Diệu tánh hư vô

Ảnh minh họa - Internet
Ảnh minh họa - Internet
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) - Ngắm nhìn mặt trời lên dần từ phía xa thành phố, nghe những làn hơi ấm của một sớm mùa hè khẽ khàng mơn man trong làn gió nhẹ, lòng tôi ngập tràn những thanh âm nhiệm màu của sự sống.

Gió sớm mai vấn vít như được ướp hương ngọc lan đầu mùa, đâu đó như còn thoang thoảng hương sen. Gió mùa hạ là vậy. Đặc biệt là những ngọn gió mỗi bình minh, luôn mang theo một hương thơm bảng lảng, phảng phất thật ngọt, thật hiền.

Tôi ngắm nhìn ban mai đi qua cho tia nắng vàng rơi xuống từng đọt lá, từng vai áo. Những sắc hoa cũng bừng tỉnh chào ngày mới, mùa mới thật lành lẽ, đẹp tươi. Nắng tháng năm là con nắng vừa độ chín. Trời vẫn la đà mây bay, chưa có cái nền xanh thẳm cao vút như buổi giữa hè.

Tôi nhớ ngày nhỏ, mỗi lần tới tháng năm, tức khoảng đầu tháng tư âm lịch cũng là thời điểm mà người ta thường gọi là mùa Bụt sinh. Mùa này hoa sen bắt đầu hé nở. Hoa như được những ánh nắng ấm áp đánh thức cho bừng dậy sau một giấc ngủ dài. Sen vươn mình, khoe sắc, khoe hương ngát thơm trên khắp các nẻo đường quê. Những con đường cũng thức dậy, uốn lượn hiền hòa cùng những ngọn gió thơm và những tia nắng thì ngọt ngào như hũ mật chảy tràn trên khắp thinh không.

Nhân tiện, nhắc đến mùa sen nở và kỷ niệm ngày Phật đản sinh, người dân xứ Bắc thường gọi là Bụt sinh Bụt đẻ, tôi chợt nhớ tới Thiền sư Ngộ Ấn thời Lý (1020 - 1088) từng có một bài kệ thị tịch rất ý nghĩa về hoa sen:

Diệu tánh hư vô bất khả phan

Hư vô tâm ngộ đắc hà nan

Ngọc phần sơn thượng sắc thường nhuận

Liên phát lô trung thấp vị can.

Bài kệ rất nhiều ý nghĩa và vô cùng sâu sắc.

“Diệu tánh” cũng gọi Phật tánh, Pháp tánh, vốn trong lặng, trống không, không thể nắm bắt. Nếu cái tâm rỗng không trong lặng thì ngộ được chẳng khó. Cũng như ý của câu nói mà Thiền sư Bách Trượng Hoài Hải (720 - 814) đã khai ngộ cho Thiền sư Vô Ngôn Thông, vị thiền sư đã khai mở một dòng thiền lớn ở nước ta từ hơn 1.000 năm về trước: "Tâm địa nhược không, huệ nhật tự chiếu". Câu này có nghĩa là đất tâm mà được vắng lặng, rỗng không thì sự giác ngộ được ví như mặt trời trí huệ sẽ tự nhiên tỏa sáng. Chân tánh, diệu tánh vốn ở ngay nơi không tự tánh, không sở đắc, không có nơi bám trụ. Tâm kinh Bát Nhã khẳng định: “Sắc tức thị không” (sắc chính là không) và “Không tức thị sắc” (không cũng chính là sắc). Ấy là để nói tới cái tính bản thể của muôn vật trong cõi giới này.

Hoa sen vốn là biểu trưng của những gì thanh tịnh, giải thoát và vô nhiễm. Hoa sen trong bài kệ thị tịch của Thiền sư Ngộ Ấn cùng với viên ngọc đang bị chìm trong biển lửa. Cũng giống như “diệu tánh” trong cõi giới của lửa phiền não bao trùm. Để không bị thiêu đốt thì “diệu tánh” ấy phải là tánh trống không, là “hư vô” và cái tâm cũng phải là tâm vắng bặt mọi ý niệm về ngã, nhân, chúng sinh và thọ giả.

Tức là không có cái thấy bám chấp, phân biệt về ta, về người, về chúng sinh hữu tình và thời gian của sinh mệnh. Viên ngọc hay đóa sen của giác tính thường hằng vốn là bất hoại, dù thân tứ đại có bị hư hoại khi kết thúc sinh mệnh và dù con người có sống trong lửa phiền não cháy mãi giữa thế gian sanh tử.

