Sáng nay (1/12), tại Hà Nội, diễn ra hội thảo “Giải pháp cho ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới”. Hội thảo do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam và Bộ Công thương tổ chức.
Nhiều nhà máy đóng cửa, doanh nghiệp “chạy ăn từng bữa”
Sau nhiều năm duy trì chính sách bảo hộ đối với ngành mía đường, Việt Nam bắt đầu thực hiện cam kết theo Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) đối với ngành đường từ 1/1/2020, bằng cách không giới hạn lượng đường nhập khẩu từ các nước ASEAN và áp dụng mức thuế nhập khẩu 5%.
 |
| Chuyên gia thảo luận tại Hội thảo “Giải pháp cho ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới” diễn ra sáng nay - 1/12, tại Hà Nội. |
Theo số liệu tổng hợp của Bộ Công Thương, trong 10 tháng đầu năm 2020, lượng đường nhập khẩu vào Việt Nam đã tăng nhanh. Sau khi trừ đi lượng đường đã xuất theo loại hình sản xuất xuất khẩu, số lượng đường nhập khẩu thâm nhập vào thị trường trong nước lên đến 884,285 tấn, còn lớn hơn cả lượng đường sản xuất từ mía trong nước. Trong đó, lượng đường mía nhập khẩu trực tiếp từ Thái Lan vào Việt Nam chiếm tỷ lệ chủ yếu (87,67%).
Không những thế, lượng đường nhập khẩu từ các nước Malaysia, Campuchia, Indonesia, Myanma cũng gia tăng…
Dưới tác động đường giá rẻ tràn vào thị trường trong nước, giá đường thị trường nội địa của Việt Nam đã giảm xuống mức rất thấp, từ đó dẫn đến giá mía của Việt Nam cũng rất thấp. Giá mua mía thấp khiến nhiều nông dân trồng mía lâm vào cảnh nợ nần, phải bỏ ruộng mía vì càng đầu tư càng lỗ. Đây là nguyên nhân khiến diện tích mía nguyên liệu trong niên vụ vừa qua suy giảm trầm trọng.
Bà Đoàn Thị Yến - nông dân trồng mía ở Phú Yên - cho biết, hiện trồng 60ha mía, song từ 2016 đường nhập lậu vào làm giá giảm mạnh, nhà máy phải giảm giá mua.
“Người trồng mía không có lãi, bị lỗ vốn nên phải giảm diện tích trồng, phải bỏ đất hoang, người dân phải bỏ xứ. Chúng tôi mong mua được giá tối thiểu 900 đồng/kg, hỗ trợ lãi suất, ngăn chặn đường nhập lậu” - bà Yến đề nghị.
Ông Đỗ Văn Thảo - nông dân trồng mía từ Kon Tum - cũng khẳng định, việc giá đường xuống thấp kéo theo giá mía nguyên liệu tụt mạnh đã gây ảnh hưởng lớn đến lợi nhuận kinh tế cho người dân trồng mía. Dù doanh nghiệp có đưa ra một số biện pháp hỗ trợ người nông dân trồng mía nhưng mức giá quá thấp vẫn gây sức ép lớn lên ngành mía đường.
Nếu như trước đây, cả nước có 40 nhà máy mía đường hoạt động thì trong niên vụ 2019-2020 chỉ còn 29 nhà máy mía hoạt động. Niên vụ 2020-2021, dự báo sẽ là một năm tiếp tục nhiều khó khăn với ngành mía đường Việt Nam, đặc biệt trong điều kiện dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp. So với niên vụ 2019-2020, dự kiến sẽ có thêm 4 nhà máy đường gồm Sơn Dương, Nông Cống, Vạn Phát và Phổ Phong tiếp tục đóng cửa do không đảm bảo nguồn nguyên liệu, hoạt động không có hiệu quả.
Ông Trần Ngọc Hiếu - Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần mía đường Sóc Trăng - cũng cho hay, diện tích đất trồng mía của tỉnh liên tục giảm, năm 2017 là 8.400 thì đến năm 2020 chỉ còn 2.400ha. Sản lượng thu mua cũng giảm, từ 426.000 tấn giảm còn 140.000 tấn. Người nông dân trồng mía liên tục bị lỗ, chỉ cố gắng duy trì hòa vốn để hoạt động.
“Diện tích mía vụ 2020 - 2021 giảm 20% nên thu mua giảm tương ứng do ảnh hưởng hàng nhập lậu, gian lận thương mại, chủ yếu là đường Thái Lan nhập khẩu. Do đó hàng không bán được, tiền không có, hàng tồn kho cao, có vụ chỉ bán 10%, chạy ăn từng bữa, chạy lương và bảo hiểm cho người lao động” - ông Hiếu nói.
