Giám đốc (TGĐ) CTCP Ánh Dương Việt Nam – Vinasun cho biết, so với các ứng dụng taxi công nghệ hiện đại của nước ngoài, Vinasun đã xây dựng và phát triển hệ thống hỗ trợ quản lý và điều phối xe taxi với các yêu cầu về tính năng phức tạp hơn nhiều.
“Chúng tôi đã và đang nghiên cứu áp dụng nhiều kỹ thuật hiện đại của lĩnh vực CNTT như trí tuệ nhân tạo, máy học (Machine Learning, Deep Learning…), phân tích thông minh (Business Intelligence)…, nhằm đem đến sự thông minh và hiệu quả hơn trong điều phối vận tải taxi. Đến nay hệ thống đã đảm bảo việc ghi nhận yêu cầu của khách hàng từ nhiều nguồn khác nhau: khách đặt qua hệ thống tổng đài, khách vẫy trên đường, khách đặt xe tại điểm Tiếp thị, khách đặt xe qua ứng dụng trên điện thoại, hay khách đặt xe qua ứng dụng Facebook messenger … Qua đó, mỗi kênh hỗ trợ đặt xe khác nhau đều phải được thiết kế và vận hành phù hợp nhằm tạo nên một hệ thống quản trị và điều phối thống nhất. Dịch vụ thông tin trước chuyến đi, thông tin trong chuyến đi, định vị, hướng dẫn lộ trình, thông báo giá, quản lý sự cố, thông báo khẩn cấp và an toàn cá nhân, giao dịch tài chính điện tử … đã được phát triển và hoàn thiện…”- ông Quý cho hay.
Một loạt các hãng taxi truyền thống như Mai Linh, GROUP… cũng triển khai ứng dụng đặt xe thông minh để cạnh tranh với Grap, Ubber. Cùng với đó, các ứng dụng gọi xe Made in Vietnam cũng được ra đời với phương thức hoạt động giống Grab, Uber như FastGo của Công ty FastGo Việt Nam, hay Emddi của Đại học Quốc gia Hà Nội…
“Kết quả thí điểm theo Quyết định 24/QĐ-BGTVT là minh chứng rõ ràng nhất cho hiệu quả của việc ứng dụng công nghệ phần mềm trong hoạt động của các đơn vị vận tải, biến các hợp tác xã vận tải nhỏ lẻ trở thành đối thủ cạnh tranh đáng gờm, buộc các hãng taxi phải nhanh chóng cải tiến công nghệ, chất lượng dịch vụ để phục vụ hành khách tốt hơn….”- TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế nhận định.
Cạnh tranh không cân sức
“Từ năm 2012 đến nay, Hà Nội và TP HCM đã dừng cấp phép taxi, phải chăng nếu Bộ GTVT cho Grab, sau đó là Uber áp dụng quy định hoạt động theo taxi sẽ đồng nghĩa với việc họ không có “cửa” vào thị trường Hà Nội và TPHCM. Do vậy, bằng việc lập Đề án 24, Bộ GTVT đã cho phép các xe Grab, Uber được hoạt động kinh doanh vận tải theo hợp đồng. Với quy định này, ngoài việc vào Hà Nội, TPHCM kinh doanh một cách hợp pháp, Grab, Uber còn được gia tăng phương tiện theo hướng… thả cửa…”- ông Trương Đình Quý, Phó TGĐ Vinasun phát biểu.
Nhiều ý kiến cho rằng với “bảo bối” Đề án 24, chỉ sau hơn 3 năm có mặt tại Việt Nam (trong đó có gần 2 năm thí điểm) lượng phương tiện kinh doanh theo hợp đồng tại TP HCM đăng ký kinh doanh mới theo hình thức xe hợp đồng đã tăng đột biến từ 177 xe (thời điểm năm 2014) lên hơn 34.562 xe (cuối năm 2017), đẩy số lượng phương tiện tham gia thị trường vận tải bằng ô tô dưới 9 chỗ tại TP HCM lên tới hơn 44.167 xe vào thời điểm cuối năm 2017. Số lượng xe tham gia Grab cả nước trên 70.000, chủ yếu là tự đầu tư, vay tiền ngân hàng chứ không phải xe nhàn rỗi... Nghiêm trọng hơn, chỉ trong một thời gian ngắn đã hình thành 866 “hợp tác xã giấy” chỉ để bán phù hiệu, và các hợp tác này đều nằm trong diện chưa kê khai thuế hoặc kê khai thuế không đầy đủ.