Nếu chúng ta được thắp sáng, ta sẽ thấy hoa lá hay cỏ cây, một tia nắng sớm, một giọt sương đêm, một áng mây lành..., tất thảy đều là những vị Bồ Tát, những vị Bụt thị hiện để thuyết bài pháp về vô thường, khổ và vô ngã.

Bởi có vô thường nên mới có các mùa, mới có thời gian luân chuyển. Cúc tàn rồi sen mới lại nở hoa. Có lộc biếc rồi nhờ vô thường nên mới thấy được lá non xanh, thấy cây ấy đơm bông, kết quả, lại có những hạt lành. Không có vô thường làm sao con người có thể lớn lên, có thể trưởng thành và lại còn có vợ, có chồng, có cháu con bè bạn?

Vô ngã cũng lại có một ý nghĩa khác là sự tương tức. Làm sao chúng ta có thể lấy những nhiễm sắc thể mang dấu ấn di truyền học của ông, bà, cha, mẹ ra khỏi mình? Làm sao chúng ta có thể lấy ánh mặt trời, lấy nước, lấy gió, lấy những dinh dưỡng từ đất ra khỏi một quả chín mà chúng ta đang ăn? Bởi cái này có mà cái kia có, bởi cái này sinh nên cái kia sinh. Vô ngã hay không có một sự vật nào có tự tánh riêng biệt chính là một sự thật.

Hiểu như vậy, chúng ta sẽ thấy vô thường, vô ngã là những điều màu nhiệm. Và “khổ”, cố nhiên là một sự thật, nhưng đó cũng là một điều màu nhiệm.

Nói đến chuyện bài kệ thị tịch của Thiền sư Ngộ Ấn thời Lý, rồi lại nói chuyện ngọc, chuyện hoa sen trong biển lửa, điều cốt yếu cũng chính là bởi tôi đang nhớ về những khoảng thời gian đã loang tràn nơi cõi nhân gian này. Bụt đản sanh đã gần 3.000 năm về trước. Nhưng giác tánh, Phật tánh cũng như vô ngã hay vô thường vốn đã là sự thực như nó đang là.

Ngày Bụt đản sanh, Người khai thị cho nhân loại một sự thực: Tất cả chúng sinh đều có Phật tính. Điều đó thực là một tin vui!

Khi tính thấy, tức là “giác tính” hay “Phật tính” được hiển lộ, đó cũng là lúc con người an nhiên sống trong niết bàn của thực tại. Thấy vô thường, vô ngã, thấy khổ như nó đang là mà không khởi tâm bám chấp hay dính mắc mà trôi lăn trong cái “tưởng” của luân hồi sinh tử. Đó cũng là lúc, dù nhân gian có những uế trược, có những tị hiềm, có những khổ não của tham, của sân si như một biển lửa thiêu đốt, “Phật tánh”, hay “diệu tánh” thường hằng của mỗi người sẽ chính là những viên ngọc vẫn tỏa sáng, những đóa sen vẫn tươi thắm.

Nắng đã tròn đầy, chảy tràn trên những vòm cây xanh mát. Nắng lại rơi trên những cái đầu tròn bé xíu của những chú chim sâu đang ríu rít trên cành. Nắng gửi rực rỡ vào từng cánh hoa, gửi ngọt ngào vào từng quả chín. Đâu chỉ riêng mùa hạ, cả vũ trụ như những khúc ca nhiệm màu. Bụt đản sinh hơn hai ngàn năm về trước là một sự thật. Tất cả chúng sinh đều có Phật tính cũng là một sự thật. Khi nào chúng ta có được cái tâm thanh tịnh, trong lặng mà thấu hiểu và yêu thương cuộc đời, khi ấy chúng ta cũng đều có thể mừng Bụt đản sinh, không phải ở thân phận của một thái tử ở nước Ca tỳ la vệ ngày nào, mà là ở trong chính mình.