Các doanh nghiệp kiến nghị, Chính phủ và các bộ ngành thực hiện quyết liệt vấn đề chống buôn lậu, hàng giả và chống gian lận thương mại. Bộ Công Thương cần điều tra và sớm áp dụng biện pháp chống bán phá, trợ cấp với sản phẩm đường từ các nước khác, nhất là từ Thái Lan để tạo sân chơi cạnh tranh công bằng lành mạnh, để tạo điều kiện doanh nghiệp thu mua giá mía của người dân được cao hơn. Đề nghị các ngân hàng thương mại tạo điều kiện cho các công ty trồng, sản xuất mía vay bằng tín chấp nhưng chỉ tín chấp một phần tài sản, không tính lãi với các khoản vay đầu tư như giống, nguyên liệu và nhân công…
Liên kết, đổi mới từ các doanh nghiệp - giải pháp tiên quyết
Về vấn đề này, Cục Phòng vệ thương mại - Bộ Công Thương cho biết, ngành sản xuất trong nước cho rằng sản phẩm đường mía nhập khẩu từ Thái Lan đang bị bán phá giá vào Việt Nam và Chính phủ Thái Lan đã và đang duy trì một số chính sách trợ cấp cho hoạt động trồng mía của người nông dân và ngành sản xuất mía đường của nước này. Ngành sản xuất đường trong nước cũng đã cung cấp các thông tin, bằng chứng để chứng minh cho những cáo buộc này.
 |
| Ngoài việc phòng vệ thương mại, sự liên kết, đổi mới, và quyết tâm của chính các doanh nghiệp sẽ là giải pháp quan trọng giúp ngành mía đường vượt qua khó khăn. |
Trên cơ sở hồ sơ yêu cầu của các doanh nghiệp đại diện cho ngành, tháng 9/2020, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 2466/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá và chống trợ cấp đối với một số sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan.
Bên cạnh đó, tháng 6/2020, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1715/QĐ-BCT về việc tiến hành điều tra áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với một số sản phẩm đường lỏng chiết xuất từ tinh bột ngô (còn gọi là HFCS) có xuất xứ từ Trung Quốc và Hàn Quốc.
Hiện tại, cả hai vụ việc đều đang trong quá trình điều tra. Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công thương sẽ tiến hành điều tra theo đúng quy định của Luật Quản lý ngoại thương và các văn bản pháp luật liên quan nhằm thiết lập một môi trường cạnh tranh công bằng trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của ngành sản xuất trong nước trước các hành vi phản cạnh tranh từ bên ngoài.
Tuy nhiên, theo ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, tình trạng ngành Mía đường Việt Nam hiện nay cũng một phần có thể bắt nguồn từ việc chúng ta được bảo hộ quá dài (15 - 20 năm) và sự chuyển biến của ngành mía đường trong tiến trình hội nhập chưa thấy rõ.
Trên thực tế, không chỉ có ngành đường hội nhập mà còn có ngành thép, ngành ô tô, ngành chăn nuôi… và các ngành hàng này đều có những thời điểm phải đối diện với khó khăn. Như đối với ngành ô tô, cách đây 3 năm, chúng ta cũng phải mở cửa cho ngành này với mức thuế nhập khẩu 0% (trong khi ngành mía đường mức thuế nhập khẩu là 5%). Qua thời điểm khó khăn, đến nay, đã hình thành những doanh nghiệp ô tô thực sự mang thương hiệu Việt Nam. Do đó, sự liên kết, đổi mới, và quyết tâm của chính các doanh nghiệp sẽ là giải pháp quan trọng giúp ngành mía đường vượt qua cơn sóng hội nhập này.
Hiệp hội Mía đường Việt Nam cũng cho rằng, trước hết phải củng cố, xây dựng các vùng nguyên liệu theo hướng hợp tác, liên kết giữa các nhà máy với nông dân. Quá trình này nhiều khả năng sẽ phải loại bỏ những nhà máy hay diện tích trồng mía kém hiệu quả theo quy luật phát triển để có thể hình thành cánh đồng mía lớn được cơ giới hóa đồng bộ từ làm đất, chăm sóc, tưới tiêu đến thu hoạch. Hiệp hội Mía đường Việt Nam kiến nghị Bộ NN&PTNT bố trí nguồn kinh phí hàng năm cho công tác nghiên cứu giống mía mới, hỗ trợ triển khai vùng sản xuất mía trọng điểm...