Ông Đặng Anh Tuấn, Cty Phú Đông, DN kinh doanh taxi bức xúc: “Cùng kinh doanh trên một thị trường, phục vụ cùng một đối tượng khách hàng, cung cấp một dịch vụ như nhau, nhưng xe taxi phải chịu 13 điều kiện kinh doanh khắt khe (như cấm đường, phù hiệu, quản lý giá cước, kiểm định đồng hồ, bảo hiểm, giờ chạy xe tối đa, niên hạn xe, ....) còn Grab, Uber thì không. Riêng việc lách được quy định cấm đường đã khiến nhiều hành khách bỏ taxi sang gọi xe Grab. Các lợi thế chi phí càng giúp cho loại hình xe này phát triển nhanh chóng, trong khi các DN taxi chuyên nghiệp rơi vào khủng hoảng”.
“Gọt chân cho vừa giày”
Điều đáng nói, sự bất bình đẳng này tiếp tục được hậu thuẫn khi Dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 86/2014/NĐ-CP quy định xe HĐĐT.
“Về mặt bản chất kinh doanh, taxi truyền thống và Grab đều là taxi. Tuy nhiên, Bộ GTVT lại chia ra thành dịch vụ taxi và xe hợp đồng điện tử (HĐĐT) để từ đó áp đặt các điều kiện kinh doanh khác nhau, tạo ra sự bất công trong kinh doanh…”- Phó TGĐ Vinasun bức xúc.
Theo đại diện Vinasun, duy nhất tại Việt Nam, Grab, Uber được gọi là vận tải HĐĐT và mặc dù được xếp vào loại hình vận tải hợp đồng, nhưng trên thực tế, hơn trăm triệu chuyến xe Grab, Uber thực hiện trong thời gian qua đều không có hợp đồng nào được ký kết.
“Chúng ta thử đặt câu hỏi: hàng triệu cuốc khách mà Grab-Uber đã thực hiện … hợp đồng ai ký với ai, nội dung hợp đồng như thế nào, hợp đồng hiện được lưu ở đâu…? Trên thực tế, cả khách hàng, cả bản thân Grab, Uber sẽ không thể tìm đâu ra các hợp đồng này để cho mọi người xem. Trong hội nghị tổng kết 02 năm thí điểm Đề án 24 và nhiều hội nghị khác, … trước câu hỏi của nhiều phóng viên, họ đều hùng hồn nói có, sẽ trình nộp cho cơ quan chức năng … nhưng tất cả đều đi vào quên lãng vì trên thực tế làm gì có HĐĐT nào được ký kết. Vậy thì tại sao Bộ GTVT mà trực tiếp là Vụ Vận tải cứ đưa ra mọi lý do để níu kéo – tìm mọi cách hợp thức hóa và bảo vệ cho khái niệm mơ hồ, trái lý luận, trái thực tế như vậy? Phải chăng cơ quan này cố tình tạo “chợ riêng”, sân chơi riêng cho Grab-Uber?”- ông Tạ Long Hỷ, Chủ tịch Hiệp hội taxi TP HCM nghi ngờ.
* Ông Trương Đình Quý, Phó TGĐ Vinasun:
“Ứng dụng tính năng đặt xe chỉ là bổ sung tiện ích chứ không làm thay đổi bản chất dịch vụ...”
Để hợp pháp hoá cho Grab dưới hình thức vận tải HĐĐT, Ban soạn thảo đã thêm điều khoản gia hạn cho các phần mềm kiểu này đến ngày 1/7/2020 mới phải gửi đầy đủ dữ liệu nội dung tối thiểu của hợp đồng vận tải qua phần mềm (Điều 7, khoản 4).
Nếu chưa đơn vị vận tải, phần mềm nào đáp ứng được các điều khoản tối thiểu của hợp đồng vận tải điện tử thì có nên quy định loại hình này trong Dự thảo hay không? Bởi lẽ quy định rồi mà mô hình chưa hoàn thiện vẫn cho chạy hay sao?
Trong khi taxi đã buộc phải gắn thiết bị giám sát hành trình và đầu đọc thẻ nhận diện tài xế từ năm 2016 thì Dự thảo quy định “Trước ngày 01/ 7/ 2025 đối với xe ô tô kinh doanh vận tải hành khách dưới 09 chỗ” phải gắn thiết bị giám sát hành trình.
Với các thời hạn theo Dự thảo như trên chính là việc kéo dài thời hạn thí điểm của Đề án 24 về xe HĐĐT, mặc nhiên để nguyên tình trạng hoạt động của Grab với tất cả các hệ luỵ như các DN, các hiệp hội, các chuyên gia đã rất nhiều lần khẩn thiết trình bày kiến nghị. Đến năm 2020 thậm chí là năm 2025 là thời điểm mà các DN taxi Việt Nam chắc chắn đã phá sản và có lẽ cũng là thời điểm đã có Luật Giao thông đường bộ (GTĐB) mới và lúc đó cũng sẽ có Nghị định mới.
Việc ứng dụng tính năng đặt xe qua ứng dụng di động, hay ký hợp đồng bằng email, dữ liệu điện tử chỉ là bổ sung tiện ích cho dịch vụ chứ không làm thay đổi bản chất dịch vụ, không làm thay đổi quan hệ giữa các bên giao dịch. Do vậy, nên mở rộng nội hàm của taxi, hợp đồng để bao hàm tiện ích mới chứ không nên bổ sung thêm loại hình vận tải taxi điện tử, HĐĐT.
* Ông Tạ Long Hỷ, Chủ tịch Hiệp hội taxi TP HCM:
“Không nên phát triển thêm loại hình vận tải khác ngoài Luật Giao thông đường bộ…”
Sau khi xem Dự thảo lần 5, chúng tôi không tránh khỏi bàng hoàng, bức xúc vì những vấn đề cơ bản, cốt lõi nhất đã và đang là nguyên nhân dẫn đến sự đấu tranh – khiếu nại quyết liệt của taxi chính thống, là tâm điểm của nhiều cuộc tranh luận và thảo luận, … thì lại không được giải quyết, không được tiếp thu đúng mức để thể hiện trong Dự thảo Nghị định này.
Chúng tôi đề nghị không nên phát triển thêm loại hình vận tải khác ngoài 05 loại hình đã được Luật GTĐB quy định. Chỉ nên mở rộng nội hàm taxi, nội hàm của hợp đồng để bao hàm luôn các tiện ích mới phát sinh trong quá trình tổ chức, thực hiện, không nên bổ sung thêm (xe taxi điện tử và xe HĐĐT) như những loại hình vận tải mới.
Chúng tôi kiến nghị chỉ nên tiếp tục duy trì hai loại hình taxi và hợp đồng như Luật GTĐB quy định, có thể bổ sung, cải sửa điều kiện kinh doanh cho phù hợp với thực tế thị trường. Mở rộng các tiện ích cho từng loại hình, trong đó có cả dự phòng phát sinh tiện ích khác có thể có trong tương lai, ví dụ: taxi sử dụng điện, taxi không người lái .v.v… Nhưng về cơ bản phải thỏa mãn những điều kiện kinh doanh dành cho lĩnh vực đó (taxi hoặc hợp đồng).
Vì thế nên đưa tất cả các phương tiện hoạt động tương đồng vào cùng một loại hình, ví dụ: đưa xe HĐĐT hiện tại vào lĩnh vực taxi để quản lý như taxi, bỏ khái niệm xe HĐĐT độc lập như một loại hình vận tải mới…