Những đóa sen mùa hạ đã bung nở. Hoa Nghiêm kinh từng nói: “Bồ tát từ nơi đại bi mà đến, vì muốn điều phục các chúng sanh. Từ nơi đại từ mà đến vì muốn cứu hộ các chúng sanh. Từ nơi tịnh giới mà đến vì tùy theo chỗ thích mà thọ sanh. Từ nơi đại nguyện mà đến, vì nguyện lực thuở xưa gia trì. Từ nơi thần thông mà đến vì tùy thích mà hiện ở tất cả xứ. Từ nơi không lay động mà đến, vì thường chẳng rời lìa tất cả Phật. Từ nơi không lấy bỏ mà đến vì thân tâm chẳng bị bắt buộc phải qua lại. Từ nơi phương tiện trí huệ mà đến, vì tùy thuận tất cả chúng sanh. Từ nơi biến hóa thị hiện mà đến vì giống như bóng hình mà hóa hiện”.

Chúc cho mỗi chúng ta mùa Bụt sinh Bụt đẻ này có đủ thời giờ để đón những bình minh, để nghe hoa lá kể về câu chuyện của vô ngã, vô thường và để mời vị Bụt, vị Bồ tát trong mình biểu hiện./.

Đọc thêm

Khai mạc lễ hội đền Bảo Hà năm 2024

Ông Hoàng Quốc Bảo, Bí thư huyện ủy Bảo Yên đánh trống khai mạc (ảnh: Lê Nam - Huy Hoàng)
(PLVN) -  Sáng 20/8 (tức ngày 17/7 năm Giáp Thìn), huyện Bảo Yên (Lào Cai) tổ chức Lễ hội truyền thống Đền Bảo Hà năm 2024. Đây là dịp để nhân dân trên địa bàn huyện và du khách thập phương về dâng hương, ngưỡng vọng và tưởng nhớ Đức Thánh Hoàng Bẩy - Người có công dẹp giặc phương Bắc, trấn giữ biên cương.

Điều còn lại trên vạn nẻo đường đời

Đạo hiếu đi suốt cuộc đời mỗi con người. (Ảnh minh họa: K.A)
(PLVN) - Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, lễ Vu lan được du nhập vào Việt Nam từ năm 1072. Đại lễ Vu lan - báo hiếu là một trong những minh chứng rõ ràng của sự gắn bó trong mấy nghìn năm qua giữa đạo và đời, giữa Phật giáo và dân tộc.

Có một nơi để trở về…

Cảnh trong phim Câu chuyện hoa hồng. (Ảnh: Kphim)
(PLVN) - Ai đó từng thốt lên: “Mẹ sinh con là gái/Mỏng manh như tơ trời”… Dù cuộc sống hôm nay, các cô gái đều có cuộc sống hôn nhân theo tình yêu tưởng như đẹp đẽ. Thế nhưng, biến cố là những ẩn số không ai biết trước. Và khi ấy, nếu không may mắn trong cuộc đời, thật ấm lòng khi họ có một nơi để trở về, bên những thương yêu của cha mẹ mình…

Mùa Vu lan trên đất Cố đô Huế

Toàn cảnh lễ cúng dường trai tăng tại Đại lễ Vu lan - phật lịch 2568.
(PLVN) - Mùa Vu lan báo hiếu đã về, tại Thừa Thiên Huế, đông đảo người dân đến các chùa, cơ sở tự viện để cầu an, cầu nguyện tri ân, bày tỏ lòng hiếu kính với những đấng sinh thành.

Rộn ràng không khí Lễ vu lan khắp cả nước

Trang nghiêm Lễ phóng liên đăng trong Pháp hội Vu lan - Báo hiếu tại Việt Nam Quốc Tự (Ảnh: Báo Giác ngộ)
(PLVN) - Trong những ngày Lễ Vu lan báo hiếu năm nay, các ngôi chùa trên khắp cả nước đồng loạt tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa, thu hút sự quan tâm tham dự của hàng nghìn tăng ni, phật tử và người dân trong niềm Pháp lạc viên mãn, nhằm nêu cao tinh thần tri ân, báo ân, uống nước nhớ nguồn của dân tộc.

Vu Lan báo hiếu: Tâm thành hơn hình thức

Vu Lan báo hiếu: Tâm thành hơn hình thức
(PLVN) - Mùa Vu Lan mang theo những giá trị nhân văn sâu sắc về lòng biết ơn và sự tri ân đối với đấng sinh thành, tổ tiên. Tuy nhiên, bên cạnh những hoạt động ý nghĩa, vẫn còn nhiều người lầm tưởng về cách thể hiện lòng thành kính, sa đà vào các hủ tục mê tín như đốt vàng mã tràn lan hay "mua" phóng sinh một cách vô tội vạ.

Đừng để 'vu lan' chỉ là một ngày

Đừng để 'vu lan' chỉ là một ngày
(PLVN) -  Nhắc tới Vu Lan, nhiều người biết ngay đến ý nghĩa của ngày lễ này là để báo hiếu tổ tiên, ông bà, cha mẹ. Với người Việt, đạo hiếu luôn đi đầu. Vì vậy vào ngày này, con cái thường thể hiện tấm lòng hiếu thuận với cha mẹ, ông bà, tổ tiên.

Thi nhau 'khoe' mâm cỗ Rằm tháng 7

Mâm cỗ mùa Vu lan của chị Biên Thùy (Hà Nội) với những món ăn quen thuộc nhưng được chế biến và bài trí vô cùng bắt mắt.

(PLVN) - Những mâm cỗ cúng Rằm tháng 7 vừa ngon, vừa đẹp mắt của chị em phụ nữ không chỉ thể hiện sự khéo léo mà còn gửi gắm trong đó những ước nguyện về một mùa Vu lan đoàn tụ, bình an, hạnh phúc.

Đại lễ Vu lan báo hiếu trang nghiêm, không để tiền tỉ bay theo tàn tro

Thắp nến cầu nguyện, hướng đến ân đức sinh nhân ngày hiếu đạo. (ảnh: Hạnh Đăng)
(PLVN) - Thông bạch số 204/TB-HĐTS ngày 15/7/2024 của Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam (GHPGVN) về Đại lễ Vu lan - Báo hiếu Phật lịch 2568 - Dương lịch 2024 lưu ý trong khâu tổ chức mua sắm lễ, tránh tổ chức thu tiền mua lễ mang hình thức dịch vụ tâm linh và các nghi lễ không phù hợp với chánh pháp và nghi lễ truyền thống; không đốt vàng mã.

Cúng Rằm tháng 7 năm nay tốt nhất ngày nào?

Ảnh minh họa

(PLVN) - Theo quan niệm dân gian, thông thường, lễ cũng Rằm tháng 7 từ ngày 10 đến 15 tháng 7 Âm lịch và tùy từng năm, có thể lựa chọn ngày được cho là tốt nhất. Năm nay, ngày tốt nhất được cho là chính Rằm...

Thư giãn tinh thần nhờ bơi lội

Bơi lội đem lại nhiều lợi ích cho cơ thể. (Ảnh minh họa, nguồn: 24hsport.vn)
(PLVN) - Với khí hậu ấm áp, nhiều sông suối, bãi biển đẹp, mùa hè ở Việt Nam rất phù hợp để bơi lội. Hiện nay, không ít người dân lựa chọn bộ môn bơi để nâng cao sức khỏe, thư giãn tinh thần.

“Ơn nghĩa sinh thành 2024” truyền thông điệp ý nghĩa mùa Vu lan

“Ơn nghĩa sinh thành 2024”- ca ngợi công lao trời biển của bậc sinh thành (ảnh BTC).
(PLVN) - Lấy âm nhạc để ca ngợi công lao trời biển của bậc sinh thành, những vị tiền nhân, nhắc nhở trách nhiệm của thế hệ cháu con, chương trình "Ơn nghĩa sinh thành" sử dụng các loại hình trình diễn nghệ thuật đặc sắc kết cùng các thủ pháp sân khấu hiện đại để truyền đi thông điệp ý nghĩa trong mùa Vu lan báo hiếu.

Thắp hương tri ân 2024: “Sáng mãi tình đất nước, Cùng nguyện ước mai sau”

Ông Jack Dũng, Chủ tịch Công ty Cổ phần Hệ sinh thái Salepro, Trưởng Ban tổ chức cùng Trung tướng Hoàng Khánh Hưng, Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ Việt Nam; Trung tướng Trần Tuấn Hùng, Phó Chủ tịch Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ Việt Nam và các thương, bệnh binh.
(PLVN) - Nhân dịp Kỷ niệm 77 năm ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947- 27/7/2024), Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ Việt Nam cùng Công ty Cổ phần Hệ sinh thái Salepro tổ chức chương trình "Thắp hương tri ân 2024" với chủ đề “Sáng mãi tình đất nước - Cùng nguyện ước mai sau” tại Nghĩa trang Liệt sĩ Nhổn (phường Tây Tựu, quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội).